Đề nghị chuyển từ 'chống hình thức' sang 'kiểm soát quyền lực bằng thể chế'

Tiêu chí đánh giá công tác phòng, chống tham nhũng: Cần định lượng, gắn với kết quả thu hồi tài sản

Góp ý về khoản 2 Điều 1 sửa đổi bổ sung Điều 17 của dự án Luật (về tiêu chí đánh giá công tác phòng chống tham nhũng), Đại biểu Quốc hội Triệu Thị Huyền (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai) nhận định việc bổ sung tiêu chí đánh giá theo hướng đo lường được kết quả và gắn trách nhiệm với hiệu quả thực thi là phù hợp. Tuy nhiên, các tiêu chí được liệt kê lại chưa thực sự phản ánh được kết quả đầu ra hoặc tác động thực chất. Đại biểu cho rằng, việc giao Chính phủ quy định chi tiết là phù hợp với thẩm quyền, nhưng nếu không đặt ra nguyên tắc và cấu trúc khung đánh giá thì các tiêu chí có thể thiên về tính hình thức hoặc có tính so sánh. Đồng thời, công tác này liên quan đến nhiều cơ quan, nên nếu không quy định rõ trách nhiệm phối hợp và các phương pháp thống nhất, kết quả đánh giá sẽ thiếu sự đồng bộ. Đại biểu Triệu Thị Huyền kiến nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu sửa đổi bổ sung nội dung tiêu chí đánh giá để phản ánh thực chất hiệu quả, đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và khả thi. Cụ thể, sửa đổi theo hướng tập trung vào các tiêu chí như: Mức độ hoàn thiện chính sách, pháp luật và thể chế về phòng chống tham nhũng; hiệu quả thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng; kết quả thu hồi tài sản tham nhũng và phục hồi thiệt hại do tham nhũng gây ra; mức độ công khai, minh bạch, liêm chính trong hoạt động công vụ và sự hài lòng của người dân.

Đồng quan điểm, Đại biểu Quốc hội Lê Thu Hà (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai) đề nghị cần chuyển từ đánh giá định tính sang đánh giá bằng các chỉ số định lượng để công tác này thực chất hơn. Đại biểu đề nghị sửa khoản 1 Điều 17 theo hướng quy định việc đánh giá dựa trên Bộ chỉ số đánh giá gồm các tiêu chí định lượng và định tính do Chính phủ ban hành. Bộ chỉ số này nên bao gồm: Tỉ lệ thu hồi tài sản tham nhũng; mức độ công khai, minh bạch trong ngân sách, đầu tư công và công tác cán bộ; hiệu quả thực hiện các khuyến nghị của cơ quan thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử. Đại biểu Lê Thu Hà cũng đề nghị giao Chính phủ ban hành Bộ chỉ số đánh giá phòng, chống tham nhũng cấp Bộ, ngành, địa phương và công khai hằng năm, coi đây là một tiêu chí bắt buộc trong xếp loại mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

Tránh chồng chéo trong kiểm soát tài sản thu nhập

Cũng tại phiên thảo luận, các Đại biểu bày tỏ sự băn khoăn về Điều 30 của dự thảo Luật (về cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập). Theo Đại biểu Quốc hội Hoàng Quốc Khánh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu) băn khoăn về khoản 1 quy định cụ thể Ủy ban kiểm tra cấp ủy cùng cấp, cấp ủy cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên kiểm soát tài sản thu nhập của Đảng viên. Đại biểu đặt vấn đề liệu việc đưa nhiệm vụ của cơ quan Đảng (hiện đang thực hiện theo các quy định của Đảng) vào dự án Luật có dẫn đến chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ giữa Đảng và Nhà nước hay không. Đại biểu Hoàng Quốc Khánh cũng lo ngại về vấn đề kiểm tra, thanh tra việc thực hiện Luật này đối với nội dung của cơ quan Đảng, nhận định rằng cơ quan thanh tra sẽ rất khó hoặc không thể thanh tra được. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu kỹ, có chăng chỉ nên quy định về nguyên tắc , còn việc cụ thể hóa thì thực hiện theo quy định của Đảng, nhằm tránh chồng chéo và giữ tính ổn định của Luật.

