Một số bài học công tác tư tưởng trong thời kỳ đổi mới

Công tác tư tưởng đã góp phần quan trọng vào những thành quả của sự nghiệp đổi mới. Hơn 34 năm qua đã để lại những bài học quý về đổi mới công tác tư tưởng.

Sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng lãnh đạo, qua gần 35 năm đã giành được những thành quả rất có ý nghĩa. Trong thời gian đó, công tác tư tưởng luôn đứng trước những vấn đề gay gắt, tưởng chừng khó có thể lý giải để thuyết phục. Song, điều then chốt là, công tác tư tưởng và những người làm công tác tư tưởng nói chung đã đứng vững, và ở chừng mực nhất định, đã cùng với toàn Đảng và toàn dân, từng bước tháo gỡ những khó khăn trong tư duy lý luận rồi đến những vận dụng thực tiễn. Nhờ vậy, công tác tư tưởng đã góp phần quan trọng vào những thành quả của sự nghiệp đổi mới. Hơn 34 năm qua đã để lại những bài học quý về đổi mới công tác tư tưởng.

GIỮ VỮNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN VÀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG

Đây là bài học của toàn bộ sự nghiệp đổi mới và là bài học thứ nhất của đổi mới công tác tư tưởng. Bởi vì đổi mới không phải là rời bỏ mục tiêu XHCN mà tìm con đường, phương pháp, bước đi thích hợp theo mục tiêu đó.

Năm 1995, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã có một Nghị quyết rất quan trọng. Đó là Nghị quyết số 09 ngày 18/2/1995 về một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện nay, chỉ ra và khẳng định một cách vững chắc hướng đi của sự nghiệp đổi mới và những nguyên tắc trong đổi mới công tác tư tưởng mà nội dung then chốt là: đổi mới vì mục tiêu CNXH, công tác tư tưởng luôn luôn do Đảng lãnh đạo, xây dựng chế độ dân chủ thực sự, Nhà nước của dân, do dân, vì dân,… Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 18/3/2002 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới, tiếp tục chỉ rõ phương hướng chung của công tác tư tưởng, lý luận trong những năm sắp tới là: kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, sự lãnh đạo và các nguyên tắc hoạt động của Đảng… góp phần làm rõ hơn nữa con đường đi lên CNXH ở nước ta... Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 1/8/2007 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về công tác tư tưởng, lý luận, báo chí trước yêu cầu mới tiếp tục nhấn mạnh: Công tác tư tưởng, lý luận, báo chí phải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của Đảng, của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hoá dân tộc, những tinh hoa văn hoá thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.

Rõ ràng, công tác tư tưởng, lý luận đã được tiếp tục triển khai trên những nguyên tắc và phương hướng chỉ đạo của Đảng. Công tác tuyên truyền chính trị cũng được quán triệt theo những nội dung của những nguyên tắc đó. Truyền thống yêu nước và cách mạng của toàn Đảng, toàn dân đã được khơi dậy, cộng với nhận thức mới về CNXH và con đường xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN đã góp phần quan trọng ổn định và phát triển đất nước ta.

THỰC HIỆN DÂN CHỦ HÓA TRONG CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG

Đây là một bài học quan trọng có ý nghĩa then chốt. Chúng ta đã từng bước khắc phục căn bệnh áp đặt trong công tác tư tưởng gắn với cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Thực hiện nguyên tắc dân chủ trong công tác tư tưởng, thể hiện qua mấy nội dung sau:

Thứ nhất: Tôn trọng các đối tượng của công tác tư tưởng. Đó là các cộng đồng xã hội, các tầng lớp dân cư, từ thế hệ trẻ, thanh niên, phụ nữ, lực lượng vũ trang, đến những người cao tuổi. Tất cả đều được chú ý, nghiên cứu đặc điểm, nhu cầu, nguyện vọng và cách tiếp cận để giúp đỡ, động viên. Thế hệ trẻ được quan tâm nhiều hơn trong công tác tư tưởng, theo hướng tôn trọng, phát huy vai trò của họ.

Thứ hai: Dân chủ trong lựa chọn phương pháp công tác tư tưởng. Trước hết, đó là sự khắc phục tính áp đặt, một chiều của công tác tư tưởng, từng bước tiếp cận những phương pháp mới thể hiện rõ tính dân chủ hơn. Đó là coi trọng những thông tin từ dưới lên, thực hiện thông tin hai chiều, là coi trọng ý kiến của nhân dân, nghiên cứu dư luận xã hội. Đáng chú ý là phương pháp đối thoại đã giúp cho cán bộ lãnh đạo và cán bộ tư tưởng gần gũi quần chúng hơn, trao đổi thẳng thắn với họ trong giải quyết những vấn đề cụ thể.

