Tượng đài Trung đội Anh hùng Mai Quốc Ca bên phía Bắc cầu Thạch Hãn.
Đêm mồng 9 rạng sáng ngày 10/4/1972, Trung đội quân giải phóng mang tên người Trung đội trưởng Mai Quốc Ca gồm 20 cán bộ, chiến sĩ thuộc Trung đội 2 (Trung đội Mai Quốc Ca), Đại đội 11, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 9, Sư đoàn 304, do Đại đội phó Nguyễn Văn Thỏa chỉ huy nhận nhiệm vụ mang 100kg thuốc nổ, thọc sâu chiếm giữ và đánh sập cầu Quảng Trị (nay là cầu Thạch Hãn), cắt viện trợ của quân địch từ phía Nam ra chi viện cho các đơn vị ở Ái Tử, Đông Hà. Làm cho quân địch lúng túng, tạo thế cho quân ta đánh địch trên chiến trường Quảng Trị.
Anh em trong Trung đội tuổi đời còn rất trẻ. Thiếu úy Đại đội phó Nguyễn Văn Thỏa quê ở xã Long Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An lớn tuổi nhất nhưng chưa đến 30. Một người được đồng chí, đồng đội tin yêu, bình tĩnh, mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, đã lập được nhiều chiến công, một cán bộ trẻ đầy năng lực và triển vọng. Trung đội trưởng Mai Quốc Ca quê ở xã Hà Hải, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa vừa tròn 22 tuổi. Đồng chí trẻ nhất Trung đội là Binh nhất Hà Trọng Nguyên, quê xã Hải Nhân, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa chưa đầy 18 tuổi.
Rạng sáng ngày 10/4 Tiểu đội đầu tiên của Trung đội xuất kích thì vướng phải mìn Cơ-lây-mo của địch. Mục tiêu bị lộ, địch hốt hoảng thấy bộ đội chủ lực của ta xuất hiện ngay bên Thành Cổ, Quảng Trị. Nên quân địch khẩn cấp điều cùng 1 lúc 3 Tiểu đoàn lính tinh nhuệ gồm dù, biệt động và thủy quân lục chiến, huy động máy bay, pháo binh, xe tăng yểm trợ tạo thành một gọng kìm bao vây Trung đội Mai Quốc Ca. Cả Trung đội nằm giữa vòng vây của địch.
Lúc này Trung đội tiến sát đến gần cầu Quảng Trị dưới sự chỉ huy của Đại đội phó Thiếu úy Nguyễn Văn Thỏa và Trung đội trưởng Mai Quốc Ca, anh em tỏa ra các hướng chiến đấu độc lập, kiên quyết bám trụ, đánh địch đến cùng. Trung đội đánh lùi quân địch từ nhiều hướng, tiêu diệt nhiều tên, làm cho chúng vô cùng hoảng sợ. Đồng chí này hy sinh, đồng chí khác xông lên chiến đấu. Quân địch không hiểu nổi sức chiến đấu, tinh thần quả cảm, của cán bộ, chiến sĩ trong Trung đội, chủ động tấn công kẻ thù trong tình thế lực lượng chênh lệch quá lớn.
Thế trận giằng co quyết liệt từ 04 giờ sáng đến 17 giờ chiều, cả Trung đội chiến đấu không còn 01 viên đạn nào. Từng chiến sĩ dùng dao găm, bảng súng, lưỡi lê đánh nhau với kẻ thù. Có chiến sĩ dùng dao găm diệt 04 tên địch. Có không ít đồng chí dùng gạch, đá, tay không đánh trả tiêu diệt địch.
19 đồng chí đã anh dũng hy sinh, riêng chiến sĩ Vũ Quang Thành, quê xã Vĩnh Phúc, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa thì bị thương nặng đến mức ngất đi, sau đó bị địch bắt. Sau khi Hiệp định Pa-ri được ký kết năm 1973, với chính sách trao trả tù binh đôi bên, chiến sĩ Vũ Quang Thành đã được trả tự do, rồi phục viên về quê.
Kết quả trận đánh Trung đội Mai Quốc Ca đã tiêu diệt 125 tên địch và nhiểu tên bị thương, loại khỏi vòng chiến đấu, phá hủy 01 xe quân sự, làm chậm chi viện của địch từ phía Nam ra cho các đơn vị ở Ái Tử, Đông Hà.
Khi tiếng súng ngừng bắn bọn địch vẫn xiết chặt vòng vây, không cho bất cứ một người dân nào ở địa phương đến mang thi hài các chiến sĩ về mai táng. Chúng xếp các anh thành một hàng ngang phơi nắng để thị uy những người dân đi theo Cách mạng.
Trước cảnh tượng đó nhiều người dân thôn Nhan Biều, xã Triệu Thượng, huyện Triệu Phong, đấu tranh quyết liệt giành lại thi thể anh em. Nhưng quân địch kiên quyết không cho. Cuộc đấu tranh suốt một ngày, một đêm mà không có kết quả. Đồng bào không nản chí, càng quyết tâm cao hơn. Một phương án hành động táo bạo được vạch ra.
Mờ sáng ngày 11/4 bà con tập trung tại đầu cầu Quảng Trị, hô vang khẩu hiệu đòi được chôn cất anh em và tiến thẳng vào nơi thi thể các chiến sĩ. Cuộc giằng co giữa địch và đồng bào suốt 05 giờ đồng hồ. Địch nổ súng, dùng bảng súng đánh đập, xô đẩy đồng bào, nhưng càng đánh đập đồng bào kéo đến càng đông. Cuối cùng thi thể 19 chiến sĩ cũng được đưa về mai táng bên bến Nhan Biều, phía Bắc sông Thạch Hãn, nơi dựng Tượng đài bây giờ.
Năm 1973, Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ tranh nhân dân, đồng thời phong tặng Danh hiệu “Trung đội 1 thắng 100” cho Trung đội Mai Quốc Ca.
Để tưởng nhớ chiến công của Trung đội Mai Quốc Ca, một Trung đội thép, ngoan cường, dũng cảm, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng, lập chiến công hiến hách, làm cho quân thù kinh hoàng, Nhà nước đã dựng Đài tưởng niệm bên bờ sông Thạch Hãn, khắc hình 20 quả tim màu đỏ như một biểu tượng bất diệt của Trung đội Mai Quốc Ca.
Chiến công oanh liệt của các anh bất tử, sống mãi với các thế hệ người dân Việt Nam. Tổ quốc ghi ơn các anh, những người chiến sĩ trẻ quả cảm, ngã xuống giành lại độc lập, tự do cho đất nước.
HẢI HƯNG
Tăng trợ cấp hàng tháng của quân nhân đã phục viên, xuất ngũ, thôi việc
