Ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can có phải biện pháp hữu hiệu chống oan sai?

(LSVN) - Việc ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can là cực kỳ quan trọng trong đấu tranh phòng, chống các hành vi lạm dụng chức vụ, quyền hạn dùng bức cung, nhục hình của người thi hành công vụ, hạn chế oan sai trong tố tụng hình sự.

Quy định về việc phải ghi âm, ghi hình có âm thanh trong quá trình hỏi cung bị can, lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của pháp nhân là một trong những điểm mới của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 so với Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003. 

Để từ ngày 01/01/2020 việc ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự được thực hiện thống nhất trên phạm vi toàn quốc, ngày 11/9/2019, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án về cơ sở vật chất, bộ máy, cán bộ và lộ trình cụ thể thực hiện công việc này.

Điều này đã cho thấy, việc ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can là cực kỳ quan trọng trong đấu tranh phòng, chống các hành vi lạm dụng chức vụ, quyền hạn dùng bức cung, nhục hình của người thi hành công vụ, hạn chế oan sai trong tố tụng hình sự.

Thực tiễn tham gia các vụ án hình sự, tôi nhận thấy nếu không ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung, điều tra viên sẽ rất dễ lạm quyền để thực hiện những chủ ý của mình. Thực tế chứng minh thời gian qua có những trường hợp oan sai do điều tra viên dụ dỗ, dọa dẫm, lừa lọc hoặc ép bị can nhận tội. Dẫu biết việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung sẽ tốn kém nhưng đổi lại, quyền con người được bảo vệ chính đáng.

Do đó, cá nhân tôi hoàn toàn ủng hộ việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can. Đối với các luật sư thì tài liệu ghi âm, ghi hình có âm thanh sẽ là bằng chứng để tham gia bào chữa cho bị can, bị cáo. Việc ghi âm, ghi hình có âm thanh giúp luật sư bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ, đặc biệt là trong các vụ án có dấu hiệu oan sai hoặc bỏ lọt tội phạm.

Đồng thời, đây còn là cơ sở để luật sư đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ra các quyết định điều tra, trả hồ sơ điều tra bổ sung, mở rộng vụ án trong những vụ án phức tạp, có nhiều người có hành vi phạm tội nhưng các bị can không nhận tội hoặc đổ lỗi cho nhau, bảo đảm tính khách quan của vụ án.

Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi thì việc ghi âm, ghi hình cần được vận dụng linh hoạt, không phải áp dụng đối với tất cả các vụ án và tất cả các buổi lấy cung, lấy lời khai bởi đây là thủ tục bắt buộc thì cùng với việc lập biên bản, sau khi hỏi cung, điều tra viên phải đọc cho bị can nghe, phát lại băng ghi âm, ghi hình từ đầu đến cuối để bị can xác nhận lời khai và ký vào biên bản.

Trong thực tế, các vụ án hình sự đều phải tiến hành hỏi cung nhiều lần mà khi nào cũng ghi âm, ghi hình và làm các thủ tục nêu trên thì mất quá nhiều thời gian. Đó là chưa kể trường hợp mất điện hoặc vì lý do kỹ thuật khác không thể ghi âm, ghi hình thì điều tra viên không thể tiến hành hỏi cung bị can, điều đó ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ điều tra vụ án, nhất là đối với các vụ án đặc biệt nghiêm trọng cần phải khẩn trương hỏi cung bị can để truy bắt đối tượng và thu thập tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ án.

Việc làm này cần được bảo đảm đúng thời gian quy định, lúc nào dừng ghi âm, ghi hình, lúc nào không thực hiện việc ghi âm, ghi hình cũng đều phải được thể hiện rõ tại biên bản.

Nhiều luật sư cho rằng xét đến cùng thì hoạt động ghi âm, ghi hình khi hỏi cung chỉ là một trong những phương tiện, cách thức khi tiến hành điều tra. Tuy nhiên, cũng không ít người kỳ vọng rất lớn đây sẽ là cách giúp chống oan sai. Tôi nghĩ đây chỉ là biện pháp giúp hạn chế phần nào những việc làm sai trái của điều tra viên, kiểm sát viên. Bởi tất cả đều do con người tạo ra.

Chính vì vậy, để nâng cao tính hiệu quả của quy định pháp luật nêu trên cần đề cao tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp, ý thức chấp hành pháp luật của đội ngũ điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, đi liền với việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy chế làm việc, quy trình công tác.

Chú trọng giáo dục, bồi dưỡng điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán về tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp; tăng cường kiểm tra, hướng dẫn, ngăn ngừa hiện tượng bức cung, mớm cung, nhục hình trong công tác điều tra, xử lý tội phạm.

Lãnh đạo các cơ quan tiến hành tố tụng các cấp phải nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, hướng dẫn đối với điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán nhằm phát hiện kịp thời, chấn chỉnh, khắc phục những sơ hở, thiếu sót trong công tác bắt, giam giữ, điều tra, truy tố, xét xử; xử lý nghiêm minh những trường hợp vi phạm và kiên quyết điều chuyển khỏi cơ quan tiến hành tố tụng những cá nhân vi phạm nghiêm trọng trong công tác điều tra, truy tố, xét xử; xử lý trách nhiệm liên đới của người đứng đầu cơ quan tiến hành tố tụng nếu để xảy ra oan, sai, bức cung, nhục hình.

Luật sư PHAN KẾ HIỀN