Chính quyền Trump đang tạo ra một cuộc cách mạng thầm lặng trong cách thức Mỹ vận dụng quyền lực trên trường quốc tế. Bình luận trên trang tin eurasiareview.com ngày 26/5, Tiến sĩ Lim Teck Ghee, nhà kinh tế và phân tích chính sách người Malaysia, cho rằng diễn biến này không chỉ mang tính biểu tượng cho hiệu ứng Trump mà còn có những tác động sâu rộng đối với vị thế quyền lực mềm và cứng của Mỹ trong quan hệ quốc tế.
Đòn giáng vào giáo dục đại học
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trong một cuộc họp báo tại Nhà Trắng ở Washington, D.C. Ảnh: THX/TTXVN.
Sự kiện đầu tiên đánh dấu bước ngoặt quan trọng là quyết định của chính quyền Trump dừng khả năng tuyển sinh sinh viên quốc tế của Đại học Harvard. Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem đã thông báo trên mạng xã hội X rằng chứng nhận Chương trình trao đổi sinh viên và khách tham quan của Harvard đã bị thu hồi ngay lập tức.
Mặc dù không đưa ra bằng chứng cụ thể, bà Noem khẳng định chính quyền Trump buộc Harvard phải chịu trách nhiệm vì "khuyến khích bạo lực, bài Do Thái và phối hợp với Trung Quốc trong khuôn viên trường".
Khá ngạc nhiên, mục tiêu mới nhất ủng hộ Israel và chống Trung Quốc của chính quyền Trump trên đã thu hút những người ủng hộ Tổng thống Trump trên các phương tiện truyền thông phương Tây tham gia vào sự lên án gần như nhất trí về động thái này như một cuộc tấn công có động cơ chính trị vào giáo dục đại học và là một đòn giáng mạnh vào vị thế toàn cầu của Mỹ. Hiện tại, một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn lệnh này.
Hiện tại, một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn lệnh này, nhưng cuộc chiến pháp lý đang diễn ra vẫn tiếp tục tạo ra sự chú ý của giới truyền thông toàn cầu.
Phản ứng từ cộng đồng quốc tế cũng cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Bên cạnh sự lo lắng và bối rối lan rộng trong cộng đồng sinh viên quốc tế và nhóm sinh viên mới nhập học tại Harvard, bao gồm cả sinh viên đến từ châu Á, những người chỉ trích cho rằng lệnh cấm sẽ làm suy yếu sức hấp dẫn của Harvard và hệ thống giáo dục đại học nói chung của Mỹ như một điểm đến hàng đầu cho các tài năng quốc tế.
Các nhà giáo dục Mỹ đã lưu ý rằng sinh viên quốc tế đóng góp đáng kể vào doanh thu và hoạt động nghiên cứu của trường đại học. Họ cảnh báo lệnh cấm sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và học thuật, đặc biệt nếu áp dụng cho các trường đại học và cao đẳng khác.
Những người phản đối coi đây là nỗ lực phá hoại tính độc lập và quyền tự chủ của các tổ chức học thuật. Tuy nhiên, chính quyền Trump xem sự phát triển chính sách này là cần thiết và phù hợp với cương lĩnh tranh cử "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại".
Ngoài các thành phần chính sách đối ngoại, một khía cạnh quan trọng của chương trình nghị sự trên là lập trường cứng rắn trong nước về vấn đề nhập cư. Những người chỉ trích chính sách cứng rắn mới nhất này tỏ ra lo ngại và cảnh báo rằng nó có thể dẫn đến sự suy yếu sức mạnh mềm của Mỹ - sức mạnh đã duy trì địa vị và vị thế thống trị mà quốc gia này đã đạt được trong địa chính trị toàn cầu.
Mối quan ngại này đã gia tăng do uy tín của Mỹ đang sa sút, đặc biệt kể từ khi Tổng thống Trump phát động cuộc chiến thuế quan chống lại phần còn lại của thế giới.
