Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều 14/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi). Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của các Đại biểu Quốc hội tại phiên họp là quy định mức phí bảo hiểm tiền gửi, việc áp dụng phí bảo hiểm tiền gửi đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống tổ chức tín dụng Việt Nam trong từng thời kỳ.
Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi). Nguồn: Quochoi.vn.
Cần bổ sung quy định bảo mật thông tin về mức xếp hạng và mức phí BHTG
Liên quan đến phí Bảo hiểm tiền gửi (BHTG), Đại biểu Quốc hội Thái Quỳnh Mai Dung (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ) khẳng định, phí là nguồn thu chủ yếu để bổ sung vào quỹ dự phòng nghiệp vụ phục vụ việc chi trả và tham gia xử lý tổ chức tín dụng yếu kém.
Tại Dự thảo Luật BHTG (sửa đổi), khoản 1 Điều 19 quy định về phí BHTG như sau: “Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định mức phí bảo hiểm tiền gửi, việc áp dụng phí bảo hiểm tiền gửi đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống tổ chức tín dụng Việt Nam trong từng thời kỳ”.
Với quy định trên, Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung cho rằng, việc phân cấp thẩm quyền quy định về phí BHTG cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước phù hợp chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền của Đảng, Nhà nước đồng thời phù hợp với thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước là cơ quan quản lý nhà nước, có chức năng thanh tra, giám sát hệ thống tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cũng là cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động BHTG. Vì vậy, Ngân hàng Nhà nước có đủ cơ sở cần thiết để quy định mức phí BHTG và việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với tình hình thực tiễn.
Theo Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung, hệ thống phí phân biệt là tiến bộ, tổ chức nào hoạt động an toàn hơn thì đóng phí thấp hơn là hợp lý. Tuy nhiên, trên thực tế, nếu một tổ chức tín dụng gặp khó khăn trong hoạt động do nhiều yếu tố, nếu áp mức phí cao hơn vô hình chung sẽ tạo thêm gánh nặng đối với tổ chức đó. Chưa kể nếu không được bảo mật tốt, mức phí phân biệt có thể bị lợi dụng thành lợi thế cạnh tranh không lành mạnh.
Xuất phát từ các yếu tố trên, quy định tại dự thảo Luật giao cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định việc áp dụng phí đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống tổ chức tín dụng Việt Nam trong từng thời kỳ là hợp lý; đảm bảo tính linh hoạt để Ngân hàng Nhà nước áp dụng. Tuy nhiên, theo Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung, cơ quan chủ trì soạn thảo cần quy định lộ trình áp dụng phí phân biệt trong dự thảo Luật hoặc trong văn bản dưới Luật để có sẵn kế hoạch chuẩn bị, triển khai.
Là người đã từng tham gia vào quá trình xây dựng Luật BHTG năm 2012, Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung rất tán thành với chủ trương sửa đổi Luật BHTG của Quốc hội và Chính phủ và bày tỏ sự hài lòng vì nhiều nội dung trước đây chưa được đưa vào Luật BHTG năm 2012 thì trong Dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) đã được bổ sung nhằm đảm bảo sự phù hợp với hệ thống pháp luật, tiệm cận thông lệ quốc tế, đồng thời theo kịp với sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong thời gian vừa qua.
Liên quan đến phân cấp thẩm quyền quy định mức phí bảo hiểm tiền gửi, Đại biểu Quốc hội Thái Thị An Chung (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An) cho rằng, việc phân cấp thẩm quyền quy định về phí BHTG cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước phù hợp chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền của Đảng, Nhà nước; đồng thời phù hợp với thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước là cơ quan quản lý nhà nước, có chức năng thanh tra, giám sát hệ thống tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cũng là cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động BHTG. Vì vậy, Ngân hàng Nhà nước có đủ cơ sở cần thiết để quy định mức phí BHTG và việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với tình hình thực tiễn.
Hệ thống phí đồng hạng và hệ thống phí phân biệt có ưu điểm và nhược điểm riêng; không có hệ thống phí nào có ưu điểm tuyệt đối. Trong khi hệ thống phí phân biệt có ưu điểm là khuyến khích các tổ chức tín dụng nâng cao năng lực quản trị, hoạt động thận trọng, an toàn để nộp phí BHTG thấp hơn thì hệ thống phí này có nhược điểm là các tổ chức tín dụng có xếp hạng thấp, có tình hình tài chính khó khăn hơn lại phải nộp phí nhiều hơn. Như vậy, hệ thống phí này có thể làm cho tổ chức tín dụng xếp hạng thấp gặp khó khăn hơn.
