Bị cáo Bùi Duy Chân tranh tụng trước tòa.
Từ năm 2017 đến nay, bà Võ Thị Hằng (SN 1967, trú tại Tổ dân phố 7, thị trấn Xuân An, huyện Nghi Xuân) nhiều lần tố cáo sai phạm của một số cán bộ thuộc UBND thị trấn Xuân An, UBND huyện Nghi Xuân. Kết quả giải quyết tố cáo, ngày 19/02/2020, Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân ban hành Kết luận nội dung tố cáo số 168/KL-CTUBND đối với ông Bùi Duy Chân (SN 1951, cựu Đại tá quân đội nhân dân, nguyên Tổ trưởng Tổ dân số 7, thị trấn Xuân An); ông Lê Văn Minh (Chủ tịch UBND thị trấn Xuân An và Hội đồng Bồi thường giải phóng mặt bằng dự án Khu đô thị mới Xuân An).
Theo Kết luận nội dung tố cáo số 168/KL-CTUBND, ông Chân đã lập văn bản để đưa diện tích đất “đầu thừa, đuôi thẹo” vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người khác và ông Lê Văn Minh có hành vi sai phạm trong công tác quản lý đất đai. Cụ thể, ông này đã “chỉ đạo Tổ dân phố 7 lập hồ sơ đưa diện tích đất được cho là “đầu thừa đuôi thẹo” vào giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đất cho những hộ khác với hình thức cho mượn đất; chỉ đạo lập hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đất nông nghiệp cho các hộ dân khi không có hồ sơ đất đai làm căn cứ dẫn đến cấp chứng nhận quyền sử dụng đất đất sai về số hộ, số khẩu, diện tích”. Trên cơ sở kết luận như vậy, UBND huyện Nghi Xuân đã chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra Công an huyện Nghi Xuân để xử lý theo quy định của pháp luật.
Ngày 22/5/2020, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Nghi Xuân ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự số 22, Quyết định khởi tố bị can số 41 đối với ông Bùi Duy Chân về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo Điều 356 Bộ luật Hình sự, các Quyết định khởi tố bị can số 42, 43, 44 đối với các ông Lê Văn Minh, Hoàng Văn Đức, Nguyễn Văn Thành, nguyên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch và cán bộ địa chính UBND thị trấn Xuân An về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo Điều 360 Bộ luật Hình sự.
Ngày 20/01/2021, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Nghi Xuân ra Bản kết luận điều tra vụ án hình sự đề nghị truy tố số 02, đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân truy tố những người nêu trên theo các tội danh đã khởi tố bị can. Ngày 05/02/2021, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân ban hành Cáo trạng số 15/CT-VKS-NX để truy tố bị can Bùi Duy Chân về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” và truy tố các bị can Lê Văn Minh, Hoàng Văn Đức và Nguyễn Văn Thành về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Trong các ngày 15 đến 17/12/2021 và 20/12/2021, Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân đưa vụ án ra xét xử. Tại buổi làm việc ngày 20/12/2021, Hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa. Ngày 20 và 21/01/2022, Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân mở lại phiên tòa. Khoảng 18h ngày 21/01/2022, sau khi kết thúc phần tranh luận, Hội đồng xét xử quyết định nghị án kéo dài và tuyên án vào ngày 27/01/2022.
Theo Cáo trạng, hành vi mà Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân truy tố bị cáo Chân là đưa diện tích 9.333,3m2 đất nông nghiệp thuộc quản lý của UBND thị trấn Xuân An, thuộc Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND, trước đây chưa được giao cho người dân vào kê khai, chia đều theo số khẩu cho 103 hộ cư trú tại Tổ dân phố 7 thị trấn Xuân An để làm thủ tục đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đất dẫn đến việc nhà nước phải chi tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ là 1.047.555.000 đồng khi thu hồi 5.544,8m2 để giao cho một doanh nghiệp tư nhân thực hiện dự án Khu đô thị mới Xuân An.
