Dự thảo sửa đổi Luật Tiếp cận thông tin đang được Bộ Tư pháp lấy ý kiến, theo Tờ trình dự thảo Luật, Bộ Tư pháp kỳ vọng sẽ tạo bước tiến lớn trong quản trị công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước.
Theo đó, Luật Tiếp cận thông tin có vai trò quan trọng trong bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân. Trong thời gian qua, việc công khai thông tin được các cơ quan thực hiện thường xuyên, kịp thời, đáp ứng cơ bản nhu cầu thông tin của người dân, tổ chức, doanh nghiệp. Công tác cung cấp thông tin theo yêu cầu từng bước đi vào nền nếp. Việc bảo đảm các điều kiện cần thiết để thực hiện cung cấp thông tin được các cơ quan nhà nước quan tâm thực hiện.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Tuy nhiên, sau gần 10 năm ban hành và có hiệu lực thi hành, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế như: một số quy định về xác định thông tin không được tiếp cận còn lúng túng trong thực hiện; trình tự, thủ tục cung cấp thông tin theo yêu cầu còn phức tạp, chưa đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, đặc biệt trong điều kiện đẩy mạnh xây dựng các cơ sở dữ liệu, liên thông dữ liệu, thực hiện chuyển đổi số…). Bên cạnh đó, bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp và việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới một số luật liên quan đến tiếp cận thông tin trong thời gian qua (như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Lưu trữ…) cũng đặt ra yêu cầu phải sớm nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp cận thông tin cho phù hợp với tình hình mới, bảo đảm thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật.
Việc sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp cận thông tin nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng về phát huy dân chủ, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của Việt Nam, nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị, tăng cường ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong cung cấp thông tin cho người dân.
Trên cơ sở đó, qua nghiên cứu, Bộ Tư pháp đang tiến hành xây dựng và tham vấn chính sách Luật Tiếp cận thông tin nhằm mục đích giải quyết các hạn chế, khó khăn, vướng mắc có nguyên nhân xuất phát từ quy định của Luật hiện hành.
Trong đó, Bộ đề xuất mở rộng phạm vi thông tin công dân được tiếp cận, bổ sung các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin; đồng thời phân định rõ hơn phạm vi thông tin được tiếp cận, thông tin không được tiếp cận và thông tin được tiếp cận có điều kiện; đa dạng hóa các hình thức cung cấp thông tin, gắn với đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số; chi phí tiếp cận thông tin.
Cụ thể, dự thảo sửa đổi Luật Tiếp cận thông tin mới nhất chuyển từ “cung cấp theo yêu cầu” sang “chủ động công khai”. Theo đó, thay vì chờ người dân đề nghị, các cơ quan nhà nước phải chủ động đăng tải, công khai các thông tin về ngân sách, quy hoạch, đầu tư công, đất đai, môi trường, giáo dục, y tế…
Dự thảo Luật sửa đổi cũng sẽ mở rộng phạm vi tiếp cận thông tin qua cổng dữ liệu quốc gia, hệ thống chính quyền điện tử và dịch vụ công trực tuyến. Trong tương lai, người dân có thể gửi yêu cầu và nhận phản hồi ngay trên môi trường mạng, thay vì phải làm đơn giấy như trước.
Một điểm quan trọng khác trong dự thảo Luật là xác định rõ giới hạn thông tin được tiếp cận, tránh lộ lọt thông tin bí mật nhà nước, đời tư cá nhân hay dữ liệu ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng.
Song song với đó, cơ quan soạn thảo cũng mở rộng chủ thể có trách nhiệm cung cấp thông tin bao gồm các cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp, Kiểm toán Nhà nước; HĐND, UBND cấp tỉnh, cơ quan chuyên môn và các tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp tỉnh; HĐND, UBND cấp xã; đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ công cơ bản, thiết yếu.
Đồng thời, có những điều khoản ràng buộc trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp thông tin cho công dân, bảo đảm tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình của các cơ quan, tổ chức, đơn vị.
Dự kiến Luật Tiếp cận thông tin (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XVI (tháng 04/2026).