Thông lệ quốc tế cho thấy, số quốc gia áp dụng phí đồng hạng hoặc phân biệt khá đồng đều nhau. Theo khảo sát thường niên Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi Quốc tế năm 2024 đối với 110 tổ chức BHTG trả lời câu hỏi về phí BHTG, có 50 tổ chức BHTG (46%) áp dụng phí đồng hạng, 52 tổ chức BHTG (47%) áp dụng phí phân biệt và 08 tổ chức BHTG (7%) áp dụng cả phí đồng hạng và phí phân biệt. Sự cân bằng nói trên phản ánh thực tế các quốc gia cũng cân nhắc thận trọng về ưu điểm, nhược điểm của từng hệ thống phí khi trước quyết định áp dụng tại quốc gia mình. Vì vậy, đại biểu Thái Thị An Chung cho rằng, việc quy định mang tính linh hoạt (Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống tổ chức tín dụng trong từng thời kỳ) là phù hợp.
Tuy nhiên, trong trường hợp Ngân hàng Nhà nước quyết định áp dụng tính phí phân biệt theo mức độ rủi ro, Đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị cần bổ sung vào dự thảo Luật quy định về bảo mật thông tin về mức xếp hạng và mức phí BHTG. Thông tin về mức xếp hạng và mức phí BHTG nếu không được bảo mật có nguy cơ dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh; phát sinh rủi ro người gửi tiền rút tiền khỏi tổ chức tín dụng có xếp hạng thấp để chuyển sang các tổ chức tín dụng có xếp hạng cao hơn.
Thiết lập cơ chế giám sát, kiểm tra, xử lý nếu có vi phạm
Quan tâm đến hạn mức trả tiền bảo hiểm quy định tại khoản 1 Điều 22, Đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Cần Thơ) tán thành với quy định “Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định hạn mức, trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ”. Bởi điều này thể hiện theo chủ trương của Đảng về phân cấp, phân quyền. Mặt khác, khi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định hạn mức thì quy trình thực hiện sẽ ngắn gọn, giúp Ngân hàng Nhà nước phản ứng nhanh với sự thay đổi đặt ra.
Theo thông lệ của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế, trong đó Malaysia, Indonesia, Philippines đều giao cho cơ quan BHTG hoặc ngân hàng Trung ương quyết định hoặc kiến nghị điều chỉnh hạn mức. Tuy nhiên, đại biểu Tô Ái Vang đề nghị Chính phủ thiết lập cơ chế giám sát, kiểm tra, xử lý nếu có vi phạm nhằm bảo đảm sự minh bạch, công khai và tinh thần "quyền lực đi đôi với trách nhiệm". Bên cạnh đó, Chính phủ thực hiện quy trình công khai theo định kỳ 6 tháng. Cuối năm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo, giải trình trước người dân và trước Quốc hội về những quyết định theo thẩm quyền của mình.
Tại khoản 2 của Điều 22 quy định “... trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quyết định hạn mức chi trả, vượt hạn mức quy định tại khoản 1 Điều này, tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi, được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh, nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm”.
Theo báo cáo thẩm tra, số 1313 của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, hạn mức trả tiền bảo hiểm, theo Quyết định 32 của Thủ tướng Chính phủ là 125 triệu đồng, chưa tương xứng với điều kiện kinh tế ở nước ta hiện nay.
Do đó, việc Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm, trong từng thời kỳ là phù hợp. Tuy nhiên, BHTG có liên quan trực tiếp đến quyền lợi người gửi tiền và ổn định hệ thống tài chính quốc gia nên quyết định về hạn mức có ý nghĩa vĩ mô cần được Chính phủ kiểm soát. Nếu không, việc tăng hạn mức quá nhanh có thể làm gia tăng nghĩa vụ tiềm ẩn của Nhà nước, vì Nhà nước thường là “người bảo đảm cuối cùng”. Vì thế, Đại biểu Tô Ái Vang đưa ra kiến nghị là Chính phủ quy định căn cứ để xác định “trường hợp đặc biệt” cần chi trả vượt hạn mức, nhất là, chi trả bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền. Đồng thời, cần nghiên cứu quy trình, phê duyệt minh bạch với sự tham gia của các cơ quan có liên quan. Bên cạnh đó, Chính phủ quy định về nguyên tắc điều chỉnh, hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với thu nhập bình quân, tình hình thực tế và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội từng giai đoạn để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
Ngoài ra, theo quy định hiện hành, BHTG Việt Nam được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để gửi và mua tín phiếu tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, mua Trái phiếu Chính phủ nhằm bảo toàn và phát triển một phần vốn.
