VCCI vừa có văn bản góp ý đối với dự thảo đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử. Theo VCCI, thương mại điện tử có mối quan hệ phức tạp hơn thị trường truyền thống với sự đan xen, tương tác lẫn nhau của người bán, sàn, người tiêu dùng và các bên vận chuyển, thanh toán... Tuy nhiên, hiện nay pháp luật thương mại điện tử hiện tập trung vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với trách nhiệm của người bán và sàn. Trong khi đó, quyền và lợi ích của người bán lại bị "bỏ ngỏ".
Năm 2024, có 650.000 gian hàng trực tuyến phát sinh đơn hàng trên thương mại điện tử. Doanh số của 5 sàn bán online phổ biến nhất đạt 318.900 tỷ đồng. Sự phát triển này cho phép các nền tảng nắm giữ nhiều lợi thế quan trọng, có thể tạo ra chênh lệch đáng kể về quyền lực trong quan hệ thương mại điện tử. Cụ thể, theo tổ chức này, các nền tảng có lượng người dùng lớn sẽ có quyền lực trên thị trường. Họ cũng có lợi thế từ thu thập, phân tích dữ liệu người dùng để cải thiện dịch vụ, tối ưu doanh thu. Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ gặp khó trong tiếp cận nguồn dữ liệu tương tự, khiến họ mất đi lợi thế cạnh tranh.
Ảnh minh hoạ.
Hiện người bán trên các sàn thương mại điện tử phần lớn là hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ. Ngoài khó khăn về tiếp cận dữ liệu, VCCI cho rằng người bán có thể gặp khó trong việc chuyển đổi kênh bán hàng khi chỉ một số ít nền tảng lớn và thói quen mua sắm của người mua đã được định hình. Cùng với đó, họ dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi, mất khả năng thương lượng như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không có lý do rõ ràng... Các hành vi này có thể ảnh hưởng bất lợi với cá nhân kinh doanh nhỏ, đưa họ vào tình thế bị động và dần "bào mòn" sức khỏe và nhiệt huyết kinh doanh.
Tình trạng này cũng diễn ra tại nhiều nước trên thế giới. Nghiên cứu của Ủy ban châu Âu chỉ ra 46% doanh nghiệp trên thị trường này sử dụng nền tảng trực tuyến gặp các vấn đề trong quan hệ thương mại với nền tảng. Những doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào nền tảng (chiếm hơn 50% doanh thu) có khả năng gặp vấn đề cao hơn đáng kể. Thiệt hại kinh tế ước tính từ 2-19,5 tỷ Euro mỗi năm.
Ngoài quan hệ với người bán, VCCI cũng đề xuất cơ quan quản lý giảm bớt các thủ tục cấp phép với sàn thương mại điện tử nhỏ. Theo đó, các sàn nhỏ hoặc sàn cung cấp tính năng giới thiệu, trưng bày sản phẩm chỉ cần thông báo khi bắt đầu hoạt động. Họ sẽ thực hiện thủ tục cấp phép khi đã phát triển đến một ngưỡng nhất định. Tổ chức này cũng đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung chính sách đảm bảo bình đẳng giữa các chủ thể hoạt động thương mại điện tử. Hiện nay, các nền tảng thương mại điện tử có vốn đầu tư nước ngoài thành lập pháp nhân tại Việt Nam cần xin nhiều giấy phép để hoạt động. Chẳng hạn, giấy phép thiết lập website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử, giấy phép kinh doanh.
VCCI cho biết doanh nghiệp phản ánh giấy phép kinh doanh rất khó xin do bản chất là "một biện pháp bảo hộ thị trường nội địa". Tuy nhiên, giấy phép kinh doanh này lại không áp dụng với các nền tảng xuyên biên giới, trong khi các sàn này có vốn 100% nước ngoài. Việc này tạo ra sự phân biệt giữa sàn thành lập trong nước với xuyên biên giới, bất bình đẳng môi trường kinh doanh.
