Tết Mậu Thân – Mùa Xuân tổng tiến công
Với tốc độ hành quân thần tốc, một ngày hai trạm giao liên, sau mười ngày, ngày 31 tháng 01 năm 1968 toàn đội hình trung đoàn đã “lật cánh tây đông”, có mặt tại vùng An Ninh Thượng, huyện Hương Trà, Thừa Thiên - Huế. Ngay trong đêm Giao thừa đón tết Mậu Thân, cả ba Tiểu đoàn 7, 8, 9 và các đơn vị phối thuộc, cùng Sở chỉ huy Trung đoàn 8 đã ào xuống khu vực cửa Chánh Tây (Thành nội Huế), rồi tràn ra sân bay Tây Lộc, cống Thủy Quan… Ngày đầu xuân xứ Huế thật đầm ấm tình quân dân. Bà con, cô bác, các cháu thanh, thiếu niên cũng ùa ra chào đón các chiến sĩ Trung đoàn. Họ chúc mừng năm mới cán bộ, chiến sĩ Giải phóng quân, rồi tặng bánh tét, bánh chưng, bánh bột lọc… Bộ đội ta đồng loạt thay bộ quần áo Tô Châu mới toanh để chào đón mùa xuân cùng nhân dân. Trong không gian đón xuân nghĩa tình quân dân, lời chúc tết của Bác Hồ vang vang từ những chiếc Radio các cỡ: “Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua. Thắng trận tin vui khắp nước nhà. Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ. Tiến lên toàn thắng ắt về ta”. Nghe vừa dứt tiếng Bác, quân dân ào lên vỗ tay, rồi đồng thanh: “Tiến lên! Tiến lên chiến sĩ, đồng bào…”. Tiếng reo vui ồn ã trong âm thanh bài hát “Bão nổi lên rồi…” mà ca sĩ Bích Liên đang cất cao từ nhiều chiếc radio. Vui đấy, nhưng vẫn đề cao cảnh giác, từng tốp cán bộ chiến sĩ trung đoàn cấp tốc tỏa ra, trinh tra, phát hiện động tĩnh của địch. Có “tổ ba ba” chiến sĩ tò mò đột nhập vào Điện Thái Hòa, vào cung Vua ngự để ngắm nghía, bình luận… Một khoảnh khắc thời gian có một, không hai đối với những người lính chiến trung đoàn…
Đồng thời với việc cảnh giới, bố phòng, Đại đội 1, 2 Tiểu đoàn 7 của trung đoàn đã chủ động thâm nhập vào khu sân bay Tây Lộc. Đại đội trưởng đại đội 1 tiềm nhập vào giữa đội hình địch, điện ra đề nghị: trong đánh ra, ngoài đánh vào. Đại đội 1 xin được “Nở hoa trong lòng địch”. Chỉ trong 30 phút nổ súng, ta đã diệt gọn một đại đội Hắc Báo, phá hủy gần một trăm xe quân sự và máy bay các loại. Xác chết quân địch nằm ngổn ngang, nhiều tên còn sặc mùi rượu, mặt mày, áo quần còn dính đầy son phấn. Đại đội 3 của Tiểu đoàn 7 tiến công vào khu quân cụ, diệt gần một đại đội, thu khá nhiều vũ khí, quân trang, quân dụng của địch. Hôm sau, địch phản kích vào Tây Lộc, Thượng Tứ, An Hòa, Tiểu đoàn 7 đã bảy lần đánh bật các đợt phản kích. Tiếp theo, địch dùng Sư đoàn 1 và Lữ đoàn 1 lính dù ngụy điên cuồng phản kích. Chiến sự quyết liệt diễn ra trên đường Mai Thúc Loan, Yết Kiêu, cống Thủy Quan. Tiểu đoàn 7 điều Đại đội 2, 3, dùng chiến thuật “Vận động tấn công” bao vây, rồi dùng toàn bộ hỏa lực gồm 20 khẩu cối, ĐKZ, 12,7mm vừa bắn yểm trợ cho bộ binh, vừa rót đạn vào trung tâm chỉ huy địch. Chưa đầy 01 giờ, Tiểu đoàn 7 đã diệt gần hết tiểu đoàn “Trâu Điên” này. Một vài tên sống sót bỏ chạy thục mạng vào khu nhà lúp xúp gần đó. Chỉ huy Tiểu đoàn 7 ra lệnh: Đó là khu nhà của nhân dân, ta không được bắn vào đó!
