Cần bảng lương đặc thù ngành y và chính sách thu nhập công bằng, bền vững
Góp ý về chế độ tiền lương và phụ cấp đối với nhân viên y tế tại Điều 3 dự thảo Nghị quyết, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. HCM) bày tỏ đồng tình với quy định xếp lương bác sĩ từ bậc 2 và phụ cấp ưu đãi nghề 100% đối với lĩnh vực đặc thù. Tuy nhiên đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung phụ cấp trách nhiệm nghề nghiệp theo vị trí công tác, chứ không chỉ theo chuyên ngành. Lý do đại biểu đưa ra cho đề nghị này là tại tuyến y tế cơ sở và tại các đơn vị hồi sức, chống độc, áp lực công việc, cường độ trực và rủi ro nghề nghiệp rất cao. Nếu không quy định phụ cấp trách nhiệm thì khó bảo đảm giữ chân và tạo động lực nghề nghiệp bền vững. Theo đại biểu, đây là yếu tố quyết định cho chiến lược phát triển nguồn nhân lực y tế, là thách thức lớn nhất hiện nay của ngành y tế.
Ở góc nhìn khác, đại biểu Trần Kim Yến (Đoàn TP. HCM) lại cho rằng, quy định xếp lương bác sĩ từ bậc hai tuy cải thiện thu nhập ban đầu nhưng không xử lý gốc rễ vấn đề thu nhập thấp. Theo đó, đại biểu chỉ rõ những bất cập về chế độ tiền lương và phụ cấp đối với nhân viên y tế thời gian qua để minh chứng cho quan điểm trên:
Thứ nhất, thực tiễn cho thấy nhân viên y tế nghỉ việc hàng loạt, chênh lệch thu nhập giữa công và tư ngày càng lớn; Bác sĩ chịu rủi ro nghề nghiệp nhưng thu nhập không tương xứng. Do đó, giải pháp này không đủ sức giữ chân nhân lực trong bối cảnh cạnh tranh rất khốc liệt.
Thứ hai, phụ cấp ưu đãi nghề 100% mới chỉ áp dụng cho một số chuyên khoa đặc thù. Trong khi đó, nhiều lĩnh vực có mức nguy hiểm tương đương như cấp cứu, hồi sức chống độc, truyền nhiễm, chống dịch, xét nghiệm lại chưa được hưởng. Quy định này dễ tạo bất bình đẳng giữa các khoa, giảm động lực của đội ngũ làm việc trong điều kiện áp lực và rủi ro cao.Thứ ba, phụ cấp ưu đãi cho y tế cơ sở và dự phòng còn quá thấp, không đủ hấp dẫn để giữ bác sĩ tại tuyến xã. Hiện tại, thiếu 8.000 bác sĩ, chỉ đạt 42% nhu cầu, trong khi họ gánh nhiệm vụ kép là dự phòng và điều trị. Phụ cấp hiện tại không tương xứng với khối lượng và rủi ro trong công việc.Thứ tư, Điều 3 dự thảo Nghị quyết chưa đề cập tới cơ chế bảo vệ nhân viên y tế trước bạo hành, trách nhiệm pháp lý nặng nề, áp lực do thiếu người. Cũng chưa có chính sách bảo đảm thu nhập tăng thêm trong bối cảnh tự chủ tài chính khó khăn và bảo hiểm y tế thanh toán chậm. Đây là những yếu tố làm suy giảm nghiêm trọng động lực làm việc.
Từ những bất cập trên, đại biểu Trần Kim Yến kiến nghị hoàn thiện Điều 3 dự thảo Nghị quyết theo hướng:
Một là, xây dựng bảng lương đặc thù ngành y tế, gắn với rủi ro, chất lượng, thâm niên. Áp dụng phụ cấp theo vị trí việc làm thay vì trả theo bằng cấp.
Hai là, mở rộng phụ cấp ưu đãi nghề 100% cho vị trí công việc hồi sức chống độc, truyền nhiễm, chống dịch, cấp cứu, xét nghiệm nguy cơ cao, bảo đảm công bằng giữa các chuyên khoa có mức nguy hiểm tương đương.
Ba là, nâng phụ cấp y tế cơ sở và dự phòng lên mức thống nhất 100% trên toàn quốc. Coi đây là ưu tiên đặc biệt, vùng khó khăn thì hưởng thêm phụ cấp thu hút từ 30% đến 50%.
Bốn là, bổ sung cơ chế bảo vệ nhân viên y tế như bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc, hỗ trợ pháp lý, bảo vệ an toàn, hỗ trợ tâm lý cho các khoa áp lực cao. Năm là, bảo đảm nguồn chi phụ cấp từ ngân sách, tránh phụ thuộc vào mức độ tự chủ của bệnh viện. Bảo hiểm y tế phải thanh toán đúng hạn để đảm bảo thu nhập tăng thêm.
Tăng cường cơ chế bảo vệ nhân viên y tế, ngăn chặn bạo lực trong bệnh viện
Điều 4 dự thảo Nghị quyết quy định xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm thân thể, sức khỏe, tính mạng và danh dự của nhân viên y tế, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng quy định này là rất cần thiết trong bối cảnh bạo lực trong bệnh viện có xu hướng gia tăng. Việc áp dụng đồng thời xử lý hành chính, hình sự và yêu cầu xin lỗi công khai là phù hợp với yêu cầu răn đe và phòng ngừa chung.
