Chính phủ sẽ ban hành 25 nghị định để kịp vận hành chính quyền địa phương 02 cấp

Ngày 14/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại hội trường dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Sau khi các Đại biểu Quốc hội thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề Đại biểu Quốc hội nêu.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, đây được coi là dấu mốc lịch sử của công tác lập pháp Việt Nam, vì lần đầu tiên sau gần 80 năm kể từ ngày thành lập nước, trên cơ sở chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội xem xét và sẽ quyết định thay đổi mô hình chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp.

Bộ trưởng nhấn mạnh, đây là một cuộc cải cách thể chế và hành chính toàn diện mang tính kiến tạo sâu sắc, tầm nhìn chiến lược và quyết tâm đổi mới của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương của Tổng Bí thư, Quốc hội, Chính phủ để đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ nêu một số nguyên tắc và yếu tố xuyên suốt của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Theo đó, để thay đổi nền hành chính địa phương, cơ quan soạn thảo đã xây dựng trên 04 yếu tố cơ bản:

Xác lập chỉnh thể cấu trúc pháp lý của chính quyền địa phương 02 cấp trên nền tảng tuân thủ một số điều có liên quan đến Hiến pháp đang sửa đổi và trên nền tảng để thể chế hóa chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết số 60 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 11 vừa qua, theo một số chủ trương lớn của Đảng trong tổng thể của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị, trong mục tiêu yêu cầu xây dựng chính quyền địa phương 02 cấp.

Kế thừa, bổ sung, phân định thẩm quyền về phân cấp, phân quyền, ủy quyền, làm cơ sở pháp lý để toàn bộ hệ thống pháp luật chuyên ngành sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới.

Minh định thẩm quyền nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương cho phù hợp với yêu cầu quản trị địa phương trong tình hình mới, trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Thiết lập đầy đủ, toàn diện cơ sở pháp lý để tháo gỡ tất cả khó khăn, rào cản, vướng mắc cho việc chuyển đổi chính quyền địa phương từ ba cấp sang hai cấp, nhưng gắn với việc thực hiện được ngay việc phân cấp, phân quyền và ủy quyền theo chủ trương của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương để địa phương thực hiện đúng mục tiêu.

Tăng cường vai trò hoạt động của HĐND, UBND

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, dự thảo luật đã xác lập một cách rất đầy đủ nguyên tắc, phạm vi, chủ thể, nội dung, hình thức, điều kiện để phân cấp, phân quyền và ủy quyền.

Kèm theo đó là cơ chế kiểm soát để đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của chính quyền địa phương trong quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm mọi công việc thuộc thẩm quyền được giao.

Bên cạnh đó, dự thảo luật đảm bảo phù hợp với tinh thần Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương về quyền lực Nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công phù hợp giữa các cơ quan, tổ chức thực hiện về lập pháp, hành pháp và tư pháp, đặc biệt là giữa Trung ương với địa phương.

Trong đó, về nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, cơ quan soạn thảo cùng Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đã rà soát một cách thận trọng, kỹ lưỡng và cũng đã dự liệu cả những vấn đề có thể phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện liên quan đến phân cấp, phân quyền để thiết lập cơ chế điều hành sáng tạo, năng động và linh hoạt cho chính quyền địa phương.

Đơn cử, khoản 4 Điều 11 đã quy định những trường hợp cần thiết UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh phải kịp thời giải quyết vấn đề, đảm bảo dòng chảy trong điều hành một cách thông suốt, không để đình trệ, không để gián đoạn.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, điều này là phù hợp với nguyên tắc của tổ chức chính quyền và gắn với thẩm quyền, trách nhiệm phân cấp, phân quyền nhưng không buông lỏng và cũng là công cụ để bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của người dân cũng như lợi ích của Nhà nước.

Làm rõ hơn nội dung này, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, "trường hợp cần thiết" là khi cơ quan chuyên môn hoặc cấp xã không đủ năng lực để thực hiện một nhiệm vụ nào đó; phát sinh những vấn đề khẩn cấp, phức tạp, nhạy cảm, vượt quá khả năng giải quyết ở cấp dưới; các nhiệm vụ đột xuất, bất thường cần phải phản ứng nhanh và kịp thời; Chủ tịch UBND tỉnh được xác định có dấu hiệu trì trệ và né tránh.

Ngoài ra, còn có các tình huống cần phải điều phối, điều hòa liên vùng, liên xã trong trường hợp cấp bách...

