Hiện nay, điều kiện để người lao động được hưởng BHXH một lần được quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội và các văn bản hướng dẫn. Theo đó, người lao động tham gia BHXH có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (hoặc chưa đủ 15 năm đóng BHXH đối với lao động nữ là người hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phương, thị trấn) và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.
- Người lao động tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia BHXH tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.
- Ra nước ngoài để định cư.
- Người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế.
- Người lao động thuộc một trong các trường hợp sau đây khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu:
+ Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;
+ Hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí.
Theo lý giải của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Luật hiện hành cho phép hưởng BHXH một lần "khá dễ dàng" và không khuyến khích người lao động tích lũy năm đóng để hưởng lương hưu khi về già. Sau một năm nghỉ việc và không tham gia BHXH, người lao động có thể thụ hưởng chính sách này với mức bằng 1,5 tháng lương cho mỗi năm tham gia BHXH trước 2014; hai tháng lương cho mỗi năm tham gia sau đó. Cùng với việc phải chờ đợi quá lâu để nhận lương hưu sẽ khiến người lao động dễ chọn nhận BHXH một lần, nhằm đáp ứng các nhu cầu trước mắt. Người lựa chọn chính sách trên thường có số năm đóng thấp, dưới 15 năm.
Vì vậy, Bộ đề xuất điều chỉnh quy định về điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp, trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần hoặc quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận bảo hiểm xã hội một lần thì mức hưởng thấp hơn.
Dự thảo tờ trình Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được lấy ý kiến trong hai tháng, hạn cuối ngày 16/6. Dự luật này dự kiến trình Quốc hội xem xét cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp tháng 12/2022, thông qua tại kỳ họp tháng 5/2023 và có hiệu lực từ 01/01/2024.
HỒNG HẠNH
Các trường hợp được miễn phí, lệ phí trong lĩnh vực xuất cảnh, nhập cảnh