Tuy nhiên, đại biểu Dương Khắc Mai cũng nhận thấy Điều 4 chưa đủ mạnh về cơ chế phòng ngừa từ sớm, từ xa. Do đó kiến nghị:
- Bổ sung quy định trách nhiệm của cơ sở khám chữa bệnh trong việc xây dựng phương án bảo đảm an ninh, an toàn bệnh viện; trách nhiệm phối hợp với lực lượng công an trên địa bàn.
- Bổ sung cơ chế lắp đặt, vận hành bắt buộc hệ thống camera giám sát tại các khu vực có nguy cơ cao như khoa cấp cứu, hồi sức, khám bệnh đông người.
- Bổ sung quy định xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng mạng xã hội để vu khống, xúc phạm, kích động bạo lực đối với nhân viên y tế. Vì đây là nguồn phát sinh nhiều vụ việc phức tạp trong thời gian qua.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan giải trình vấn đề đại biểu quan tâm. Ảnh: Quốc hội.
Đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực y tế từ sớm, từ xa
Về chính sách đột phá trong đào tạo nguồn nhân lực y tế, đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn Hưng Yên) nhận thấy, dự thảo nghị quyết hiện mới chỉ đề cập đến các chính sách đào tạo sau đại học ở một số chuyên ngành, mà chưa có giải pháp đột phá liên quan đến đào tạo nguồn nhân lực từ sớm, từ xa. Trong khi đó, nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực y tế luôn có vai trò quan trọng, quyết định đến sự thành công hay thất bại trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Phân tích rõ hơn, đại biểu Trần Khánh Thu cho biết, nhân lực y tế tuyến cơ sở hiện nay chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu, chưa hấp dẫn và chưa bảo đảm điều kiện phát triển chuyên môn cho mỗi bác sĩ. Theo báo cáo của Bộ Y tế, cả nước có 66 trường đại học, trong đó có 18 trường công lập đào tạo bác sĩ y khoa. Số bác sĩ tốt nghiệp trong năm 2024 là gần 11.300 người. Mặc dù quy mô nhân lực y tế của Việt Nam đã tăng 2,33% trong 10 năm qua, nhưng con số này vẫn là không đáng kể. Tổng số nhân lực ngành y tế hiện khoảng 431.700 người, thấp hơn rất nhiều so với mức 632.500 người trong quy hoạch phát triển nguồn nhân lực y tế.
“Trên thực tế, điểm chuẩn đầu vào ngành bác sĩ y khoa tại các trường công lập khối sức khỏe luôn ở mức cao nhất trong 10 năm qua. Thời gian học dài và mức học phí cao do các trường công lập hoạt động tự chủ tài chính, nguồn thu chủ yếu của các trường là từ học phí. Học phí đang vượt khả năng của các gia đình có thu nhập trung bình thấp, điều này trở thành rào cản đối với nhiều sinh viên muốn theo học ngành y khoa”, đại biểu Trần Khánh Thu phân tích.
Qua phân tích, đại biểu Trần Khánh Thu đề nghị bổ sung đối tượng đào tạo bác sĩ y khoa của các cơ sở đào tạo công lập vào nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước bảo đảm, hỗ trợ học phí trong thời gian đào tạo. Điều kiện là sinh viên cam kết sau khi ra trường sẽ làm việc theo sự phân công của nhà nước. Việc này vừa bảo đảm được nguồn sinh viên, đặc biệt là sinh viên có hoàn cảnh khó khăn có cơ hội trở thành bác sĩ, đồng thời giải quyết được vấn đề nguồn nhân lực y tế tại các vùng sâu, vùng xa và vùng thiếu bác sĩ...
Giải trình vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan bày tỏ trân trọng các ý kiến đại biểu đã ủng hộ đảm bảo an toàn cho nhân viên y tế trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Đồng thời cho biết, nội dung này đã được tiếp thu để đưa vào trong nội dung của dự thảo Nghị quyết.
Về chế độ chính sách tiền lương và phụ cấp cho nhân viên y tế, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, các chính sách đối với nhân viên y tế trong thời gian vừa qua còn rất nhiều khó khăn. Chính vì vậy, trong quá trình xây dựng Nghị quyết 72, Bộ Chính trị đã cho phép lựa chọn một số đối tượng và các mức để bảo đảm tăng dần chế độ phụ cấp cho nhân viên y tế.
“Bên cạnh việc triển khai này, còn có những nhiệm vụ thường xuyên. Ví dụ, hiện nay Bộ Y tế cũng đang trình Chính phủ liên quan đến việc xây dựng Nghị định về chế độ đặc thù, như chế độ phụ cấp trực, các chế độ phụ cấp khác đối với nhân viên y tế thôn bản. Điều này thuộc thẩm quyền của Chính phủ và hiện nay Nghị định đang được trình lên Chính phủ. Có những việc cần phải đưa vào nghị quyết 72 để hướng dẫn tiếp theo tinh thần của Nghị quyết, và có những việc là việc thường xuyên thì Bộ Y tế đang làm”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan chia sẻ.