Sáng ngày 02 tháng 02, địch phản công, đổ một tiểu đoàn quân Mỹ xuống chiếm giữ thôn La Quế Chử, nhằm bịt đường tiến công của quân ta từ vùng núi phía Tây Huế về thành phố. Tiểu đoàn 8 của trung đoàn đã nhanh chóng tiếp cận, không để chúng kịp đắp bao cát làm công sự bố phòng, đội hình Tiểu đoàn 8 chia làm nhiều mũi, tiến công thẳng vào làng. Đối mặt “thanh thiên” với bộ đội ta, hàng loạt quân Mỹ ngã gục. Sau 03 đợt tiến công dồn dập của Tiểu đoàn 8, cả tiểu đoàn Mỹ tan rã. Số ít còn sống sót hốt hoảng chạy sang lẩn trốn tại làng Liễu Cốc Thượng, kêu trực thăng cứu viện. Tiểu đoàn 8 cùng các đơn vị hỏa lực phối thuộc đã bắn hạ tại chỗ hai trực thăng Cobora của Mỹ, xác rơi ngay tại cánh đồng La Quế Chử, khói bay mịt mù. Tiếng nổ của súng đạn chứa trong máy bay vang rền hơn pháo tết mừng chiến thắng của quân dân ta. Bị thất bại, Mỹ đổ thêm 01 tiểu đoàn nữa xuống cùng khu vực, Tiểu đoàn 8 đã tranh thủ xây dựng hệ thống phòng ngự tại làng, tiếp tục đánh thiệt hại nặng tiểu đoàn tiếp viện này, bắn rơi tiếp hai chiếc trực thăng. Đồng thời, Tiểu đoàn 8 đã cho bộ đội bao vây chặt đồn Rú Lầu tại làng Bồn Trì, Bồn Phổ gần đó, khống chế, vô hiệu hóa địch chi viện từ đây, giữ vững hành lang tiếp tế của ta từ vùng núi phía tây xuống Huế suốt 25 ngày đêm chiến dịch.
Sáng ngày 03 tháng 02, Tiểu đoàn 9 của trung đoàn tiến công mở rộng địa hình, tập kích nơi khu trú của địch tại làng An Hòa. Tiểu đoàn đã dùng một đại đội, phối hợp với đơn vị cối 82 tiến công dồn dập, rồi phát triển đội hình, chiếm giữ Đài phát thanh Huế. Các đại đội còn lại tiêu diệt địch trong thôn Triều Sơn Đông, Triều Sơn Tây, rồi tiến ra bờ sông Hương đánh chặn tàu địch tiếp viện từ Thuận An lên cảng Bãi Dâu. Cùng ngày, đại đội hỏa lực của tiểu đoàn dùng hai khẩu ĐKZ 75mm bắn 06 quả đạn, diệt 05 tàu chở quân Mỹ lên tiếp ứng. Quả đạn còn lại trúng tàu, nhưng không nổ. Quân Mỹ hoảng loạn nhảy xuống sông la ó, ngoi ngóp bơi vào bờ tìm đường thoát thân. Lực lượng Tiểu đoàn 9 tiếp tục chốt giữ vị trí làng Triều Sơn Đông, Triều Sơn Tây và Bờ sông Hương. Hôm sau, địch đưa một chiến đoàn thiết giáp 113 cùng hàng trăm tên giặc dò dẫm vào làng An Hòa, Tiểu đoàn 9 của ta chặn đánh, bắn cháy 07 xe, bắt sống 03 xe M113, tiêu diệt hàng chục tên địch. Suốt 25 ngày đêm, Tiểu đoàn 9 giữ vững trận địa, chiến đấu không ngừng nghỉ, diệt địch không đếm xuể và bắn cháy thêm 02 tàu chiến Mỹ.