Được Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân triệu tập tham gia tố tụng với tư cách người làm chứng, ngày 20/01/2022, bà Võ Thị Hằng đã bức xúc gửi đến Hội đồng xét xử, đại diện Viện Kiểm sát, các Luật sư đơn tố cáo để tố cáo hành vi làm sai lệch hồ sơ vụ án, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội của cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Nghi Xuân; hành vi truy tố không đúng người, không đúng tội, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội của Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân; hành vi xác định sai tư cách tố tụng của Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân.
Theo đơn tố cáo của bà Võ Thị Hằng, qua lời khai của những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan khác như bà Lê Thị Tý, bà Trương Thị Hồng, ông Đoàn Xuân Hồng thì diện tích 9.333,3m2 đất nông nghiệp liên quan đến vụ án là đất của các hộ gia đình sản xuất nông nghiệp tại Tổ dân phố 7 đã được nhà nước giao theo Nghị định 64 của Chính phủ vào năm 1994. Năm 2002, Ban cán sự Tổ dân phố 7 vận động các gia đình thực hiện chủ trương dồn điền, đổi thửa của nhà nước bằng cách thức chuyển đổi ruộng đất cho nhau, Ban cán sự Tổ dân phố 7 sẽ đứng ra tổ chức chia lại ruộng đất.
Tại Tổ dân phố 7 có 155 hộ gia đình tham gia chuyển đổi, với tổng diện tích chuyển đổi là 41,50ha. Tuy nhiên, sau khi nhận được đất của 155 hộ gia đình thì Ban cán sự Tổ dân phố 7 chỉ sử dụng 18,13ha để chia cho 126 hộ, 29 hộ không được chia đất. Trong 126 hộ được chia lại đất thì có nhiều hộ còn thiếu diện tích so với trước khi chuyển đổi. Như vậy, thông qua hoạt động chuyển đổi đất nông nghiệp năm 2002, có khoảng 23,37ha đất nông nghiệp của các hộ bị lấy ra mà đến nay chưa được làm rõ.
Giải thích lý do tố cáo hành vi làm sai lệch hồ sơ vụ án, truy tố không đúng người, không đúng tội, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội bà Võ Thị Hằng cho biết: Toàn bộ diện tích đất còn lại là 23,37ha (trong đó có 9.333,3m2 liên quan đến vụ án) thuộc 41,50ha đất nông nghiệp chuyển đổi giữa các hộ tại Tổ dân phố 7. Do Ban cán sự Tổ dân phố 7 thời kỳ năm 2002 – 2003 chiếm giữ trái phép, chưa chia lại cho người dân nên thuộc quyền sử dụng của những hộ chưa được chia lại đất. Nguyên nhân của việc nhiều hộ gia đình tham gia chuyển đổi đất nông nghiệp nhưng không được chia lại đất bắt nguồn từ những khuất tất trong việc lập và thực hiện Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND, có thể UBND thị trấn Xuân An đã lập Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND nhưng lại không tham gia vào tổ chức thực hiện mà để cho Ban cán sự các tổ dân phố tự thực hiện. Sau đó, UBND thị trấn Xuân An cũng không kiểm tra, ghi nhận kết quả thực hiện chuyển đổi ruộng đất.
Theo bà Hằng, đáng ra, cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát phải làm rõ trách nhiệm của những người thuộc UBND thị trấn Xuân An, UBND huyện Nghi Xuân trong việc lập và thực hiện Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND để xử lý trước pháp luật. Việc Cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân cho rằng 9.333,3m2 đất liên quan đến vụ án là đất chưa được Nhà nước giao cho dân là trái quy định của Luật Đất đai, xâm phạm quyền lợi của bà Hằng và nhiều hộ dân khác tại địa phương. Không những thế, lấy lý do này để cáo buộc bị cáo Bùi Duy Chân chia đất chưa được Nhà nước giao là hàm oan cho bị cáo khi truy tố bị cáo về tội rất nghiêm trọng (khung hình phạt từ 10 đến 15 năm tù).