Đại biểu Lê Thu Hà cũng nhận thấy việc phân định thẩm quyền giữa cơ quan Đảng và cơ quan nhà nước còn chồng chéo. Đại biểu đề nghị giữ nguyên tính nguyên tắc trong luật, còn việc xác định cụ thể thì giao Đảng quy định. Việc dự thảo Luật nêu cụ thể Ủy ban kiểm tra cấp ủy là cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập của Đảng viên, dù có mục đích làm rõ thẩm quyền, nhưng không phù hợp với nguyên tắc lập pháp vì Luật chỉ nên quy định chức năng, thẩm quyền của cơ quan nhà nước mà không can thiệp vào tổ chức Đảng. Đại biểu đề nghị giữ nguyên quy định có tính nguyên tắc tại khoản 8 Điều 30 của Luật hiện hành và đề xuất sửa đổi để làm rõ thẩm quyền kiểm soát tài sản thu nhập của các cơ quan Quốc hội, tránh trùng lặp và bỏ sót đối tượng.

Thẩm quyền thanh tra: Cần đột phá về cơ chế

Liên quan đến thẩm quyền thanh tra vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, Đại biểu Lê Thu Hà đề xuất cần làm rõ mối quan hệ giữa thanh tra hành chính và điều tra hình sự, đảm bảo không chồng chéo nhưng cũng không để khoảng trống trách nhiệm. Đại biểu kiến nghị cần tăng thẩm quyền cho cơ quan thanh tra trong việc tạm thời áp dụng các biện pháp phong tỏa tài sản, để tránh tình trạng tẩu tán, hợp thức hóa tài sản trong thời gian chờ kết luận. Cụ thể, đại biểu đề nghị điều chỉnh Điều 61 theo ba điểm chính:

Trao quyền chủ động: Cơ quan thanh tra được ra quyết định thanh tra đột xuất và thông báo ngay cho cơ quan điều tra khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu tham nhũng.

Bổ sung cơ chế chuyển giao và giám sát: Cơ quan thanh tra chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra và theo dõi việc xử lý đến khi có kết quả cuối cùng.

Bổ sung quyền áp dụng biện pháp tạm thời: Cơ quan thanh tra có thể kiến nghị hoặc áp dụng tạm thời biện pháp phong tỏa, niêm phong tài sản khi có căn cứ về nguy cơ tẩu tán tài sản tham nhũng.

Ngoài ra, Đại biểu Triệu Thị Huyền cũng kiến nghị sửa đổi quy định về tài sản, thu nhập phải kê khai (Khoản 7 Điều 1 sửa đổi bổ sung Điều 35), cụ thể là mức giá trị tài sản khác từ 150 triệu đồng trở lên. Đại biểu cho rằng việc đưa một mức định lượng cụ thể bằng tiền vào dự án Luật chưa thực sự phù hợp vì giá trị này mang tính kỹ thuật, phụ thuộc vào biến động của nền kinh tế và dễ trở nên lạc hậu, dẫn đến việc phải sửa đổi luật để cập nhật, làm giảm tính ổn định và dự báo của hệ thống pháp luật. Đại biểu đề nghị sửa đổi nội dung thành: “kim khí quý, đá quý, tiền, giấy tờ có giá và các tài sản khác có giá trị lớn theo quy định của Chính phủ”. Cách tiếp cận này giúp đảm bảo tính ổn định của Luật và giữ được sự linh hoạt trong quản lý nhà nước, phù hợp với bối cảnh kinh tế xã hội từng giai đoạn.

Một số đại biểu kiến nghị Quốc hội giao cho Chính phủ xây dựng lộ trình sửa đổi toàn diện Luật Phòng, chống tham nhũng trong thời gian tới, theo hướng gắn chặt hơn giữa minh bạch, giải trình, thu hồi tài sản; ứng dụng công nghệ số và dữ liệu mở; đảm bảo cơ chế thanh tra, kiểm soát thực sự độc lập và chuyên nghiệp. Đại biểu Lê Thu Hà nhấn mạnh, nếu lần sửa đổi này chỉ dừng ở mức kỹ thuật sẽ bỏ lỡ cơ hội để tạo một chuyển biến thực chất và chỉ khi có thước đo cụ thể, việc đánh giá mới phản ánh được thực chất của phòng, chống tham nhũng. Mục tiêu cao nhất là chuyển từ chống tham nhũng bằng công cụ hành chính sang kiểm soát quyền lực bằng thể chế minh bạch và trách nhiệm giải trình.