(LSVN) - Sau gần ba tháng Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên hiệp châu Âu (EVFTA) có hiệu lực, các cơ hội xuất khẩu (XK) hàng hóa của Việt Nam vào thị trường Liên hiệp châu Âu (EU) đã bắt đầu được hiện thực hóa, mang lại những lợi ích đầu tiên cho doanh nghiệp (DN) Việt Nam. Nhiều mặt hàng xuất sang thị trường này đã tăng mạnh cả kim ngạch và giá thành. EVFTA đã mang lại nhiều cơ hội cho DN Việt Nam khi XK hàng hóa sang thị trường EU. Đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế thế giới cũng như Việt Nam, việc thực thi EVFTA mang lại ý nghĩa quan trọng giúp bù đắp sự suy giảm của nền kinh tế.
Xuất khẩu sang EU tăng trưởng tích cực nhờ EVFTA
Theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, Bộ Công thương đã chủ động tổ chức triển khai thực thi EVFTA ngay từ khi hiệp định được ký kết. Theo đó, ngay từ 15/6/2020, Bộ Công thương đã ban hành Thông tư số 11 quy định quy tắc xuất xứ trong EVFTA. Điều này đã giúp mang lại kết quả tích cực ngay trong những tháng đầu tiên thực thi hiệp định.
Theo thống kê của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), tính đến ngày 12/10, các tổ chức được ủy quyền đã cấp khoảng 23.800 bộ chứng nhận xuất xứ (C/O) mẫu EUR.1 với kim ngạch khoảng 963 triệu USD đi 28 nước Liên minh châu Âu (EU). Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho trên 660 lô hàng với trị giá khoảng 2 triệu USD.
Các mặt hàng đã được cấp C/O mẫu EUR.1 gồm giày dép, thủy sản, nhựa và các sản phẩm nhựa, cà phê, hàng dệt may, túi xách, va li, rau quả, sản phẩm mây, tre, đan,… Thị trường nhập khẩu đa phần là các nước có cảng biển và trung tâm phân phối, trung chuyển của EU như Bỉ, Đức, Hà Lan, Pháp, Anh. Trong đó, nhiều lô hàng đã tới thị trường EU, thông quan và được hưởng ưu đãi. Tiêu biểu như giày dép có giá trị được cấp C/O sau 2 tháng (tháng 8 và 9) đạt gần 391 triệu USD; thủy sản đạt hơn 183 triệu USD, nhựa và sản phẩm nhựa đạt hơn 49 triệu USD, sản phẩm dệt may đạt hơn 27 triệu USD,…
So với các hiệp định thương mại (FTA) khác của Việt Nam mới có hiệu lực và đi vào thực thi trong thời gian gần đây như Hiệp định CPTPP, FTA giữa ASEAN và Hongkong, Hiệp định Thương mại giữa Việt Nam và Cuba… thì số lượng C/O mẫu EUR.1 cấp trong thời gian đầu Hiệp định EVFTA có hiệu lực lớn hơn nhiều. Tỷ lệ sử dụng C/O mẫu EUR.1 trong tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 8 năm 2020 đạt 8,64% và tăng lên 14,65% vào cuối tháng 9 năm 2020.
Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định một số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đã có chuyển biến tích cực sau 2 tháng Hiệp định EVFTA đi vào thực thi.
Trong đó, thủy sản là mặt hàng tận dụng được ưu đãi ngay từ những ngày đầu tiên Hiệp định có hiệu lực. Tính từ đầu tháng 8 đến hết tháng 9, xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU và Anh đạt khoảng 263 triệu USD, tăng 17,1% so với cùng kỳ 2 tháng năm 2019.
Một số mặt hàng có kim ngạch bắt đầu tăng từ đầu tháng 9. Cụ thể, mặt hàng gạo, nhờ tận dụng hạn ngạch thuế quan theo EVFTA, kim ngạch xuất khẩu tháng 9 đạt 1,74 triệu USD, tăng 168% so với tháng trước. Xuất khẩu giày dép, mặc dù tiếp tục chịu tác động lớn của việc sụt giảm nhu cầu do đại dịch Covid-19 cũng bắt đầu ghi nhận kim ngạch tăng trưởng nhẹ trong tháng 9, đạt 307,07 triệu USD, tăng 3,5% so với tháng trước.
Qua đó, xuất khẩu của Việt Nam đã có kết quả tích cực từ khi EVFTA có hiệu lực. Tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU và Anh trong tháng 8 năm 2020 đạt 3,77 tỷ USD, tăng 2,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong tháng 9, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường EU và Anh đạt 3,54 tỷ USD, tăng 7,9% so với cùng kỳ năm trước.
Chủ động tận dụng các ưu đãi
Theo đánh giá của các hiệp hội, thời gian qua, các DN đã tích cực chủ động tìm hiểu và đáp ứng tương đối tốt các điều kiện C/O để tận dụng ưu đãi.
