Làm rõ khái niệm “Viên chức”
Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi), Đại biểu Quốc hội Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tây Ninh) nhận thấy, khái niệm “Viên chức” tại Điều 1 dự thảo Luật chưa thể hiện được bản chất và loại hình công việc của viên chức. Theo đó, Điều 1 quy định: “Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công theo chế độ hợp đồng, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập và từ các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật”.
Phân tích rõ hơn, đại biểu cho rằng việc phân biệt giữa công chức và viên chức theo khái niệm này chỉ dựa vào nơi làm việc và chế độ hợp đồng làm việc, đều là những tiêu chí mang tính hình thức. Trong khi đó, nội hàm khái niệm viên chức chưa thể hiện được đặc trưng, tính chất nghề nghiệp của họ. Do đó, đại biểu đề nghị điều chỉnh lại quy định này như sau: “Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, thực hiện hoạt động nghề nghiệp tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập và từ các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật”.
Các Đại biểu tham dự tại Hội trường. Nguồn: Quochoi.vn.
Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) lại đề xuất, cần chỉnh lý lại khái niệm “Viên chức” trong dự thảo luật như sau: “Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng và ký hợp đồng làm việc theo vị trí việc làm và chức danh nghề nghiệp, hưởng lương từ nguồn tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập”. Đại biểu cũng đề nghị quy định lãnh đạo đơn vị sự nghiệp công lập là công chức để quản lý theo Luật Cán bộ, công chức và nên biên tập lại nguyên tắc quản lý viên chức ở Điều 3 để thực hiện được quyền tự chủ toàn diện của đơn vị sự nghiệp công lập trong thực hiện nhiệm vụ và thể hiện chính sách trọng dụng người có tài năng.
Nghiên cứu thành lập Quỹ phát triển và thu hút nhân tài khu vực công
Bày tỏ nhất trí cao về sự cần thiết sửa đổi Luật Viên chức, Đại biểu Quốc hội Cao Thị Xuân (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa) quan tâm nội dung khoản 1, Điều 6 về các chính sách xây dựng và phát triển đội ngũ viên chức. Theo dự thảo Luật quy định: “Nhà nước có chính sách xây dựng, phát triển đội ngũ viên chức có đạo đức nghề nghiệp, có trình độ và năng lực chuyên môn phù hợp với từng ngành, lĩnh vực.” Qua nghiên cứu, đại biểu nhận thấy quy định trên là chưa phù hợp và chưa đầy đủ. “Dự thảo Luật mới chỉ quan tâm tới sự phù hợp với từng ngành, lĩnh vực mà chưa thể chế được đầy đủ vấn đề vùng, miền, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước trong vấn đề con người - đó là đội ngũ viên chức; chưa phù hợp và tương thích với chính quy định về chính sách phát triển đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 5 dự thảo Luật, khi chúng ta tập trung nguồn lực đầu tư nhưng lại thiếu đi nguồn lực về con người”, đại biểu lý giải.
Đại biểu Cao Thị Xuân cũng nhận thấy các chính sách còn lại tại Điều 6 cũng chưa phản ánh được việc xây dựng, phát triển đội ngũ viên chức là người dân tộc thiểu số và viên chức công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Do đó, Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, bổ sung nội dung đánh giá để hoàn thiện các quy định có liên quan của dự thảo Luật, bảo đảm phù hợp với chủ trương, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước, góp phần xây dựng, phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Cùng góp ý Điều 6 dự thảo Luật về Chính sách xây dựng và phát triển đội ngũ viên chức, Đại biểu Quốc hội Lý Anh Thư (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang) nhận thấy dự thảo Luật đã tách riêng phần điều khoản về chính sách phát triển đội ngũ viên chức thể hiện sự đổi mới trong tư duy, quản lý nguồn nhân lực khu vực công. Tuy nhiên, đại biểu chỉ rõ thực tế cho thấy chính sách đào tạo, bồi dưỡng viên chức thời gian qua vẫn chưa hiệu quả. Nhiều trường hợp Nhà nước cử đi đào tạo kể cả ở nước ngoài nhưng sau khi hoàn thành không được bố trí đúng năng lực, dẫn đến lãng phí nguồn nhân lực và thất thoát nhân tài.
Dẫn chứng kinh nghiệm các quốc gia như Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản đã xây dựng cơ chế đặc thù cho nhóm viên chức được đào tạo ở nước ngoài, Đại biểu Lý Anh Thư đề xuất giao cho Chính phủ nghiên cứu thành lập, quản lý Quỹ phát triển và thu hút nhân tài khu vực công. “Quỹ này sẽ là công cụ điều phối chính sách về đào tạo, bồi dưỡng, hỗ trợ nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Quỹ có thể hỗ trợ tài chính cho các chương trình đào tạo, bồi dưỡng trong và ngoài nước, tài trợ các dự án đổi mới sáng tạo, các giải pháp cải cách hành chính, chuyển đổi số, áp dụng cơ chế cam kết phục vụ tối thiểu và đãi ngộ vượt trội cho người được đào tạo từ ngân sách nhà nước…. Cơ chế này không chỉ giúp giữ chân người giỏi mà còn khuyến khích tinh thần cống hiến, phát huy sáng tạo của viên chức”, đại biểu phân tích.
Bày tỏ đồng tình với sự cần thiết nghiên cứu, xây dựng Quỹ phát triển và thu hút nhân tài, Đại biểu Quốc hội Tạ Đình Thi (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội) cho rằng, đây là một sáng kiến rất hay. Bên cạnh đó đại biểu cũng nhấn mạnh chế độ đãi ngộ là điểm mấu chốt để thu hút và giữ nhân tài. Do đó, đề xuất dự thảo Luật cần nghiên cứu bổ sung và làm rõ 03 nội dung:
Thứ nhất là cơ chế tiền lương, thu nhập linh hoạt và đặc thù. Ngoài thang, bảng lương chung cần cho phép các đơn vị được áp dụng cơ chế trả lương theo thỏa thuận, gắn với hiệu quả công việc và giá trị đóng góp cụ thể. Điều này phù hợp với mục tiêu của Nghị quyết 19 là trả lương theo kết quả hoạt động.
Thứ hai là chính sách đãi ngộ toàn diện, bên cạnh thu nhập cần có các chính sách hỗ trợ về nhà ở, điều kiện làm việc. Ví dụ như phòng thí nghiệm, các trang thiết bị và các cơ hội đào tạo trong và ngoài nước, chế độ chăm sóc sức khỏe; Quan trọng hơn là tạo dựng một môi trường văn hóa trọng dụng nhân tài và tôn vinh sự sáng tạo.
Thứ ba là về cơ chế tài chính đặc thù, cần quy định rõ nguồn ngân sách riêng dành cho thu hút và đãi ngộ nhân tài, đặc biệt là tại các đơn vị tự chủ để bảo đảm tính khả thi của các chính sách.
Cần ban hành khung tiêu chí cụ thể cho từng nhóm chức danh nghề nghiệp
Góp ý Điều 25 của dự thảo Luật về xếp loại chất lượng và sử dụng kết quả đánh giá xếp loại chất lượng, Đại biểu Quốc hội Vương Thị Hương (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang) nhận thấy, trong hệ thống đánh giá, xếp loại chất lượng viên chức được quy định ở khoản 1, Điều 25 không có mức nào là “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” mà chỉ có không hoàn thành nhiệm vụ. Do đó, nếu quy định thêm cụm từ “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” trong một điều luật sẽ tạo ra sự mâu thuẫn nội tại, khiến quá trình áp dụng vào xác định căn cứ để xử lý trong thực tiễn gặp khó khăn.
Góp ý Điều 25 của dự thảo Luật về xếp loại chất lượng và sử dụng kết quả đánh giá xếp loại chất lượng, đại biểu Vương Thị Hương, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang nhận thấy, trong hệ thống đánh giá, xếp loại chất lượng viên chức được quy định ở khoản 1, Điều 25 không có mức nào là “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” mà chỉ có không hoàn thành nhiệm vụ. Do đó, nếu quy định thêm cụm từ “không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ” trong một điều luật sẽ tạo ra sự mâu thuẫn nội tại, khiến quá trình áp dụng vào xác định căn cứ để xử lý trong thực tiễn gặp khó khăn.
Bày tỏ thống nhất với ý kiến trên, Đại biểu Quốc hội Tô Thị Bích Châu (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) cũng đề nghị cần phải ban hành khung tiêu chí định lượng và định tính cho từng nhóm chức danh nghề nghiệp gắn với bản mô tả công việc hết sức cụ thể. “Thực tế hiện nay, cán bộ phường, xã có rất nhiều việc không tên ngoài những vị trí việc làm đã được phân công... Chúng ta không định lượng được công sức của người công chức phải bỏ ra, cũng như không có định tính như cách đánh giá hiện nay sẽ còn rất cào bằng. Nhiều khi chúng ta lại gộp lại theo kiểu “gọt chân cho vừa giầy” và như vậy sẽ không đồng đều về năng lực, không đồng đều về trách nhiệm”, Đại biểu cho hay.
Góp ý nội dung này, Đại biểu Quốc hội Phạm Thị Hồng Diễm (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long) kiến nghị quy định nguyên tắc đánh giá phải công khai, minh bạch, đa chiều, dựa trên kết quả công việc và mức độ hài lòng của người dân. “Đây là hướng đi đúng đắn nhưng trong thực tiễn một số đơn vị chưa có hệ thống thu thập dữ liệu phản hồi của người dân, dẫn đến việc đánh giá còn mang tính hình thức trên giấy. Đề nghị cần xây dựng công cụ đánh giá điện tử dựa trên nền tảng dữ liệu quốc gia, tích hợp với chỉ số hài lòng, chất lượng dịch vụ và kết quả sản phẩm để việc đánh giá khách quan và kịp thời”, Đại biểu Phạm Thị Hồng Diễm đề xuất.
