Ngày 20/5, tiếp tục Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.
Đề xuất bỏ 08/18 tội danh có khung hình phạt tử hình
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang nêu rõ, sau hơn 08 năm thi hành, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã bộc lộ nhiều vướng mắc. Trong đó, các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập; một số quy định chưa phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội và thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bên cạnh đó, một số quy định về hình phạt tù, phạt tiền chưa đảm bảo tính răn đe, nhất là đối với các loại tội phạm đang có nhiều diễn biến phức tạp, gây bức xúc như tội phạm ma túy, môi trường, hàng giả, vệ sinh an toàn thực phẩm… Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự là yêu cầu cấp thiết, khách quan.
Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. Ảnh: Dantri.
Theo đó, một trong những đề xuất sửa đổi là dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 08/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.
Cụ thể, 08 tội danh có khung hình phạt tử hình của Bộ luật Hình sự hiện hành dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án gồm: Tội "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân" (Điều 109); Tội "Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" (Điều 114); Tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh" (Điều 194); Tội "Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược" (Điều 421); Tội "Gián điệp" (Điều 110); Tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy" (Điều 250); Tội "Tham ô tài sản" (Điều 353), Tội "Nhận hối lộ" (Điều 354).
Về nội dung sửa đổi liên quan đến hình phạt tử hình, ngoài dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 08/18 tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành, dự thảo luật cũng bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS…
Tại tờ trình, Bộ trưởng Bộ Công an nhận định các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Cụ thể, các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng (khung hình phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình). Điều này dẫn đến việc xác định căn cứ để áp dụng hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.
Cùng với đó, hiện việc áp dụng khung hình phạt tù chung thân hoặc tử hình còn bất cập. Trong nhiều trường hợp, căn cứ tính chất, mức độ và hậu quả gây ra, nếu phạt tù chung thân thì quá nhẹ, không đảm bảo tính răn đe, tuy nhiên, nếu phạt tử hình lại quá nặng, không phù hợp với quan điểm của Đảng và Nhà nước về hạn chế áp dụng và thi hành hình phạt tử hình.
Ngoài ra, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định còn 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình; đồng thời, thực tiễn thời gian qua Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này. Chẳng hạn, tội "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân", tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh"...; hoặc ít áp dụng như tội "Tham ô tài sản", tội "Nhận hối lộ"...
Bộ trưởng Bộ Công an cho rằng, đối với những tội danh này, để thu hẹp hình phạt tử hình thì cần bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án vẫn bảo đảm cách ly vĩnh viễn người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội, vẫn đáp ứng được yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm.
Ngoài ra, quy định về hình phạt tử hình hiện nay chưa phù hợp với quan điểm chỉ đạo mới của Đảng, công tác cải cách tư pháp về thu hẹp hình phạt tử hình, thực tiễn áp dụng hình phạt tử hình và hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm.
02 loại ý kiến về dự kiến bỏ hình phạt tử hình với 08 tội danh
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết về dự kiến bỏ hình phạt tử hình với 08 tội danh có 02 loại ý kiến.
Thứ nhất, tán thành việc bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 08 tội danh có khung hình phạt tử hình như đề xuất của Chính phủ.
Thứ hai, tán thành chủ trương tiếp tục xem xét bỏ hình phạt tử hình ở các tội danh còn hình phạt này trong Bộ luật Hình sự.
Tuy nhiên, việc xem xét bỏ hình phạt này ở tội danh nào trong lần sửa đổi, bổ sung này cần cân nhắc kỹ, tránh tác động tới hiệu quả răn đe, phòng ngừa và xử lý tội phạm.
Theo đó, đề nghị cân nhắc thận trọng việc bỏ hình phạt tử hình đối với tội "Tham ô", tội "Nhận hối lộ", tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy".
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội cũng cho hay, đa số ý kiến trong Ủy ban tán thành với loại ý kiến thứ hai.
Về bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án là hình phạt chính với 18 tội danh cũng có 02 loại ý kiến.
Loại thứ nhất tán thành việc bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 18 tội danh như quy định của dự thảo luật.
Một số ý kiến đề nghị rà soát tất cả các tội đặc biệt nghiêm trọng, trong đó có các tội có quy định hình phạt tử hình trước thời điểm năm 2015 để quy định bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án, bảo đảm tính đồng bộ trong chính sách hình sự.
Thứ hai, tán thành quan điểm của Chính phủ về yêu cầu kết hợp đồng bộ giữa việc tiếp tục bỏ hình phạt tử hình với việc bổ sung các biện pháp xử lý nghiêm khắc.
Tuy nhiên, việc bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án như một hình phạt độc lập trong hệ thống hình phạt là không hợp lý.
Bởi thực tế hình phạt mới này không khác biệt nhiều với so với hình phạt tù chung thân; tạo ra sự thiếu nhất quán trong chính sách hình sự và làm giảm tính hiệu quả áp dụng hình phạt.
Do đó, loại ý kiến này đề nghị không bổ sung hình phạt này mà nên xem xét sửa đổi, bổ sung theo hướng bổ sung quy định các trường hợp không xét giảm án đối với người bị kết án tù chung thân, tương tự như quy định của Luật Đặc xá về các trường hợp không được đề nghị đặc xá.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho hay, đa số ý kiến Ủy ban tán thành loại ý kiến thứ nhất.
Liên quan đến đề xuất trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 9 của Chính phủ. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cũng nhất trí thời điểm Luật dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7 để kịp thời thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