Thứ ba: Mở rộng các chủ thể làm công tác tư tưởng. Đó là các lực lượng và tổ chức trong hệ thống chính trị. Toàn Đảng làm công tác tư tưởng, trước hết, là từ trong Đảng. Mỗi đảng viên phải làm công tác tư tưởng mình trước. Và cùng với tổ chức Đảng, có bộ máy chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội: Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Công đoàn, Hội Cựu chiến binh, Hội người cao tuổi… cùng với các tổ chức kinh tế ở địa phương, ngành, tạo thành một hệ thống hùng hậu, cùng với các binh chủng công tác tư tưởng như báo chí - xuất bản, văn hóa - văn nghệ, thông tin- tuyên truyền… tạo nên sức mạnh trong dư luận xã hội, áp đảo những tư tưởng thoái bộ, tiêu cực, đem lại hiệu quả ngày một tốt hơn.

CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG BÁM CHẮC CÁC MỤC TIÊU KINH TẾ - XÃ HỘI

Công tác tư tưởng là hoạt động thuộc kiến trúc thượng tầng, có tác dụng định hướng quan trọng, song nếu tách rời hiện thực xã hội thì không phát huy được tác dụng.

Trong các giai đoạn cách mạng, công tác tư tưởng luôn đi tới phục vụ đắc lực các mục tiêu chính trị của Đảng, của cách mạng; luôn phát hiện vấn đề trong thực tiễn tư tưởng cán bộ đảng viên và quần chúng cách mạng để xác định các giải pháp phù hợp. Trong cách mạng XHCN, nhất là trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, công tác tư tưởng, công tác tuyên giáo không chỉ dừng lại ở những yêu cầu chính trị chung, mà theo sát các nhiệm vụ kinh tế-xã hội của đất nước, của địa phương và mỗi cơ sở. Các hoạt động tư tưởng, từ nghiên cứu lý luận đến chỉ đạo thực tế, từ hoạt động báo chí-xuất bản, văn hóa-văn nghệ đến công tác khoa học, giáo dục... đều theo sát các nhiệm vụ kinh tế-xã hội, tìm vấn đề mới nảy sinh, phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp thúc đẩy.

Nét đổi mới quan trọng của công tác tư tưởng nhiều năm qua là, đã khắc phục mạnh mẽ tính trừu tượng chung chung, lý thuyết để trở lại gần hơn, thiết thực hơn với cuộc sống. Tuy nhiên, đây cũng là một quá trình không dễ dàng, trong đó đội ngũ cán bộ tư tưởng đã phấn đấu từng bước nhằm thay đổi tư duy. Nghiên cứu tài liệu sách vở vẫn rất là cần thiết nhưng có chọn lọc sát nhu cầu hơn và hướng nhiều vào đáp ứng thỏa đáng các bạn hỏi từ thực tiễn.

Chẳng hạn, từ những nguyên lý về kinh tế thị trường, đến những biểu hiện đặc trưng của nền kinh tế đó ở nước ta trong thời kỳ đổi mới. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam chứa đựng những quy luật kinh tế nào, tính phổ biến và tính đặc thù ra sao. Chẳng hạn, nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc gồm những thuộc tính đặc trưng nào, phương thức và phương châm xây dựng, phát triển ra sao? Trong hàng loạt các câu hỏi đó, công tác tư tưởng lý luận đã từng bước kết hợp lý luận với thực tiễn theo hướng bám sát thực tiễn, lý giải thực tiễn, bổ sung lý luận.

Công tác tuyên truyền chính trị, công tác báo chí-xuất bản cũng được đổi mới theo hướng bám sát thực tiễn kinh tế - xã hội và đã khẳng định đúng vị trí, vai trò của công tác tư tưởng như một thao tác phục vụ chính trị, kinh tế và xã hội; là một tác nhân thành công và cũng là một trong những nhân tố phải đồng trách nhiệm trước những hạn chế, tiêu cực trong thực tế.

NÂNG CAO TÍNH VĂN HÓA TRONG CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG

Công tác tư tưởng trong giai đoạn hiện nay, so với trước, phong phú, phức tạp và khó hơn nhiều. Đòi hỏi về tính văn hóa cao hơn, bởi vì các đối tượng của công tác tư tưởng có trình độ dân trí cao hơn, không chấp nhận những phương pháp cũ, hạn chế về tính thuyết phục, chừng nào có sự áp đặt.

Tính văn hóa trong công tác tư tưởng biểu hiện chủ yếu ở những mặt nào?

Đó là những lập luận có cơ sở khoa học và thực tiễn trong công tác nghiên cứu và giáo dục lý luận, là những thuyết minh sáng rõ về những luận cứ trong đường lối, quan điểm mỗi nghị quyết, chỉ thị của Đảng. Đó là những nội dung đầy đủ, toàn diện của mỗi chuyên đề, chủ đề trong công tác tuyên truyền chính trị, tuyên truyền kinh tế, tuyên truyền đối ngoại trong hoạt động công tác tư tưởng ở từng thời điểm và thời kỳ. Đó là phương cách chủ động sáng tạo, gần cuộc sống, gần quần chúng thể hiện đạo đức tác phong của đội ngũ cán bộ công tác tư tưởng. Đó còn là chất lượng khoa học và có tính thuyết phục của các tài liệu được phát hành phục vụ công tác tuyên truyền giáo dục.