Cùng thời gian, Trung đoàn 9 (Công trường 9), Trung đoàn 6 (Công trường 6), các lực lượng của Đoàn 5 Biệt động Huế đã chiếm Đại Nội, Cột cờ Phu Văn Lâu, khu Tam giác phía Nam, khách sạn Hương Giang, khách sạn Thuận Hóa, tòa Thị chính, cầu Bạch Hổ, dinh Tỉnh trưởng, đồn Cảnh sát, khu Phú Cam, nhà lao Thừa Phủ, giải phóng cho 2.000 người dân đang bị địch giam cầm, tiêu diệt trung đoàn thiết giáp ở Tam Thai, chiếm giữ Đông Ba, Đập Đá, Gia Hội, diệt và bắt hơn 3.000 tên Mỹ Ngụy… Các mũi giáp công của Chiến dịch đã hiệp đồng giải phóng TP. Huế, chỉ khu đồn Mang Cá bé địch vẫn còn nổ súng chống cự.
Sau 03 ngày chiến đấu, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 8 cùng nhân dân hoan hỉ lắng nghe buổi phát thanh vang vang trên đài Huế bản Thông báo số 1 của của Ủy ban khởi nghĩa: TP. Huế đã hoàn toàn giải phóng. Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Huế đã ra đời, do Hòa thượng Thích Đôn Hậu làm Chủ tịch. Các lực lượng cách mạng từ cơ sở, đến thành phố được thành lập để giữ vững mục tiêu “Độc lập, dân chủ, hòa bình và trung lập”. Mục tiêu chung của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam.
Tuy nhiên, kẻ địch ngoan cố không chịu khuất phục. Cuộc chiến đấu chống địch phản công trong mùa xuân Mậu Thân của Trung đoàn 8, sát cánh cùng cán bộ, chiến sĩ và nhân dân địa phương vẫn còn tiếp diễn. Đêm 23, 24 tháng 02, nhận mệnh lệnh của trên, một số đơn vị của trung đoàn đã thu lượm tre, gỗ, đưa lên mặt thành Huế, đốt lửa làm hoa tiêu cho máy bay ta vào thả dù tiếp thêm súng đạn, lương thực. Nhưng, máy bay của ta đã không đến được địa điểm cần đến. Sáng hôm sau, Trung đoàn nhận được bức điện qua máy 15W của Bộ Tổng Tư lệnh, chỉ đạo “Mở phong bì số A3” (Mỗi phong bì một phương án tác chiến cụ thể, trung đoàn mang theo để tránh điện đàm lộ tin, dễ bị địch phát hiện). Sáng 25 tháng 02, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 8 đã triển khai phương án A3, bí mật lui quân khỏi Huế, bàn giao cho Trung đoàn Cửu Long vào thế quân. Đêm 25 tháng 02, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 8 chia tay bà con nhân dân làng An Ninh Thượng, chợ Thông, tạm chia tay Huế để chuẩn bị cho giai đoạn 2 của chiến dịch Mậu Thân. Tình quân dân sắt son, tay nắm chặt tay, nghẹn ngào, cùng nhau hẹn ngày trở lại…
1975 – Mùa Xuân toàn thắng
Ngày 15 tháng 03 năm 1975, đang hăng say chiến đấu trên chiến trường Thượng Đức - Quảng Đà, Trung đoàn 3 Thuận Hóa (đã đổi phiên hiệu từ Trung đoàn 8) được lệnh quay ra vùng Núi Bông, Núi Nghệ, La Sơn (nam Huế) để cùng đội hình Sư đoàn 324 vây ép, chọc thủng tuyến phòng thủ của địch, xuống đường Quốc lộ 1, chặn đường tháo chạy của địch từ Huế vào Đà Nẵng. Tin chiến thắng mùa xuân từ Buôn Ma Thuột, từ mọi ngả của chiến trường Miền Nam tràn về làm sáng bừng gương mặt, rạng rỡ nụ cười của từng cán bộ, chiến sĩ trung đoàn. Đến ngày 20 tháng 3, toàn đội hình của Trung đoàn 3 đã có mặt tại khu vực Vũng Tròn Bắc, huyện Nam Đông, Thừa Thiên - Huế. Cùng các đơn vị của Sư đoàn 324, pháo binh, xe tăng và các đơn vị phối thuộc của Quân đoàn 2, Trung đoàn 3 đã tiến công quyết liệt vào căn cứ núi Bông, núi Nghệ (điểm cao 303) và căn cứ La Sơn của địch. Thời cơ đã đến, trung đoàn vượt qua động Truồi, tràn xuống chiếm Quốc lộ 1, cắt đứt đoạn La Sơn, cầu Truồi, rồi đánh ngược ra phía Bắc, hướng về TP. Huế thật nhanh chóng và táo bạo.
