Lễ hội truyền thống của cư dân miền biển Đồ Sơn
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ thần Điểm Tước Đại Vương, vị thần của non nước Đồ Sơn. Theo sách Đại Nam nhất thống chí, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có lịch sử hình thành từ rất lâu đời, gắn với “tục chọi trâu để tế thủy thần” của cư dân vùng biển, một trong những nghi lễ phổ biến từ thời Lý mà năm Mậu Tý 1048 Lý Thái Tông ban hành “Chiếu định phép chọi trâu về mùa xuân”.
Trong đó ghi rõ “Tổng Đồ Sơn tế thần có tục chọi trâu”, “ở chân núi xã Đồ Sơn, huyện Nghi Dương có đền Thủy Thần. Tương truyền có người bản thổ đêm đi qua dưới đền, thấy 2 trâu chọi nhau nên hàng năm có tục chọi trâu để tế thần. Lịch triều phong tặng Điểm Tước Đại Vương.”
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn hàng năm thu hút hàng vạn người dân và du khách.
Đây là hoạt động văn hóa lâu đời, có sự giao thoa giữa những yếu tố văn hoá nông nghiệp đồng bằng với văn hoá cư dân ven biển, mang sắc thái riêng, gắn liền việc thờ cúng thuỷ thần với nghi lễ chọi và hiến sinh trâu. Mùng 9/8 âm lịch chọi trâu, mùng 10 sẽ giết trâu tế thần. Thịt trâu sau đó được chia đều cho người dân trong vùng, coi như lộc thánh.
Còn chủ trâu Vô địch không chỉ vang danh thiên hạ mà được cho là cả năm sẽ thịnh vượng, làm ăn phát đạt, những chuyến ra khơi thuận buồm xuôi gió. Lễ hội chọi trâu mang sức sống mãnh liệt của văn hóa lúa nước và văn hóa miền biển; thể hiện tinh thần cùng thể chất đặc biệt của người dân miền biển Đồ Sơn hàng ngày đối diện với biển khơi và bão tố để mưu sinh. Đồng thời, khẳng định giá trị văn hoá tâm linh, sức sống nội sinh, bền lâu, mạnh mẽ trong đời sống tinh thần của nhân dân.
Một trong những đặc điểm nổi bật của Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn là tính cộng đồng liên làng với triết lý “Trống mọi làng cùng đánh, Thánh mọi làng cùng thờ” để tưởng nhớ công ơn của các vị thần, để cầu nguyện cho “nhân khang, vật thịnh”, dựa trên tổ chức hành chính là tổng Đồ Sơn cũ. Lễ hội cũng góp phần củng cố tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng, duy trì kỷ cương làng xã và phân chia quyền lợi theo nguyên tắc dân chủ, bình đẳng “quân phân thần huệ”.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2013.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn là một trong 15 lễ hội lớn nhất Việt Nam và được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2013. Lễ hội được tổ chức hàng năm vào dịp 9 tháng 8 âm lịch, đã truyền tụng thành câu ca “Dù ai buôn đâu bán đâu. Mồng 9 tháng 8 chọi trâu thì về. Dù ai buôn bán trăm nghề. Mồng 9 tháng 8 cũng về chọi trâu”.
Sau một thời gian tạm ngừng hoạt động do những nguyên nhân chủ quan và khách quan, năm 1990, Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn được khôi phục và đều đặn tổ chức từ đó đến nay. Cũng một số năm, Lễ hội không thể tổ chức do ảnh hưởng của dịch Covid-19 vào 2 năm 2020 và 2021. Năm 2024, Lễ hội đã phải lùi thời gian tổ chức từ mùng 9/8 âm lịch sang 19/8 âm lịch do ảnh hưởng của bão số 3 (Yagi).
Từ khi được khôi phục, Lễ hội không ngừng được hoàn thiện, nâng cao về quy mô, nâng tầm về chất lượng, đồng thời vẫn giữ nguyên những yếu tố dân gian, những giá trị văn hoá truyền thống của “tiền nhân” để lại.
Nhiều nét mới trong công tác tổ chức, quản lý lễ hội
Theo ông Phạm Hoàng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND phường Đồ Sơn, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn năm 2025 cho biết, Lễ hội năm nay gồm 2 phần: Lễ và Hội. Phần Lễ được tổ chức từ ngày 22/9 đến ngày 7/10/2025 (tức từ mùng 01/8 đến ngày 16/8 âm lịch) với những nghi lễ truyền thống như: rước nước, tế thần, hiến sinh, tống thần…thấm đẫm văn hoá tâm linh của người Đồ Sơn. Phần Hội diễn ra từ 7h30 ngày 30/9/2025 (tức mùng 9/8 âm lịch) tại Sân vận động Trung tâm phường Đồ Sơn, với những pha đấu gay cấn, quyết liệt; những miếng đánh đẹp, dũng mãnh của những “ông trâu” được chọn lựa, chăm sóc, huấn luyện kỳ công sẽ mang đến những kháp đấu kịch tính, hấp dẫn nhân dân và du khách.