Phô trương sức mạnh quân sự
Để bù đắp cho sự suy giảm quyền lực mềm, quyền lực cứng của Mỹ đang được củng cố mạnh mẽ. Vào ngày 20/5, Tổng thống Trump đã công bố các kế hoạch có thể dẫn đến việc chi 540 tỉ USD trong 20 năm cho hệ thống phòng thủ tên lửa "Golden Dome" (Vòm Vàng) nhằm bảo vệ Mỹ khỏi các cuộc tấn công bằng tên lửa trên mặt đất và không gian.
Dự án này hiện đã nhận được khoản tiền ban đầu là 25 tỉ USD từ "dự luật lớn tuyệt đẹp" - một dự luật toàn diện về thuế và chi tiêu được Hạ viện Mỹ thông qua.
Động thái gây ấn tượng hơn là cuộc diễu binh qua các đường phố Washington D.C. vào ngày 10/6 tới nhân dịp kỷ niệm 250 năm thành lập quân đội Mỹ. Tổng thống Trump đã nỗ lực nhưng không thành công tổ chức cuộc diễu hành quân sự tương tự trong nhiệm kỳ đầu tiên. Lần này, ông dường như đã thành công, và thậm chí còn tổ chức vào ngày trùng với sinh nhật lần thứ 79 của mình.
Cuộc diễu hành có các trang thiết bị quân sự tiên tiến nhằm phô trương sức mạnh cứng của Mỹ, phản ánh chương trình nghị sự "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA) để tăng cường ưu thế và khả năng hủy diệt của quân đội nước này. Nó cũng gắn liền với triết lý "Nước Mỹ trên hết" - rằng một nước Mỹ mạnh mẽ có khả năng thể hiện sức mạnh và ý chí mà không cần dựa vào các tổ chức hoặc liên minh quốc tế.
Cuộc diễu binh cũng có thể được coi là nỗ lực nhằm khôi phục uy tín và hình ảnh công chúng của quân đội Mỹ sau khi rút quân khỏi Afghanistan - một chủ đề mà Tổng thống Trump liên tục nêu ra khi lên án chính quyền Biden - và vị thế ngày càng suy yếu của chính quyền này ở trong nước và nước ngoài.
Mặc dù được coi là sự chính trị hóa quân đội chưa từng có - một số nhà phê bình đã mô tả đây là màn phô trương sức mạnh quân sự hoành tráng nhằm mục đích kêu gọi lòng yêu nước của người Mỹ, cũng như gửi thông điệp đến thế giới về sự liên kết sức mạnh cứng của Mỹ với MAGA.
Tác động địa chính trị
Tiến sĩ Ghee cho rằng, sự hội tụ giữa quyền lực mềm đang suy yếu và quyền lực cứng được củng cố đang dẫn đến những thay đổi căn bản trong động lực địa chính trị toàn cầu. Sức hấp dẫn của quyền lực mềm mà Mỹ từng dựa vào để lãnh đạo và duy trì các liên minh mạnh mẽ đang tan biến từng ngày.
Ngày càng bị các đồng minh phương Tây và châu Á coi là "kẻ bắt nạt, không đáng tin cậy", Mỹ đang tự cô lập mình trong hệ thống toàn cầu, đồng thời gây ra sự phẫn nộ và phản kháng. Các quốc gia như Canada, Mexico, Đan Mạch và các nước Liên minh châu Âu chịu sự chi phối của các chiến thuật quyền lực mềm và cứng của chính quyền Trump đang được khuyến khích tìm kiếm các mối quan hệ đối tác đáng tin cậy hơn.
Theo Tiến sĩ Ghee, một vấn đề khác là sự kết hợp chính sách và hành động về quyền lực cứng và mềm của chính quyền Trump có thể cung cấp cho những người ủng hộ hệ thống quốc tế đa cực nền tảng tư tưởng và sự đoàn kết cần thiết để hệ thống này nổi lên nhanh chóng và mạnh mẽ hơn.
Tiến sĩ Ghee kết luận, hiệu ứng Trump dường như đang tạo ra một trật tự thế giới mới, nơi quyền lực truyền thống bị thách thức và các trật tự mới đang hình thành. Câu hỏi đặt ra là liệu chiến lược này có thực sự "đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại" hay chỉ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi quyền lực toàn cầu theo hướng đa cực hóa.