08 giờ sáng ngày 25 tháng 3, toàn bộ lực lượng của trung đoàn đã triển khai xong đội hình trên Quốc lộ 1. Ba khẩu pháo 130mm – của đơn vị phối thuộc đặt ngay trên Quốc lộ 1 và làng Nông, được Trung đoàn trưởng ra lệnh bắn chặn tàu địch tháo chạy phía cửa Thuận An. Cán bộ, chiến sĩ trung đoàn thu được 01 xe M48 và 02 xe GMC của địch. Bộ đội ta nổ máy, lái xe cùng các chiến sĩ bộ binh tăng tốc, tiến thẳng ra huyện Hương Thủy. Địch ở huyện Hương Thủy hết hồn vía, tháo chạy về Huế, bỏ lại toàn bộ quân trang, quân dụng, súng ống, tài liệu. Trung đoàn cấp tốc tổ chức lực lượng thọc sâu với lực lượng các binh chủng hợp thành, gồm 07 xe tăng, hai đại đội bộ binh có trang bị pháo, cối 82, ĐKZ và sung 12ly7, tiến vào Huế theo đội hình hàng dọc trên đường Quốc lộ 1.
Nhân dân thị trấn Hương Thủy tràn ra đường, hoan hô, vui mừng chào đón quân ta. Nhân dân cho biết: cách đây chừng 01 giờ, bọn địch còn hung hăng gọi loa phóng thanh hô hào chống Cộng, quyết tử thủ… Nhưng khi chỉ nghe thấy tiếng xe tăng của Quân giải phóng là cả lũ đều bỏ chạy thục mạng. Trong số hàng trăm người dân trai, gái, trẻ già có người cười, có người khóc vì sung sướng. Có người còn xách cả bình nước lớn, luôn tay rót mời bộ đội. Có người hỏi to: có phải quân ta đã giải phóng Tam Kỳ, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên rồi, phải không các chú? Nhiều người cùng reo lên: rứa là hết, từ ri hết khổ rồi mấy mệ, mấy o ơi! Sau mấy ngày đêm tiến công địch liên tục, đoàn quân Trung đoàn 3 tiến về thành Huế trong niềm vui hạnh phúc và mong đợi, gửi gắm đong đầy của nhân dân Hương Thủy, nên mọi mệt mỏi dường như tan biến.
