Văn bản nêu rõ, Bộ Tư pháp hiện đang làm đầu mối sửa đổi Luật Giám định tư pháp, trong đó dự kiến có nội dung liên quan đến mô hình tổ chức lại cơ quan pháp y tại địa phương; ngày 08/9/2025, Bộ Tư pháp có Công văn số 5504/BTP-BTTP gửi Bộ Y tế về việc nghiên cứu, đề xuất mô hình tổ chức lại cơ quan pháp y tại địa phương.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Luật Giám định tư pháp năm 2012 giao Bộ Y tế là cơ quan quản lý nhà nước về giám định pháp y. Qua nhiều năm chỉ đạo và theo dõi hoạt động của hệ thống giám định pháp y và trên cơ sở báo cáo của các địa phương; Bộ Y tế đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh/thành phố, Bộ Công an, Bộ Nội vụ cho ý kiến đối với một số phương án về Mô hình giám định pháp y tại địa phương, cụ thể như sau:
Phương án 1: Giữ nguyên mô hình giám định pháp y theo quy định tại Luật Giám định tư pháp năm 2012: Tại địa phương sẽ có:
- Trung tâm Pháp y trực thuộc Sở Y tế thực hiện nhiệm vụ giám định pháp y tử thi và giám định pháp y về thương tích;
- Bộ phận pháp y thuộc Phòng Kỹ thuật hình sự Công an tỉnh thực hiện giám định pháp y tử thi.
Theo Bộ Y tế, ưu điểm của phương án này là hiện nay, thực hiện sáp nhập tỉnh/thành phố, nguồn lực (gồm cơ sở vật chất, nhân lực, kinh phí) thực hiện giám định pháp y tại ngành Y tế và ngành Công an đều tăng tối thiểu 2 lần, do vậy thuận lợi hơn cho việc tiếp nhận và thực hiện trưng cầu của cơ quan tố tụng. Đồng thời, duy trì và ổn định hệ thống sau khi đã có sự chia tách, sáp nhập trước thời điểm ngày 01/7/2025.
Hạn chế là việc song song tồn tại 02 tổ chức cùng thực hiện giám định pháp y tại địa phương sẽ gây lãng phí về nguồn lực nếu số lượng giám định pháp y hằng năm không nhiều.
Phương án 2: Theo như mô hình đang quy định tại dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) đang lấy ý kiến: Căn cứ nhu cầu về giám định pháp y và điều kiện thực tế tại địa phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xem xét, quyết định thành lập Trung tâm pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trực thuộc Sở Y tế.
Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được thực hiện giám định pháp y tử thi và giám định pháp y thương tích.
Ưu điểm của phương án này là giao quyền cho địa phương quyết định.
Tuy nhiên, Bộ Y tế cho rằng phương án này cũng có hạn chế như: Nếu căn cứ vào nhu cầu về giám định pháp y và điều kiện thực tế tại địa phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh/thành phố xem xét quyết định thành lập Trung tâm pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc Sở Y tế sẽ hình thành một sự không thống nhất toàn quốc về pháp y thuộc ngành Y tế. Bên cạnh đó, với các tỉnh/thành nếu không thành lập Trung tâm pháp y thì sẽ có khả năng xảy ra các hạn chế: Khi có nhiều vụ việc xảy ra tại địa phương có thể không đáp ứng kịp thời; Khi thực hiện giám định lại nếu không đủ nhân lực sẽ phải gửi đi các tỉnh/thành khác để thực hiện giám định, sẽ làm tăng kinh phí do phải di chuyển xa hoặc đối tượng sẽ từ chối giám định do khó khăn, bất cập về khoảng cách…
Nếu cả pháp y ngành Y tế và pháp y ngành Công an đều thực hiện giám định pháp y tử thi và giám định pháp y thương tích, sẽ xảy ra tình trạng tương tự như hiện nay là một số Trung tâm Pháp y hầu như ít được trưng cầu giám định pháp y tử thi trong khi vẫn phải bảo đảm nguồn lực thực hiện loại hình giám định này (Trung tâm Pháp y các tỉnh: Bắc Ninh, Điện Biên, Lai Châu, Lạng Sơn, Quảng Trị, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Vĩnh Long… mỗi năm chỉ làm dưới 50 ca giám định tử thi), như vậy sẽ rất lãng phí về cơ sở vật chất, nhân lực giám định viên.
Tại khoản 1 Điều 15 dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) quy định hệ thống, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của tổ chức giám định tư pháp công lập như sau:
“1. Tổ chức giám định tư pháp công lập trong lĩnh vực pháp y bao gồm:
a) Viện Pháp y quốc gia trực thuộc Bộ Y tế;
b) Viện Pháp y quân đội trực thuộc Bộ Quốc phòng;
c) Trung tâm giám định pháp y trực thuộc Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an;
d) Trung tâm pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trực thuộc Sở Y tế.
Căn cứ nhu cầu về giám định pháp y và điều kiện thực tế tại địa phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xem xét, quyết định thành lập Trung tâm pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trực thuộc Sở Y tế”.
Tại khoản 3, khoản 4 Điều 15 dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) quy định tổ chức giám định tư pháp công lập trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự như sau:
“3. Tổ chức giám định tư pháp công lập trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự bao gồm a) Viện Khoa học hình sự trực thuộc Bộ Công an;
b) Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Bộ Quốc phòng;
c) Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
d) Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
4. Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định tại điểm c khoản 3 Điều này thực hiện giám định về âm thanh, kỹ thuật số và điện tử.
Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định tại điểm d khoản 3 Điều này được thực hiện giám định pháp y tử thi và giám định pháp y thương tích”.
