Những câu hò giã gạo đưa ký ức quay trở về một thời đồng áng. Người đàn ông 88 tuổi say mê với bộ sưu tập nông cụ thu nhỏ của mình. Đến thời điểm hiện tại, ông đã có hàng trăm hiện vật, mô hình có giá trị. Đó là thành quả của nhiều năm sưu tầm và tìm kiếm. Nhắc đến ông Hám, ai cũng biết: Ông Hám “bảo tàng nông cụ” hay với cái tên trìu mến “nhà nông cụ học”.
Mô hình ngôi nhà tranh xưa của gia đình. Cối xay lúa, máy tuốt lúa, máy đạp nước, ang đong lúa, xe quạt lúa, đôi quang gánh, cái chối, cái cày hay mô hình căn hầm bí mật của một thời trai trẻ chống Pháp hiện diện tại tiền sảnh ngôi nhà ông Trần Hữu Hám. Đây dường như là cuốn sổ nhật ký bằng hình ảnh ghi lại một thời gian khó đấu tranh và nuôi các con ăn học của ông Hám. Qua nhiều năm sưu tầm cộng thêm những kỷ vật cá nhân, ông Hám đã có một bộ sưu tập hàng trăm mô hình nông cụ và vật kỷ niệm nhắc nhở con cháu không quên về một thời gian khó của gia đình.
Ông Trần Hữu Hám cho biết: “Hồi trước quá cực khổ, đi làm đầy tớ, sau rồi xin vô làm phu trường. Để mà nuôi con lớn đi làm cả rồi. Bây giờ không có cái gì giành cho con cái cả nên ông đã làm bộ sưu tập có độ tuổi 30, 40 năm này để lại kỷ niệm cho con cháu mình”. Tính đến thời điểm hiện tại, “bảo tàng” của ông Hám đã lên tới hơn ba trăm các nông cụ, hiện vật, mô hình có giá trị như: Cối xay lúa, máy tuốt lúa, đạp nước, ang đong lúa, xe quạt lúa, gánh nước, hầm bí mật… tất cả đều rất gần gũi với làng cảnh nông thôn Việt Nam.
Tâm sự với ông Hám, chúng tôi được biết ý tưởng của ông bắt nguồn từ một lần tình cờ nhìn thấy tấm hình của hai cô con gái mình đang vừa học vừa đạp nước được treo tại một phòng tranh trong TP Huế. Ông nhớ lại: “Nhìn thấy tấm hình, kí ức về những ngày khó khăn gian khổ tự nhiên bùng lên trong tôi, lúc đó một khát vọng muốn tìm kiếm những cái gì có liên quan đến những ngày “thắt lưng buộc bụng” để nuôi con trưởng thành cứ dâng trào và như thế nó đã lôi cuốn tôi cho đến giờ mãi không thôi”.
Một tổ chim rồng rộc – một loài chim họ sẻ quen thuộc trên các cánh đồng quê xứ Huế. Giới trẻ bây giờ không dễ tìm thấy những tổ chim độc đáo chứa đựng nhiều ký ức này. Những hình ảnh đồng quê ùa cả về trong bảo tàng của ông Hám, giúp cho giới trẻ thêm yêu quý đồng quê và một thời tuổi thơ của mình.
Anh Lê Văn Trung, sinh viên năm 05 trường Đại học Nông lâm Huế (Phường Hương Vân, thị xã Hương Trà), tò mò về “bảo tàng nông cụ” đến xem và cho biết: “Bây giờ nghe ông kể lại mình thấy rất vui khi cảm nhận được những công dụng của từng nông cụ trong bảo tàng nông học của ông”.
Anh Cao Thọ Ninh (trú tại phường Hương Chữ, thị xã Hương Trà), giáo viên trường THCS Nguyễn Khoa Đăng, (thị xã Hương Trà) trong một lần đến tham quan cho biết, “Nhờ cái bảo tàng nông cụ này mà tôi biết thêm được những cái đã thất lạc từ lâu, đưa chúng ta có một hoài niệm về một thời xa xưa”.
Trong hàng chục năm qua, ông Hám tự bỏ tiền túi đi khắp nơi để mua về những vật dụng quen thuộc trong đời sống hàng ngày của gia đình nông thôn Việt Nam. Gian trưng bày nông cụ của ông đã trở thành nơi giáo dục cho nhiều người trẻ về tình yêu ruộng đồng, trân trọng quá khứ và hiểu sâu hơn về nền nông nghiệp nước nhà.
Ông Trần Hữu Hám, tâm sự: “Muốn lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chừ (bây giờ) không có chi (gì) kỷ niệm, chừ mình kỷ niệm những cái cày, bừa, trưa ruộng, cái đạp nước, khổ cực của tôi biết bao nhiêu, để kỷ niệm cho con cháu biết mai sau”.
Bảo tàng nông cụ tại gia của ông Hám tuy không lớn về mặt quy mô nhưng chứa đựng cả một tấm lòng của một người thuộc thế hệ đi trước muốn nhắc nhở thế hệ đi sau nhớ về công sinh thành dưỡng dục, cội nguồn cha ông. Đó còn là thông điệp lớn trao truyền ý chí vươn lên thoát đói nghèo cho thế hệ hôm nay. Tiếng lành đồn xa, nhiều năm qua ngôi nhà nhỏ của ông luôn là địa chỉ để tham quan, du lịch thu hút nhiều du khách trong nước cũng như nước ngoài.
Ông tâm sự thêm: “Tôi còn muốn kiếm được thật nhiều hơn nữa để lưu lại những hình ảnh quý giá, những gian khổ khó khăn về nông thôn Việt Nam cho thế hệ mai sau, nhưng do tuổi cao rồi nên dù có muốn cũng khó”. Ông cho biết, nếu có thể ông sẽ hiến tặng các hiện vật mà ông đang có cho Bảo tàng Thừa Thiên - Huế. Đó sẽ là nơi tốt nhất để lưu giữ, đồng thời trưng bày những gì mà ông đã có và đang có.
XUÂN TRƯỜNG
Văn hóa đọc và nỗ lực xây dựng văn hóa đọc cho sinh viên của trường Đại học Tân Trào