Đội hình trung đoàn tiến vào Huế dẫn đầu là xe tăng, xe bọc thép vừa thu được của địch đều cắm cờ Giải phóng trên mui. Tiếp theo là xe ca, xe đò của hãng Phi Long, các loại xe khác tự nguyện nhập đoàn, chuyên chở hai đại đội (C9, C11) cùng các khí tài, quân dụng của đơn vị cối, ĐKZ cứ ào ạt, rộn vui. Đội hình trung đoàn dài gần nửa cây số cuồn cuộn chuyển mình về hướng TP. Huế. Phía địch không bắn ra một phát súng, không hề có động tĩnh phản ứng gì. Quân địch bỏ lại ngổn ngang xe tăng, pháo, tư trang rải khắp đoạn đường chừng 10km - từ Phú Bài đến Huế. Lính Ngụy cởi trần đỏ ỏn, mặc quần xà lỏn, cắm đầu chạy tạt vào hai bên làng. Có tên cúi rạp, chắp tay lậy van như tế sao. Một người lính địch cho biết: “từ đêm 23, ngày 24 đến chừ, do bị các ông cắt Quốc lộ 1 vào Đã Nẵng, nên tất cả lính tụi con chạy dồn về Huế, đang cướp bóc tùm lum. Bây chừ, họ đang chạy dồn ra cửa Thuận An để leo tàu thủy…”. Trung đoàn trưởng Trung đoàn 3 ra lệnh: “Thời cơ một ngày bằng 20 năm. Một đánh hai mươi, ba mươi tên giặc là đây. Địch đã hoàn toàn mất sức chiến đấu. Các đồng chí tăng tốc, đánh thọc thẳng vào nội thành Huế”. Gần trưa, đoàn xe rầm rập qua cầu Tràng Tiền. Đến đầu chợ Đông Ba, đoàn quân dừng lại triển khai chốt giữ các ngả đường. Phía sau đội hình triển khai chốt giữ các ngả đường khu Nam sông Hương. Trung đoàn cho các mũi tiến quân chiếm giữ cột cờ Phu Văn Lâu, Ngân hàng, Đài phát thanh, nhà ga, Mang cá lớn, Mang cá bé, Đại Nội, lao Thừa Phủ, Tòa Thị Chính, khu tam giác Nam sông Hương… Nhưng, tất cả đều được quán triệt tuyệt đối không để đạn lạc vào người dân và nổ súng nhầm vào bộ đội các đơn vị khác cùng vào Huế.
Chỉ trong một thời gian ngắn, tất cả các mũi tiến công của trung đoàn báo về: Đã hoàn thành nhiệm vụ mục tiêu. Một lá cờ giải phóng cỡ nhỏ của Đại đội 25 của trung đoàn đã bay trên cột cờ Phu Văn Lâu. Nhân dân Huế đổ ra đường người người, lớp lớp. Trên hai nghìn người dân bị địch nhốt trong lao Thừa Phủ được trung đoàn mở lao trả tự do. Hàng trăm tấn đạn, gạo khí tài thu được, hàng trăm tù binh ngụy đã tự nguyện quy hàng. Trung đoàn phân công cán bộ dân vận, Quân y cùng cán bộ cơ sở vận động nhân dân cảnh giác bảo vệ thành quả, treo cờ giải phóng, tham gia chữa trị cho thương binh, cả binh lính địch bị thương đang điều trị tại bệnh viện địch. Bà con, cô bác vẫn tràn ngập những con phố, hò reo vây quanh các chiến sĩ Giải phóng, mặc cho trên trời máy bay phản lực của địch vẫn bay ràn rạt, bom đạn tại kho chứa của địch trong khu nhà chữ Y vẫn nổ đì đùng, khói đen, chớp lửa. Cảnh tượng ngày Huế giải phóng náo nhiệt không sao tả hết.