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, có thể nói những điều kiện đó là điều kiện cần thiết nhưng thực tiễn rất đa dạng, phong phú. Nếu không có cơ chế này thì thực sự cũng không thể đảm bảo được yêu cầu vận hành trơn tru, liên thông, thống nhất, hiệu quả. Đồng thời, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho hay, cũng đưa vào một điều khoản để Thủ tướng Chính phủ xử lý trong tình huống cần thiết trong Luật.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định sẽ cố gắng để phạm vi bao quát đầy đủ, toàn diện, đảm bảo được tính chặt chẽ và thực chất, đảm bảo tính cải cách một cách đầy đủ, toàn diện.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, Bộ trưởng cho biết sẽ tiếp thu, hoàn thiện nhằm tăng cường vai trò hoạt động của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND, Chủ tịch UBND 02 cấp, đặc biệt là đối với cấp xã.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cũng cho hay, Chính phủ sẽ ban hành 25 Nghị định để triển khai kịp thời cho việc vận hành chính quyền địa phương 02 cấp và kịp thời triển khai phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trong phiên họp toàn thể sáng nay, Quốc hội đã thảo luận rất khẩn trương, sôi nổi, dân chủ và trách nhiệm cao. Đã có 37 lượt đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến, trong đó có 4 đại biểu tranh luận, 22 lượt ý kiến góp ý về dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp, 28 lượt ý kiến góp ý về dự thảo Luật tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi và có 12 đại biểu Quốc hội góp ý vào cả hai văn bản.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, từ kinh nghiệm hoạt động thực tiễn hết sức phong phú tại các ngành, các địa phương, các lĩnh vự trong cả nước, các ý kiến phát biểu đã thể hiện trí tuệ sâu sắc và thể hiện sự tán thành cao, sự cần thiết, những nội dung cơ bản của việc sửa đổi, bổ sung hai văn bản này và trình Quốc hội thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 9, tạo cơ sở pháp lý để thực hiện sắp xếp tổ chức hệ thống chính trị của cả nước và chính quyền địa phương tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng nhấn mạnh, ý kiến của các vị Đại biểu Quốc hội phát biểu vừa bao quát toàn diện, vừa cụ thể, thiết thực và tập trung vào các vấn đề trọng tâm của cả hai dự thảo. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo tổng hợp ý kiến đầy đủ của các vị Đại biểu Quốc hội để các cơ quan trình dự án nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý các dự thảo để trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho hay, đối với dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp sẽ họp để tiếp thu, giải trình ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ, thảo luận tại hội trường và ý kiến góp ý của nhân dân.

 Cần quy định rõ hơn trách nhiệm của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh

Trước đó, liên quan đến vấn đề "trường hợp cần thiết" được quy định tại khoản 4 Điều 11, góp ý dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang) đề nghị quy định rõ hơn trách nhiệm của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong việc trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, Chủ tịch UBND cấp xã tại khoản 4 Điều 11 này.

Theo Đại biểu, cần thiết phải bổ sung vào Điều 11 của dự thảo luật quy định trách nhiệm của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, trong trường hợp cần thiết, trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp mình, UBND, Chủ tịch UBND cấp xã như khoản 4 Điều 11 đã thể hiện.

Tuy nhiên, Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà cũng nhận thấy việc quy định rất chung chung thẩm quyền này của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh “trong trường hợp cần thiết” là chưa thể hiện rõ trách nhiệm của cấp tỉnh và có thể dẫn đến những vướng mắc, bất cập, thiếu thống nhất trong tổ chức thi hành.

Từ đó, Đại biểu đề nghị có quy định chặt chẽ hơn ngay trong luật này hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết để tăng cường trách nhiệm của cấp tỉnh trong việc bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã.

Bên cạnh đó, Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà cũng cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật, nhất là luật có liên quan về phân cấp, phân quyền, ủy quyền để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất về cơ sở pháp lý cho việc thực hiện tổ chức thực hiện.

Theo Đại biểu, Chương III dự thảo luật đã quy định về khái niệm, quy tắc, điều kiện, cách thức thực hiện, trách nhiệm của các chủ thể trong việc thực hiện phân công, phân cấp, ủy quyền.

Để đẩy mạnh và bảo đảm việc thực hiện có hiệu quả trong quản lý Nhà nước theo ngành, lĩnh vực, rất cần thiết phải gắn kết chặt chẽ, đồng bộ với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhất là các luật chuyên ngành, Đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát để sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến phân công, phân cấp, ủy quyền cho phù hợp.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương (mục 1 Chương IV), Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà đề nghị tiếp tục thể chế kịp thời, đầy đủ hơn nữa một số nghị quyết của Bộ Chính trị vừa ban hành trong một số lĩnh vực khi quy định nhiệm vụ quyền hạn của chính quyền địa phương

Theo đó, Đại biểu đề nghị rà soát để tiếp tục điều chỉnh, bổ sung các quy định trong chương này để thể chế hóa kịp thời một số Nghị quyết khác của Bộ Chính trị trong một số lĩnh vực khác, đơn cử như Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Đại biểu cũng cho rằng, đây là Nghị quyết hết sức quan trọng, có rất nhiều nội dung thể hiện rõ tính đột phá để tăng cường hơn nữa công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật và cũng có rất nhiều nội dung cần phải được thể chế hóa không chỉ trong nghị quyết của Quốc hội quy định cơ chế, chính sách đặc thù trong công tác xây dựng pháp luật và một số nội dung về tổ chức thi hành pháp luật đang được trình tại kỳ họp này, mà còn trong các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là các luật có liên quan, trong đó có nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương.