Trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Long cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật Lý lịch tư pháp năm 2009 nhằm thực hiện các chủ trương, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý công tác quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu Lý lịch tư pháp chuyển nhiệm vụ từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và cấp Phiếu lý lịch tư pháp, đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa thủ tục hành chính, dịch vụ công toàn trình, trên cơ sở tập trung thống nhất quản lý dữ liệu về con người.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 26/57 Điều; bãi bỏ 02/57 Điều của Luật Lý lịch tư pháp năm 2009.
Cụ thể, dự thảo Luật đã có những sửa đổi, bổ sung theo hướng mở rộng mục đích quản lý lý lịch tư pháp và quyền yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp, cung cấp thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước cần biết về thông tin lý lịch tư pháp của các cơ quan, tổ chức nhà nước hiện nay.
Phiên họp thứ 49 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Nguồn ảnh: Quochoi.vn.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng sửa đổi mô hình Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp từ 02 cấp phân tán, chưa tập trung sang mô hình Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp một cấp tập trung, thống nhất; Sửa đổi theo hướng cụ thể là “Tòa án quân sự Trung ương” và hoàn thiện quy định về việc Tòa án quân sự Trung ương có nhiệm vụ xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành về án tích của người bị Tòa án quân sự kết án và cung cấp thông tin lý lịch tư pháp cho Cục Hồ sơ nghiệp vụ Bộ Công an bảo đảm Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp được tập trung, thống nhất. Sửa đổi tên của một số thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với quy định tại Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự.
Đồng thời, dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định về việc sử dụng Phiếu lý lịch tư pháp nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng Phiếu lý lịch tư pháp số 2 và phù hợp với quy định pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Dự án Luật cũng đã bổ sung một số quy định liên đến nguồn thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự. Bổ sung quy định Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp liên thông, đồng bộ với hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư và kết nối, chia sẻ với các Cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác và các tiêu chuẩn của Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp. Bổ sung trách nhiệm của cơ quan điều tra, cơ quan tòa án, viện kiểm sát trong việc cung cấp thông tin về hành vi phạm tội mới là các thông tin liên quan đến khởi tố, điều tra, truy tố của người đã có Lý lịch tư pháp cho Cục Hồ sơ nghiệp vụ Bộ Công an, Công an cấp tỉnh.
Ngoài ra, dự thảo Luật đã lược bỏ, cắt giảm, đơn giản hoá thủ tục hành chính theo hướng đơn giản hóa tối đa hồ sơ bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước trong quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, cải cách hành chính phục vụ nhân dân, tổ chức, doanh nghiệp.
Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp.
Thường trực UBPLTP nhận thấy, các quy định của dự thảo Luật bám sát và cụ thể hóa các yêu cầu, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị, nâng cao chất lượng dịch vụ công. Với phạm vi sửa đổi như đề xuất của Chính phủ việc đề xuất tên gọi của dự án Luật là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp là phù hợp.
Liên quan đến việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho pháp nhân thương mại bị kết án, Thường trực UBPLTP có 2 loại ý kiến.
Một số ý kiến cho rằng, thực tiễn Tòa án nhân dân các cấp đã xét xử một số vụ án do pháp nhân thương mại phạm tội. Theo quy định của Bộ luật Hình sự, án tích là một trong các tình tiết xác định cấu thành tội phạm, tái phạm, tái phạm nguy hiểm, bao gồm cả đối với pháp nhân thương mại. Vì vậy, việc xây dựng cơ sở dữ liệu và cung cấp thông tin lý lịch tư pháp của pháp nhân thương mại là cần thiết.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến tán thành với Tờ trình của Chính phủ và cho rằng đây là vấn đề mới, số lượng vụ án đã xét xử do pháp nhân thương mại phạm tội còn rất ít nên vấn đề này chưa thực sự là yêu cầu cấp thiết hiện nay và cần tiếp tục nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm để triển khai một cách đồng bộ. Trong thời gian tới, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan hữu quan tiếp tục nghiên cứu, đề xuất việc sửa đổi toàn diện các quy định của pháp luật về lý lịch tư pháp và các quy định khác của pháp luật có liên quan vào thời điểm thích hợp để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật cũng như đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
Về quyền yêu cầu cung cấp thông tin lý lịch tư pháp, Thường trực UBPLTP nhận thấy, các tổ chức chính trị - xã hội hiện nay đều đã được sắp xếp trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nên việc tiếp tục quy định các tổ chức chính trị - xã hội được yêu cầu cung cấp thông tin về lý lịch tư pháp là chưa thật sự phù hợp với mô hình tổ chức của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các hội đoàn thể hiện nay mà chỉ nên quy định cơ quan Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp được thực hiện việc này.
Do đó, đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh lý quy định về các cơ quan có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cấp Phiếu lý lịch tư pháp cung cấp thông tin lý lịch tư pháp tại dự thảo Luật để bảo đảm phù hợp với tính chất, nhiệm vụ và yêu cầu thực tiễn.
Về Phiếu lý lịch tư pháp, Thường trực UBPLTP cho rằng, việc tiếp tục duy trì quy định về cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho cá nhân để họ biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình là cần thiết. Tuy nhiên, để hạn chế việc lạm dụng yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo Luật quy định nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu cá nhân phải cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 khi thực hiện các thủ tục hành chính thông thường hoặc trong các quan hệ dân sự, lao động...
Liên quan đến trình tự, thủ tục, thời hạn cấp Phiếu lý lịch tư pháp, Thường trực UBPLTP đề nghị tiếp tục rà soát thẩm quyền của cơ quan lập lý lịch tư pháp, cơ quan tiếp nhận yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp, cơ quan cấp Phiếu lý lịch tư pháp trong dự thảo Luật để bảo đảm khớp nối, thống nhất về trình tự, thủ tục, phù hợp với tính chất, năng lực chuyển đổi số của hệ thống nhằm giảm thời gian xử lý hồ sơ, yêu cầu về lý lịch tư pháp và đơn giản hơn nữa thủ tục hành chính.
Về việc cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người chưa đủ 14 tuổi, Thường trực UBPLTP cho rằng người chưa đủ 14 tuổi là đối tượng chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật nên đối tượng này đương nhiên không có thông tin về án tích và tình trạng thi hành án. Ngoài ra, theo quy định của Luật Tư pháp người chưa thành niên thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị kết án được coi là không có án tích nên trường hợp này cũng sẽ không có thông tin về án tích.
Do đó, đề nghị không quy định trong dự thảo Luật về cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho người chưa đủ 14 tuổi và người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.
Về điều khoản thi hành, Tờ trình của Chính phủ và dự thảo Luật chưa xác định cụ thể thời điểm Luật có hiệu lực thi hành. Thường trực UBPLTP đề nghị quy định dự thảo Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/3/2026 để các cơ quan hữu quan có thời gian rà soát, hoàn thiện các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành cũng như các công tác cần thiết khác để bảo đảm các quy định của Luật sớm đi vào thực tiễn.