Nhiều DN Thủy sản, và da giày đã có tăng trưởng xuất khẩu tích cực sang thị trường châu Âu và hiện nay các DN đang triển khai các kế hoạch sản xuất kinh doanh để có thể áp ứng các đơn hàng cho các đối tác tại châu Âu những tháng cuối năm 2020 và những tháng đầu năm 2021.
Theo ông Vũ Hùng Thịnh, Phó Trưởng Phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), hiện EU vẫn dành chế độ ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) cho Việt Nam, tuy nhiên, đây là ưu đãi đơn phương phụ thuộc vào EU, còn EVFTA là ưu đãi song phương giữa Việt Nam và EU.
Quy tắc xuất xứ của GSP và quy tắc xuất xứ của EVFTA gần như nhau đối với các mặt hàng như thủy sản, dệt may, da giày… là những mặt hàng thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn có một số hàng hóa, nếu theo EVFTA, theo lộ trình phải 3 năm thuế mới về 0%, do đó, các DN có thể áp dụng quy tắc xuất xứ hàng hóa theo GSP.
Ông Thịnh khuyến nghị DN hãy luôn liên hệ với khách hàng của mình tại EU để biết sản phẩm áp dụng mẫu quy tắc xuất xứ (C/O) theo mẫu nào để có thể tận dụng tốt nhất được ưu đãi về thuế quan.
Những thách thức đặt ra với Việt Nam cũng không hề nhỏ
Theo nhiều chuyên gia kinh tế, dù có nhiều cơ hội khi tham gia FTA, song thách thức đặt ra với Việt Nam không hề nhỏ. Tình trạng nhập siêu liên tục tăng một phần do công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam kém phát triển. Nếu NK máy móc, thiết bị để tái cơ cấu sản xuất thì không phải là chuyện đáng bàn. Song, nhập nguyên, phụ liệu để làm hàng XK, nhập hàng tiêu dùng cạnh tranh trực tiếp với hàng Việt Nam trên “sân nhà” thì thật đáng tiếc. Nếu tham gia EVFTA mà Việt Nam không khắc phục được những điểm yếu này, nguy cơ “hụt hơi” sẽ xảy ra.
Luật sư Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cũng cho rằng, tham gia FTA, thắng trên “sân người” là vô cùng khó, nhưng “thua trên sân nhà” rất dễ. Vì vậy, chỉ mỗi DN nỗ lực thì chưa đủ, mà Chính phủ cần đóng vai trò hỗ trợ. Chính phủ cần có một đầu mối về các FTA để cung cấp thông tin, xử lý vướng mắc mà DN gặp phải.
Mặc dù những kết quả ban đầu là tương đối khả quan, nhất là trong bối cảnh thị trường vẫn còn khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19, tuy nhiên EVFTA là hiệp định đầu tiên với đối tác chưa từng có FTA với Việt Nam trước đây, đối tác có nguồn công nghệ hàng đầu thế giới và là thị trường XK lớn thứ hai của Việt Nam, thị trường có sức mua lớn thứ hai thế giới và có các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất thế giới. Vì vậy, EU có những quy định rất khắt khe.
Theo Vụ trưởng Thống kê thương mại và dịch vụ (Tổng cục Thống kê) Nguyễn Trung Tiến, XK vào các nước ký FTA vẫn duy trì xu hướng tăng nhưng mức độ thâm hụt cán cân thương mại ngày càng gia tăng do NK từ các nước đã ký kết FTA có xu hướng tăng cao hơn XK. Điều này cho thấy thực thi FTA đem lại cơ hội đẩy mạnh XK, nhưng cũng đem tới thách thức là NK tăng theo, khiến hàng hóa trong nước phải cạnh tranh trên “sân nhà”.
Cục trưởng XNK Phan Văn Chinh khẳng định, cơ hội XK rộng mở trong những tháng cuối năm, đặc biệt khi EVFTA đang được các DN khai thác hiệu quả. Bộ đã phối hợp các bộ, ngành đàm phán 16 FTA, trong đó 13 FTA đã có hiệu lực. Trước mắt, ta phải lấy thị trường để định hướng cho sản xuất và sản xuất theo tín hiệu thị trường, tận dụng tốt các thị trường có FTA nhằm tăng cơ hội miễn, giảm thuế, nâng sức cạnh tranh hàng hóa. Tăng cường thâm nhập các thị trường mới, chưa có FTA nhưng có nhiều mặt hàng chưa bị giới hạn bởi số lượng NK và chưa bị ảnh hưởng hàng rào kỹ thuật. Bộ Công thương sẽ tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cao nhất cho DN trong XNK nhằm tiếp cận thị trường nhanh nhất, tính toán cụ thể dung lượng của từng thị trường, thị hiếu với từng mặt hàng, từng đối thủ cạnh tranh với thông tin thiết thực nhất.
MINH HIỀN (t/h)
