Luật sư Bạch Lâm Vương, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội.
Lãi suất cho vay của các tổ chức tín dụng không bị giới hạn ở mức lãi suất tối đa 20% của khoản tiền vay theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Bởi, hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng được điều chỉnh bởi Luật Các tổ chức tín dụng 2010 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Cụ thể như sau:
Khoản 2 Điều 91 Luật Các tổ chức tín dụng 2010 quy định tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất, phí cấp tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật.
Lãi suất cho vay được hướng dẫn chi tiết tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN (Thông tư 39) theo đó tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng, trừ trường hợp Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quy định về lãi suất cho vay tối đa trong một số lĩnh vực phục vụ lĩnh vực phát triển nông nghiệp, nông thôn, thực hiện phương án kinh doanh hàng xuất khẩu, phục vụ kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, phục vụ kinh doanh của doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Theo Quyết định số 1730/QD-NHNN năm 2020 về mức lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế theo quy định tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN, ngoại trừ một số lĩnh vực khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số ngành nghề đặc thù theo quy định tại khoản 2 Điều 13 Thông tư 39 mà theo đó tổ chức tín dụng chỉ được áp dụng mức cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam là 4,5%/năm thì trong các trường hợp khác hoạt động cho vay tiền giữa tổ chức tín dụng và khách hàng không bị giới hạn về hạn mức 20%/năm của khoản tiền vay theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015. Điểm d khoản 3 Điều 14 Nghị định 88/2019/NĐ-CP quy định vi phạm việc áp dụng lãi suất cấp tín dụng không đúng quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nêu trên, các tổ chức tín dụng có khả năng bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng.
Cũng xin lưu ý rằng, Bộ luật Dân sự 2015 hạn chế lãi suất cho vay theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.
Trường hợp luật khác có liên quan quy định khác được hiểu là Bộ luật Dân sự 2015 để mở đối với hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng 2010. Như vậy, xét về khía cạnh áp dụng pháp luật, Hợp đồng tín dụng phải trước tiên được hiểu và điều chỉnh theo Luật Các tổ chức tín dụng 2010.
Để làm rõ quan điểm này, Hôi đồng thẩm phán Toà án nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP có hiệu lực kể từ ngày 11/01/2019 (Nghị quyết 01/2019) hướng dẫn áp dụng lãi suất trong đó lãi suất trong Hợp đồng tín dụng là do các bên thỏa thuận nhưng phải phù hợp với quy định của Luật Các tổ chức tín dụng và văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn áp dụng Luật Các tổ chức tín dụng tại thời điểm xác lập hợp đồng, thời điểm tính lãi suất (Điều 7 Nghị quyết 01/2019).
Về mặt thực tiễn xét xử, khoản 2 Điều 7 Nghị quyết 01/2019 cũng đã hướng dẫn thống nhất quan điểm xét xử đối với các Toà án như sau: “Khi giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng, Tòa án áp dụng quy định của Luật Các tổ chức tín dụng, văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn áp dụng Luật Các tổ chức tín dụng để giải quyết mà không áp dụng quy định về giới hạn lãi suất của Bộ luật Dân sự năm 2005, Bộ luật Dân sự năm 2015 để xác định lãi, lãi suất”
Như vậy, đối với hợp đồng vay mà một bên là tổ chức tín dụng thì lãi suất của Hợp đồng tín dụng được thực hiện theo thoả thuận mà không bị giới hạn mức trần 20%/năm theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.
Một số lưu ý khi khách hàng vay tiền của các tổ chức tín dụng
- Xem xét cẩn trọng các điều khoản của Hợp đồng tín dụng. Yêu cầu cán bộ ngân hàng hướng dẫn, giải thích các quy định trong Hợp đồng tín dụng nếu chưa hiểu rõ nội dung.
- Không nên giao dịch, làm việc bên ngoài văn phòng của tổ chức tín dụng.
- Không ký vào văn bản mà chưa có đầy đủ nội dung.
- Lưu ý các lời cam đam, bảo đảm của bên vay và phải đảm bảo và chịu trách nhiệm về việc cung cấp thông tin cho tổ chức tín dụng là chính xác, trung thực, đầy đủ.
- Bên vay là doanh nghiệp cần lưu ý kiểm tra quy định nội bộ của doanh nghiệp đó và pháp luật liên quan về các quy định cho vay.
- Sử dụng vốn vay đúng mục đích cũng như lưu ý về thời hạn cho vay, lãi suất áp dụng để đảm bảo đưa ra mức lãi suất đúng quy định cũng như để cân đối nguồn tiền trả nợ, đảm bảo thời hạn trả nợ, tránh việc phát sinh khoản nợ quá hạn.
Luật sư BẠCH LÂM VƯƠNG
Đoàn Luật sư TP. Hà Nội