Để tăng tốc độ tích lũy, tạo cơ sở cho BHTG Việt Nam, đa dạng hóa nguồn thu, bảo đảm khả năng bảo vệ người gửi tiền được tốt hơn, dự thảo Luật nghiên cứu, xem xét cho phép BHTG mở rộng danh mục đầu tư vào các ngân hàng thương mại nhà nước có tình hình tài chính lành mạnh được xếp hạng tín nhiệm cao. Điều này nhằm giúp BHTG Việt Nam chủ động hơn trong việc tạo nguồn thu, củng cố "tấm lá chắn" bảo vệ người gửi tiền, nhất là trong bối cảnh có thể xảy ra các sự cố tài chính lớn.
Hiện nay, nhiều tổ chức bảo hiểm tiền gửi trên thế giới cũng có danh mục đầu tư, đa dạng hơn để tối ưu hóa nguồn vốn. Tuy nhiên, việc mở rộng danh mục đầu tư vào các ngân hàng thương mại Nhà nước phải đi kèm với giám sát chặt chẽ để đảm bảo an toàn tuyệt đối, không làm ảnh hưởng đến khả năng chi trả tiền bảo hiểm. Vì thế, Đại biểu Tô Ái Vang đưa ra 03 kiến nghị:
Thứ nhất, Dự thảo Luật nghiên cứu xem xét, cho phép BHTG mở rộng danh mục đầu tư vào trái phiếu của các ngân hàng thương mại Nhà nước, có tình hình tài chính lành mạnh, được xếp hạng tín nhiệm cao. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cần kiểm soát bảo đảm tính an toàn và linh hoạt trong các trường hợp khẩn cấp.
Thứ hai, quy định rõ trách nhiệm báo cáo, công khai hoạt động đầu tư của BHTG Việt Nam, để bảo vệ an toàn tối đa cho tiền gửi của người dân.
Thứ ba, Chính phủ phải có cơ chế kiểm soát rủi ro chặt chẽ, thời hạn gửi tiền và mức giới hạn cụ thể để có thể linh hoạt trong các trường hợp khẩn cấp; Bảo đảm hài hòa, giữa mục tiêu sinh lời và nguyên tắc an toàn tuyệt đối của BHTG.
Giải trình làm rõ một số nội dung của các Đại biểu Quốc hội nêu về phí bảo hiểm tiền gửi, cơ chế phí bảo hiểm tiền gửi, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng khẳng định, trong dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) quy định cả hai trường hợp là phí đồng hạng và phí phân biệt. Mỗi loại có ưu, nhược điểm khác nhau và cần có các điều kiện để thực hiện. Cho đến thời điểm hiện tại, Việt Nam vẫn đang áp dụng cơ chế phí đồng hạng và khi những điều kiện cần thiết cho phép thì có thể từng bước áp dụng phí BHTG phân biệt để nhằm khuyến khích các tổ chức tín dụng hoạt động tốt nhằm giảm chi phí của BHTG. Tuy nhiên, để phù hợp với định hướng của luật là chỉ quy định những vấn đề chung mang tính nguyên tắc thì các nội dung cụ thể kỹ thuật sẽ giao Chính phủ và các Bộ ngành hướng dẫn để đảm bảo linh hoạt và phù hợp với thực tiễn.
Về hoạt động kiểm tra bảo hiểm tiền gửi, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho biết, Ngân hàng Nhà nước với vai trò là cơ quan quản lý sẽ xác định rõ phạm vi giới hạn, nội dung kiểm tra của các tổ chức bảo hiểm tiền gửi để đảm bảo không trùng lặp với những nội dung, phạm vi kiểm tra của Ngân hàng Nhà nước cũng như cơ quan có thẩm quyền trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát các tổ chức tín dụng.
