Theo đó, Kết luận 223-KL/TW nêu rõ, Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế sẽ được đặt tại TP. Hồ Chí Minh và thuộc hệ thống Tòa án nhân dân, nhằm giải quyết các tranh chấp và yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Toà án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế được tổ chức theo mô hình hiện đại, chuyên nghiệp, tiên tiến, phù hợp chuẩn mực, thông lệ quốc tế, có chức năng giải quyết các tranh chấp, yêu cầu về hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế. Ngoài ra, Tòa án sẽ tiếp tục nghiên cứu mở rộng thẩm quyền để Toà án chuyên biệt giải quyết các tranh chấp, yêu cầu khác phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế khi có đủ điều kiện. Đồng thời, có cơ chế giải quyết tranh chấp đặc thù, vượt trội, tương thích với chuẩn mực và thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện của Việt Nam.
Về nguồn bổ nhiệm Thẩm phán, Bộ Chính trị đồng ý thực hiện theo hướng nguồn bổ nhiệm Thẩm phán xét xử tại Toà án chuyên biệt gồm Thẩm phán là người nước ngoài và Thẩm phán là người Việt Nam đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định.
Viện Kiểm sát nhân dân sẽ không tham gia kiểm sát hoạt động của Toà án chuyên biệt. Trường hợp vụ việc có liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước được giải quyết tại Toà án nhân dân theo quy định của pháp luật hiện hành.
Đảng ủy Toà án nhân dân Tối cao nghiên cứu, đề xuất phương án xử lý, giải quyết những khó khăn, vướng mấc, những vấn đề bất lợi cho Việt Nam phát sinh tại Toà án chuyên biệt.
Bộ Chính trị cũng giao nhiệm vụ cho Đảng ủy Quốc hội và Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao lãnh đạo, chỉ đạo việc nghiên cứu, xây dựng và trình Quốc hội ban hành Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Điều này nhằm thể chế hóa chủ trương thành lập Tòa án chuyên biệt, đồng thời đảm bảo sự đồng bộ với việc triển khai Trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.
Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao được giao chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan để triển khai thực hiện các nội dung của Đề án và Kết luận của Bộ Chính trị. Những khó khăn, vướng mắc phát sinh sẽ được báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết theo quy định.
Trước đó, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã thảo luận tại Hội trường về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế (ngày 05/12).
Tại hội trường, nhiều Đại biểu Quốc hội tán thành việc thành lập Tòa án này là cần thiết để thể chế hóa chủ trương của Đảng, kết luận của các cấp có thẩm quyền nhằm tạo lập cơ chế giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế với trình tự thủ tục hiện đại, vượt trội, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Theo Đại biểu Quốc hội Lê Thu Hà (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai) cho rằng, đây là một bước mở thể chế mang tính đột phá, lần đầu tiên xây dựng một thiết chế tư pháp chuyên biệt quốc tế hóa ngay trên lãnh thổ Việt Nam nhằm xử lý tranh chấp thương mại có tính toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh pháp lý của Việt Nam trong khu vực.
Đại biểu nhấn mạnh, nếu đã mở ra một mô hình mới thì cần bảo đảm vận hành thông suốt, minh bạch và được tin cậy cả trong nước lẫn quốc tế. Môi trường đầu tư chỉ thực sự được củng cố khi phán quyết của tòa án chuyên biệt đi vào cuộc sống, bảo vệ quyền lợi của các bên và tạo dựng được niềm tin lâu dài.
Từ đó, Đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần bảo đảm 03 tiêu chí: Cạnh tranh quốc tế, thủ tục nhanh, minh bạch, ngôn ngữ thân thiện với chuẩn thương mại toàn cầu; Bảo hộ chủ quyền tư pháp, mở cửa nhưng không đánh đổi an ninh pháp lý và lợi ích công; Hiệu lực thi hành thực chất, phán quyết phải thi hành được cả trong và ngoài nước.
Do mô hình Tòa án chuyên biệt được thiết kế với nhiều cơ chế đặc thù, vượt trội, Đại biểu cũng đề nghị, cần quy định cơ chế rà soát, cập nhật thường xuyên trong quá trình triển khai.
Có thể xem xét đánh giá tổng thể hoạt động của Tòa án này sau 03 - 05 năm vận hành, dựa trên các chỉ số như: Thời gian giải quyết vụ việc, tỉ lệ thi hành bản án, mức độ lựa chọn của doanh nghiệp, nhà đầu tư và phản hồi của thị trường quốc tế…
Việc đánh giá định kỳ sẽ giúp nhận diện sớm các vướng mắc, điều chỉnh kịp thời những điểm chưa phù hợp và tiếp tục hoàn thiện các ưu điểm vượt trội, qua đó củng cố niềm tin, tăng sức hấp dẫn đầu tư và nâng vị thế pháp lý của mô hình tòa án chuyên biệt.
Về Thẩm phán (Điều 9) trong dự thảo Luật quy định bao gồm công dân Việt Nam và người nước ngoài, bảo đảm đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn theo khoản 2 và khoản 3, Điều 9.
Về vấn đề này, nhiều Đại biểu thống nhất có thể mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán của Tòa án chuyên biệt là người nước ngoài phù hợp để đáp ứng các yêu cầu trước mắt.
Điều này sẽ góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao có kinh nghiệm và là điều kiện rất tốt để các thẩm phán, thư ký tòa án người Việt Nam có điều kiện học hỏi kinh nghiệm, nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn. Bên cạnh đó, các đại biểu đề nghị quy định rõ hơn các tiêu chí để xác định một người nước ngoài là người có uy tín, có phẩm chất đạo đức tốt, có kiến thức chuyên môn phù hợp.
Giải trình thêm về quá trình xây dựng dự thảo Luật, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết, đây là mô hình hoàn toàn mới đối với Việt Nam. Cơ quan soạn thảo phải chủ động nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm nước ngoài, bám sát nguyên tắc của Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh dự thảo Luật hiện mới là “nền tảng bước đầu”, chắc chắn sẽ tiếp tục hoàn thiện trong thực tiễn, nhưng mục tiêu lớn nhất là tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp Việt Nam cạnh tranh trong giải quyết tranh chấp thương mại - tài chính.