Việc bà tham gia vào vụ án bắt nguồn từ tố cáo các sai phạm trong quản lý nhà nước về đất đai làm xâm phạm lợi ích của gia đình bà nên đáng ra họ phải xác định tư cách tố tụng của bà là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để giải quyết yêu cầu về tài sản của bà. Việc xác định bà là nhân chứng dẫn đến các yêu cầu của bà không được giải quyết trong vụ án.
Về căn cứ mà Viện Kiểm sát sử dụng buộc tội bị cáo Bùi Duy Chân, Luật sư Lê Đình Việt cho biết, Viện Kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân không thể đưa ra được bất kỳ căn cứ hợp pháp nào để buộc tội bị cáo Bùi Duy Chân. Chẳng hạn, về chủ thể, đại diện Viện Kiểm sát đã không chứng minh được bị cáo là “người thi hành công vụ”; cũng không đưa được ra chứng cứ nào chứng minh bị cáo là người có “quyền hạn” cá nhân khi tham mưu cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ dân.
Việc giải quyết vụ án chủ yếu dựa trên tình huống giả định của các cơ quan tiến hành tố tụng huyện Nghi Xuân, Cáo trạng và Luận tội của Viện Kiểm sát cáo buộc bị cáo có hành vi hướng dẫn cho 103 hộ làm thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất đối với 9.333,3m2 đất nông nghiệp chưa được chia cho dân theo Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND năm 2002 của UBND thị trấn Xuân An. Tuy nhiên, hồ sơ vụ án lại không thu thập được tài liệu này (chỉ có bản in không có chữ ký và không có dấu) và các tài liệu khác liên quan đến quá trình lập, tổ chức thực hiện, ghi nhận kết quả và báo cáo của UBND thị trấn Xuân An với cơ quan quản lý nhà nước cấp trên. "Có thể nói, không có bất kỳ tài liệu nào liên quan đến lập, thực hiện Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND được thu thập vào hồ sơ vụ án", Luật sư Việt nói.
Cũng theo Luật sư, từ giai đoạn điều tra, truy tố, đến xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng đều làm việc trên cơ sở tình huống giả định, với nội dung giả định là: Đề án chuyển đổi ruộng đất số 01 ĐA/UBND là có thật, được tổ chức thực hiện theo đúng quy định của pháp luật và bị cáo Bùi Duy Chân đã làm sai lệch kết quả thực hiện của đề án. Việc đưa vào hồ sơ vụ án tình huống giả định là trái quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Tình huống giả định này không phải là chứng cứ, lời khai và các tài liệu khác được thu thập, đánh giá trên cơ sở xoay quanh tình huống giả định trên nên cũng không khách quan và không phải là chứng cứ.
Luật sư Lê Đình Việt còn cho biết thêm, tranh chấp giữa các bên có bản chất là tranh chấp dân sự về quyền sử dụng đất. Do đất đã được Nhà nước giao cho dân từ năm 1994 nên thuộc quyền sử dụng của các hộ gia đình được giao đất. Năm 2002, việc chuyển đổi quyền sử dụng đất không được tiến hành công khai, dân chủ nên dẫn đến nhiều người bị chiếm đất, chưa đòi lại được. Năm 2015, đất này vẫn chưa bị thu hồi nên là đất đang có tranh chấp giữa những người tham gia chuyển đổi đất. Trong trường hợp nhà nước thu hồi thì vẫn phải bồi thường cho người sử dụng theo quy định của Luật Đất đai, có điều phải thông báo cho những người tranh chấp đất đai để họ yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp, trên cơ sở đó xác định cụ thể người được bồi thường về đất.
NGUYỄN HOÀNG
Đề nghị công khai nhà thầu vi phạm chất lượng, tiến độ dự án giao thông
