Tư vấn về vấn đề trên, Luật sư Nguyễn Văn Cận, Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai cho biết, hiện nay, theo các văn bản pháp luật chỉ có Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 có hướng dẫn về nhu cầu thiết yếu tại khoản 20, Điều 3, như sau :
Nhu cầu thiết yếu là nhu cầu sinh hoạt thông thường về ăn, mặc, ở, học tập, khám bệnh, chữa bệnh và nhu cầu sinh hoạt thông thường khác không thể thiếu cho cuộc sống của mỗi người, mỗi gia đình.
Như vậy, việc đi rút tiền để sinh hoạt thông thường là nhu cầu thiết yếu của mỗi cá nhân được quy định tại Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014.
Pháp luật quy định thế nào về danh mục hàng hoá thiết yếu?
Ngày 27/7/2021, Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công thương đã gửi Công văn tới Sở Công thương các tỉnh, thành trên cả nước thông tin cụ thể về danh mục hàng hóa thiết yếu.
Cụ thể, trong Công văn số 4481/BCT-TTTN gửi đến Sở Công thương các tỉnh, thành trên cả nước, Bộ Công Thương đề nghị Sở Công Thương các địa phương rà soát, tham mưu cho UBND tỉnh, cho phép lưu thông khi thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 đối với một số nhóm mặt hàng thiết yếu như sau:
Nhóm thực phẩm (bao gồm các mặt hàng theo danh mục phụ lục II, phục lục III và mục 3, 4, 5, 6, 7, 8 phụ lục IV ban hành kèm Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 02/2/2018 của chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật An toàn thực phẩm, cụ thể tại phụ lục đính kèm).
Nhóm hàng hóa nguyên liệu phục vụ (bao gồm các mặt hàng như sắt, thép, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi...).
Nhóm nhiên liệu, năng lượng (như xăng dầu, khí dầu mỏ hóa lỏng, than...).
Và các mặt hàng khác theo nhu cầu phục vụ sản xuất, sinh hoạt của địa phương.
Văn bản số 4481/BCT-TTTN là nhằm gỡ khó khăn, vướng mắc một cách tình thế cho việc lưu chuyển hàng hóa, vì bất cứ lúc nào lại có thể phát sinh thêm các mặt hàng cần tháo gỡ tương tự như mặt hàng sữa, nguyên liệu sản xuất...
Trước đó, theo phản ánh của các doanh nghiệp, một trong những vấn đề nổi cộm ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất kinh doanh đó là thiếu sự đồng bộ, nhất quán trong quy định, chính sách áp dụng của các địa phương về giãn cách, kiểm soát lưu thông hàng hóa, quy định về thực phẩm thiết yếu…
Chẳng hạn, mặt hàng sữa được xếp vào nhóm hàng hóa thiết yếu ở tỉnh này nhưng không thuộc nhóm hàng hóa thiết yếu ở tỉnh khác nên các doanh nghiệp sữa cũng không thể giao hàng đến đại lý.
Giữa nhu cầu thiết yếu và hàng hoá thiết yếu là 02 phạm trù khác nhau cần phân biệt trong các tình huống cụ thể. Nhu cầu thiết yếu là nhu cầu sinh hoạt thông thường trong cuộc sống của mỗi cá nhân và gia đình. Còn hàng hoá thiết yếu theo hướng dẫn chỉ là những hàng hoá thiết yếu để các phương tiện vận tải tham gia lưu thông từ nơi này qua nơi khác trong thời gian giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 của Chính phủ.
Căn cứ theo Công văn 2601/VPCP-KGVX ngày 03/4/2020, nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cộng đồng, yêu cầu người dân ở nhà, hạn chế tối đa ra ngoài, trừ các trường hợp thật sự cần thiết khi giãn cách theo Chỉ thị 16 gồm:
– Mua lương thực, thực phẩm, dược phẩm và hàng hóa, dịch vụ thiết yếu khác;
– Các trường hợp khẩn cấp như cấp cứu, khám chữa bệnh; thiên tai, hỏa hoạn,…
– Làm việc tại các cơ quan, đơn vị nhà nước, lực lượng vũ trang, cơ quan ngoại giao và tại các cơ sở:
Nhà máy, cơ sở sản xuất; công trình giao thông, xây dựng; cơ sở kinh doanh dịch vụ, hàng hóa thiết yếu (như: lương thực, thực phẩm, dược phẩm; xăng, dầu; điện; nước; nhiên liệu,…); cơ sở giáo dục, ngân hàng, kho bạc, các cơ sở kinh doanh dịch vụ trực tiếp liên quan đến hoạt động ngân hàng và bổ trợ doanh nghiệp (như công chứng, Luật sư, đăng kiểm, đăng ký giao dịch bảo đảm…), chứng khoán, bưu chính, viễn thông, dịch vụ hỗ trợ vận chuyển, xuất, nhập khẩu hàng hóa, khám bệnh, chữa bệnh, tang lễ… được tiếp tục hoạt động.
Ngay trong hướng dẫn này cũng có những khái niệm rộng: hàng hoá, dịch vụ thiết yếu khác... Chỉ thị 16 không liệt kê toàn bộ các tình huống, trường hợp được coi là trường hợp cần thiết để được phép ra đường.
Thế nên, việc bị phạt hay không bị phạt trong một số tình huống cụ thể lại tuỳ thuộc vào cảm tính và nhận định của người ra quyết định phạt.
Người dân đang cần những hướng dẫn cụ thể hơn, rõ ràng hơn hoặc ít nhất một danh sách những mặt hàng được cho là thiết yếu, cần thiết.
Chiều ngược lại, việc áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ phải mềm dẻo, linh hoạt chứ không nên cứng nhắc theo kiểu mệnh lệnh, tuỳ vào từng trường hợp để xử lý trên tinh thần tôn trọng quyền con người nhưng vẫn đảm bảo an toàn, hiệu quả trong phòng chống dịch bệnh.
Trong tình huống này, nếu người thanh niên trên có nhu cầu rút tiền để sinh hoạt đây chính là nhu cầu thiết yếu, cơ quan xử phạt có thể kiểm tra tại cây ATM xem anh ta có rút tiền hay không và việc thanh niên này nói rằng do quên mã PIN thẻ ATM mà bị khóa thẻ phải ra ngân hàng để rút tiền là đúng sự thật, thì không xử phạt. Ngược lại, nếu anh ta không đến rút tiền tại ATM trước đó thì việc anh ta khai đi rút tiền tại ATM không được và phải đi đến ngân hàng để rút là hành vi gian dối và cần bị xử phạt nghiêm khắc.
VŨ HUY