Các tin tức từ chỉ huy Sư đoàn 324, từ nhân dân báo về: Địch đang co cụm với số lượng lớn tại khu vực cửa biển Thuận An, 13 giờ cùng ngày, Trung đoàn tổ chức một tiểu đoàn, cùng một đại đội xe tăng gốm 06 chiếc T54, 01 xe M48 vừa thu được của địch, tiến ra cửa Thuận An. Bọn địch co cụm thành nhiều tốp, khá đông. Chúng bắn trả cầm chừng để chờ tàu chiến vào cứu viện. Trung đoàn cho pháo binh bắn vào những chiếc tàu địch đang tiến vào cảng. Cán bộ, chiến sĩ ta gọi loa kêu gọi anh em binh sĩ địch hãy đầu hàng. tàu địch vào cửa Thuận An cứu viện trúng đạn bốc cháy. Tiếng gầm rít của đoàn xe tăng ta, tiếng súng đạn liên thanh của bộ đội ta làm quân địch hoảng hồn, khiếp vía. Đến 16 giờ cùng ngày, quân ngụy đã lũ lượt kéo ra đầu hàng. Trung đoàn phải vất vả suốt từ đó đến đêm để đưa đoàn quân thất trận từ Thuận An về nhà lao Thừa Phủ. Bộ đội ta vừa mệt, vừa đói, nhưng nét mặt rang rỡ khi được bưng những chén cơm, ly nước của bà con thành phố tự nguyện cùng anh nuôi ta đã nấu, đang chờ đợi. Suốt đêm 25, ngày 26 tháng 3 năm 1975, cán bộ, chiến sĩ của trung đoàn hầu như không ngủ. Bộ đội phải canh giữ, bảo vệ những mục tiêu vừa dành được, đề phòng địch còn lẩn quất đâu đó phản công. Bộ đội phải phân loại, phóng thích bớt tù binh, bàn giao vị trí, nhiệm vụ lại cho địa phương. Cán bộ Trung đoàn phải hợp quân cùng chỉ huy các Trung đoàn 6, Trung đoàn 9, Trung đoàn 4 cùng các đơn vị phối hợp giải phóng Huế để bàn bạc, thực hiện nhiệm vụ tiếp theo. Trung đoàn 6 thay lá cờ giải phóng nhỏ xíu bằng lá cờ khổ lớn: 08 nhân 14m trên cột cờ Phu Văn Lâu để xứng tầm, nhân dân nhìn thấy rõ hơn. Ngay trong chiều 26 tháng 3, trung đoàn nhận được nhiệm vụ từ Tư lệnh Cánh quân Duyên Hải là: đi đầu tiến quân vào giải phóng Đà Nẵng.
Tiến sĩ, Luật sư Phạm Huỳnh Công, cựu chiến binh Trung đoàn Thuận Hóa, trực tiếp tham gia chiến đấu hai mùa xuân tại Huế.
Cùng với đội quân thiết giáp, pháo binh, trung đoàn lại rùng rùng hành quân vào Đà Nẵng trong cờ hoa vẫy chào, lời hẹn hò với nhân dân Huế: Chúng con sẽ chiến đấu vì nhân dân, chúng con sẽ cùng nhân dân dành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Nhiều người dân xứ Huế vẫy tay trong nghẹn ngào, lau nước mắt… Và, hơn 09 giờ ngày 29 tháng 3 năm 1975, Trung đoàn 3 - Thuận Hóa đã có mặt, giương cao lá cờ giải phóng trên nóc sở chỉ huy Quân đoàn 1 ngụy tại TP. Đà Nẵng…
Hai mùa xuân lịch sử với Huế, Trung đoàn 3 - Thuận Hóa đã lập bao chiến công không thể thống kê hết. Nhiều người lính của trung đoàn đã nằm lại trên mảnh đất thân thương này. Tình nghĩa quân dân ở Huế chắc chắn cũng không sử sách nào ghi lại được đầy đủ. Nhiều người lính phía bên kia, nay đã trở thành những người bạn thân thiết với gia đình các Cựu chiến binh của Trung đoàn 3 – Thuận Hóa Anh hùng.
*Bài viết có tham khảo tài liệu Lịch Sử Trung Đoàn 3 và cuốn hồi ký “Trung đoàn một thời chiến trận” của Đại tá Hồ Hữu Lạn, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 3 -Thuận Hóa. Sách do NXB Quân đội nhân dân phát hành tháng 03/2019.
Tiến sĩ, Luật sư PHẠM HUỲNH CÔNG
Cựu chiến binh Trung đoàn Thuận Hóa, trực tiếp tham gia chiến đấu hai mùa xuân tại Huế