Trong những năm qua, tính văn hóa của các hoạt động tư tưởng được quan tâm và đã có bước tiến trên một số mặt, được ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn còn những bất cập đáng kể phải tập trung ở chất lượng khoa học của hệ thống thông tin, do đó tính thuyết phục còn chưa cao.

Vấn đề đặt ra lâu dài là tính văn hóa trong công tác tư tưởng phải được quan tâm trên nhiều giác độ, từ khâu đào tạo, cơ cấu chương trình, nội dung nghiệp vụ; nâng cao nhận thức và tri thức đội ngũ cán bộ công tác tư tưởng. Đồng thời, công tác chỉ đạo luôn luôn có vai trò to lớn, làm cho các hoạt động tư tưởng ngày càng đạt chất lượng cao hơn, xét ở góc độ văn hóa.

NÂNG CAO TÍNH CHIẾN ĐẤU TRONG CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

Tính chiến đấu là thuộc tính của công tác tư tưởng. Đảng của giai cấp công nhân là đảng chiến đấu cách mạng. Tuy nhiên, trong mỗi thời kỳ và giai đoạn cách mạng, tính chiến đấu của công tác tư tưởng thể hiện có khác nhau. Trong giai đoạn hiện nay, cùng với việc đấu tranh bác bỏ những luận điệu của các lực lượng thù địch, tính chiến đấu còn biểu hiện trong đấu tranh trong nội bộ Đảng, nội bộ nhân dân, nhằm khắc phục những thói hư, tật xấu, những nhận thức lệch lạc cần chỉnh đốn.

Trong sự nghiệp đổi mới, công tác tư tưởng của Đảng đã trải qua những cuộc đấu tranh gay gắt và quyết liệt, nhằm bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin, bảo vệ mục tiêu lý tưởng của Đảng. Đấu tranh trên hai mặt trận luôn luôn là một quy luật của phong trào công nhân, đấu tranh với kẻ thù và đấu tranh trong nội bộ để củng cố tư tưởng và lực lượng ngày càng vững chắc. Không có tính chiến đấu thì công tác tư tưởng không thể đạt được kết quả. Bởi vì kẻ thù không dễ dàng lùi bước cho các lực lượng tích cực. Và những phần tử cơ hội chính trị cũng rất “cố thủ” để duy trì những luận điệu của họ. Đó là chưa nói tới những biểu hiện tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên trong Đảng và trong xã hội, nếu không đấu tranh kiên quyết sẽ không khắc phục và đẩy lùi được.

Mặt khác, trong đấu tranh và qua đấu tranh, đội ngũ cán bộ tư tưởng càng trưởng thành hơn, kiên định hơn, dứt khoát hơn, tạo thêm điều kiện trực tiếp bảo đảm công tác tư tưởng có tính chiến đấu sắc bén hơn.

Đúng như đồng chí Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đã nhấn mạnh tại Hội nghị Tổng kết công tác tuyên giáo năm 2019, triển khai nhiệm vụ năm 2020, rằng “Ngành Tuyên giáo phải là lực lượng nòng cốt, kết nối lực lượng, đấu tranh kịp thời với các luận điệu chống phá, xuyên tạc của các thế lực thù địch, phần tử phản động, cơ hội chính trị, nhất là việc lợi dụng góp ý để tán phát các thông tin, quan điểm sai trái chống phá Đảng, Nhà nước”.

ĐOÀN KẾT TRONG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ, THƯỜNG XUYÊN HIỆP ĐỒNG GIỮA CÁC BINH CHỦNG VÀ HÌNH THÁI CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG

Công tác tư tưởng vừa cụ thể vừa gắn với những phạm vi rộng lớn của đất nước và xã hội. Trong xây dựng đội ngũ cán bộ công tác tuyên giáo rất cần sự đoàn kết hợp đồng tác chiến. Đó còn là sự liên kết gắn bó giữa các hình thái công tác tư tưởng, giữa nghiên cứu lý luận và giáo dục, giữa công tác lý luận và công tác tuyên truyền, giữa công tác huấn học và công tác báo chí, giữa các loại hình báo chí, các hình thức tuyên truyền cổ động; kết hợp giữa tuyên truyền cổ động với các hoạt động văn hóa, văn học-nghệ thuật trên các phạm vi xã hội. Tất cả đều tác động vào tư tưởng, tình cảm của cán bộ và quần chúng nhân dân./.

TS. ĐỖ KHÁNH TẶNG/TUYENGIAO.VN