Trận chung kết kịch tính, hấp dẫn giữa trâu số 04 và trâu số 07 tại Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2024.
Lễ hội năm nay có 16 trâu tham gia, trong đó có 6 trâu đến từ phường Nam Đồ Sơn (thuộc các đình Bàng La, đền Thượng Đức, đình Đức Hậu); 6 trâu đến từ phường Đồ Sơn (thuộc các đình Ngọc, đền Nghè, đình Ngọc Hải, đình Nam); 4 trâu của 4 chủ trâu có trâu đạt giải Nhất, Nhì và đồng giải Ba năm 2024. Việc phân bổ trâu được thực hiện theo đền Nghè và số lượng Đình trên địa bàn 2 phường Đồ Sơn và phường Nam Đồ Sơn.
Đặc biệt, các trâu chọi năm nay được tuyển chọn kỹ lưỡng, trải qua 3 đợt kiểm tra nghiêm ngặt về sức khỏe, mức độ thuần tính và khả năng thi đấu (thay vì 2 lần như mọi năm). Đây là bước tiến mới nhằm nâng cao chất lượng và đảm bảo an toàn cho người dân, du khách khi đến với Lễ hội.
Theo dự toán, tổng kinh phí tổ chức Lễ hội năm nay khoảng 3 tỷ đồng. Trong đó, TP Hải Phòng hỗ trợ địa phương 1,3 tỷ đồng; phần còn lại địa phương vận động xã hội hóa từ các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân ủng hộ và trả quyền lợi bằng giấy mời tham dự Lễ hội. Năm nay, Ban tổ chức trực tiếp điều hành, không thuê đơn vị tổ chức sự kiện như mọi năm.
Ban tổ chức không bán vé xem chọi trâu mà phát hành vé mời miễn phí với số lượng hơn 17.000 vé. Vé mời sẽ được dùng để trả quyền lợi cho các nhà tài trợ, còn lại sẽ chuyển về tổ dân phố 2 phường: Đồ Sơn và Nam Đồ Sơn phát cho người dân.
Cùng với đó, phường Đồ Sơn đã xây dựng phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy, kiểm soát lượng khách vào sân xem Hội bảo đảm văn minh, an toàn. Lắp dựng, gia cố chắc chắn sân bãi để đảm bảo an toàn với các lớp hàng rào bằng hệ thống cọc bê tông và lưới B40 để đảm bảo an toàn. Phía Bắc và phía Nam sân vận động được bố trí 2 cổng thoát trâu bằng các cọc sắt gắn các lốp ô tô, ở giữa sân bố trí 2 cửa thoát hiểm cho các lực lượng phục vụ trong sân.
Ban tổ chức trao giải Nhất cho chủ trâu số 04 tại Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2024.
Đáng chú ý, cơ cấu giải thưởng của Lễ hội năm nay cũng được nâng cao: giải Nhất 100 triệu đồng (tăng 30 triệu đồng), giải Nhì 70 triệu đồng (tăng 30 triệu đồng), giải Ba 30 triệu đồng (tăng 10 triệu đồng).
Ngoài ra, công tác kiểm soát giết mổ và bán thịt trâu chọi cũng sẽ được tổ chức khép kín, tại khu vực bố trí riêng, đảm bảo không có lẫn thịt bên ngoài.
Lễ hội sẽ được truyền hình trực tiếp trên nền tảng số VTVgo của Đài Truyền hình Việt Nam, các kênh sóng THP của Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Phòng. Do sức chứa sân vận động có hạn, Ban tổ chức bố trí màn hình Led lớn hơn, đặt ở vị trí thuận lợi ngoài sân, tạo điều kiện cho du khách thưởng thức trọn vẹn không khí Lễ hội.
Từ đó cho thấy, Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn không chỉ là di sản văn hoá quý báu, mà còn là sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn của của vùng đất Đồ Sơn, Hải Phòng nói riêng và cả nước nói chung. Với sự chuẩn bị chu đáo, Lễ hội năm nay hứa hẹn tiếp tục là điểm nhấn văn hóa - du lịch đặc sắc, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.
