Ngày 26/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.
Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự án Luật quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự, trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước Việt Nam trong hoạt động này và áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan đến hoạt động tương trợ tư pháp dân sự với Việt Nam.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Dự án Luật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và đảm bảo: Cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được phê duyệt; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, đảm bảo quyền con người trong lĩnh vực tư pháp.
Cùng với đó, khắc phục toàn diện các hạn chế, bất cập của thực tiễn công tác tương trợ tư pháp về dân sự; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số.
Đồng thời, bám sát ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật thực hiện. Dự thảo Luật với 04 chương, 36 Điều.
Dự thảo Luật quy định phạm vi tương trợ tư pháp về dân sự. Trong đó, phạm vi tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và nước ngoài bao gồm: Tống đạt giấy tờ; thu thập, cung cấp chứng cứ; triệu tập người làm chứng, người giám định; cung cấp các giấy tờ hộ tịch; bản án, quyết định của tòa án về hộ tịch; cung cấp thông tin pháp luật; các yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự khác.
Về phạm vi áp dụng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, nội hàm của thuật ngữ "dân sự" của Luật Tương trợ tư pháp dân sự được tiếp cận theo nghĩa rộng bao gồm các lĩnh vực "phi hình sự": dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, kinh doanh thương mại, phá sản phù hợp với thực tiễn thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự trong 17 năm qua.
Ngoài ra, dự thảo Luật cũng bổ sung quy định điều kiện để áp dụng pháp luật nước ngoài trong trường hợp không có điều ước quốc tế hoặc điều ước quốc tế không quy định cụ thể là: Có đề nghị bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài; việc áp dụng pháp luật nước ngoài không trái với các nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự.
Sửa đổi, bổ sung quy định về nguyên tắc thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự để phù hợp với bản chất của việc điều chỉnh các quan hệ dân sự mang tính chất "tư" khác với lĩnh vực hình sự mang tính chất "công".
Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định Bộ Tư pháp là cơ quan Trung ương của Việt Nam trong tương trợ tư pháp về dân sự.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, quy định này phù hợp với điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp dân sự mà Việt Nam là thành viên, thực tiễn thực hiện nhiệm vụ cơ quan đầu mối tương trợ tư pháp về dân sự Bộ Tư pháp đang đảm nhận theo Luật tương trợ tư pháp và thống nhất với cách tiếp cận của 03 Luật còn lại được tách ra từ Luật tương trợ tư pháp.
Về trách nhiệm quản lý Nhà nước về tương trợ tư pháp về dân sự, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dự thảo Luật quy định ngắn gọn trách nhiệm quản lý Nhà nước về tương trợ tư pháp về dân sự và trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động này, tương tự như một số luật đã được Quốc hội thông qua trong thời gian vừa qua.
Báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ.
Ủy ban cơ bản tán thành phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Luật. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng, vụ việc phá sản không phải là vụ án dân sự, không phải là việc dân sự, nên đề nghị quy định cụ thể các yêu cầu tương trợ tư pháp trong lĩnh vực phá sản thực hiện theo pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự để có căn cứ pháp lý thực hiện.
Về điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài, Ủy ban cơ bản tán thành việc bổ sung quy định về áp dụng pháp luật nước ngoài trong trường hợp chưa ký kết điều ước quốc tế hoặc điều ước quốc tế không quy định.
Tuy nhiên, dự thảo Luật mới chỉ quy định điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài không trái với các nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự, trong khi theo quy định của Bộ luật Dân sự thì việc áp dụng pháp luật nước ngoài không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.
Do đó, Ủy bản đề nghị tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, trong đó có Bộ luật Dân sự để quy định đầy đủ, chặt chẽ điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài.
Về thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, Ủy ban tán thành kế thừa Luật Tương trợ tư pháp hiện hành quy định Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Cơ quan thi hành án dân sự là cơ quan có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự vì thực tiễn thi hành cơ bản không có vướng mắc.
Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cũng đề nghị cân nhắc việc mở rộng chủ thể "Cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam" có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự để bảo đảm tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Đồng thời, tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan trong hoạt động tư pháp và thi hành án dân sự.
