Căn nhà xây trên thửa đất số 36.
Lời cảm ơn đến Tạp chí Luật sư Việt Nam
Trong đơn đề ngày 16/02/2023, ông Võ Công Toàn, nguyên Phó Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) TP. Tuy Hoà, vui mừng cho biết, ông và 06 cán bộ bị khởi tố theo Điều 360, BLHS đã được “Đình chỉ điều tra bị can” theo các quyết định do Thượng tá Lê Minh Hải, Phó Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) Công an TP. Tuy Hòa ký ngày 20/12/2022. Ông Toàn bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến các cơ quan báo chí, đặc biệt là Tạp chí Luật sư Việt Nam đã theo sát vụ án và có nhiều bài phản ánh, góp phần giải oan cho 7 cán bộ.
Liên quan đến vụ án này, Tạp chí Luật sư Việt Nam đã có ba bài viết với tựa đề: “Mong manh chứng cứ khởi tố, lộ rõ dấu hiệu oan sai?” (đăng ngày 28/5/2021); “Nhiều “lỗ hổng” trong kết luận giám định của Chi cục Quản lý đất đai” (đăng ngày 11/6/2021); “Dấu hiệu oan sai đã rõ, cần đình chỉ vụ án, đình chỉ điều tra bị can để giảm thiểu thiệt hại” (đăng ngày 10/8/2022).
Vụ án có đến 09 cán bộ bị khởi tố. Trong đó, có 02 cán bộ bị đề nghị truy tố tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” là ông Biện Khắc Dũng và ông Đinh Khắc Thuật. 07 cán bộ bị đề nghị truy tố tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, gồm các ông: Huỳnh Quốc Trí, Phó Chủ tịch UBND phường Phú Đông kiêm Chủ tịch Hội đồng đăng ký Quyền sử dụng đất (QSDĐ); Nguyễn Thanh Đạt, cán bộ không chuyên trách phường Phú Đông; Trần Việt Hòa, Trưởng khu phố 3, thành viên Hội đồng đăng ký QSDĐ; Nguyễn Anh Tuấn, nhân viên Văn phòng đăng ký QSDĐ TP. Tuy Hoà; Trần Minh Thủ, Phó Giám đốc Văn phòng Đăng ký QSDĐ; Nguyễn Mạnh Tín, chuyên viên Phòng TN&MT TP. Tuy Hoà và ông Võ Công Toàn.
Để quy kết hành vi của 09 bị can, Cơ quan CSĐT Công an TP. Tuy Hòa căn cứ vào “Kết luận giám định” của Chi cục Quản lý đất đai thuộc Sở TN&MT tỉnh Phú Yên và “Kết luận định giá tài sản và thiệt hại cho Nhà nước” của Hội đồng định giá tài sản theo vụ việc của TP. Tuy Hòa. Tất cả đều liên quan đến thủ tục hành chính, cấp Giấy chứng nhận QSDĐ (gọi tắt “GCN”) thửa đất số 36, tờ bản đồ số 57, tại khu phố 3, phường Phú Đông, với diện tích 193,4m2 (gọi tắt “thửa đất 36”).
Nội dung vụ án được tóm tắt như sau: Lô đất 193,4m2 của bà Trần Thị Thảo bán giấy tay năm 2000 cho vợ chồng ông Nguyễn Thái Lân xây hai căn nhà nhỏ 32m2 và 35m2 để ở. Ngày 22/7/2012, ông Lân bán lại nhà, đất trên cho ông Trần Ngọc Hiếu với giá 280.000.000 đồng cũng bằng giấy viết tay. Khoảng tháng 05/2015, ông Hiếu làm thủ tục cấp GCN thửa đất 36. Ông Đinh Khắc Thuật, cán bộ địa chính phường Phú Đông xác định ông Hiếu không đủ điều kiện, nếu muốn được cấp phải do chủ đất cũ là ông Lân đứng tên đề nghị. Được sự hỗ trợ tích cực của ông Lân, ngày 18/5/2015, ông Hiếu nộp hồ sơ đề nghị cấp GCN đứng tên vợ chồng ông Lân.
Hội đồng đăng ký QSDĐ phường Phú Đông họp xét ngày 12/6/2015 kết luận “đủ điều kiện cấp GCN”. Hồ sơ được chuyển đến Chi nhánh Văn phòng đăng ký QSDĐ TP. Tuy Hòa thẩm định “đủ điều kiện” nên chuyển cho Chi cục thuế tính thuế ngày 19/01/2016. Sau khi ông Hiếu nộp đủ 100% tiền sử dụng đất và các khoản lệ phí theo quy định (tổng cộng các khoản là 83.006.000 đồng), Phòng TN&MT đã có Tờ trình ngày 16/3/2016. Căn cứ hồ sơ, ngày 05/04/2016, UBND TP. Tuy Hòa cấp GCN số CD 577588 cho vợ chồng ông Lân. Ngày 08/4/2016, vợ chồng ông Lân ký hợp đồng công chứng chuyển nhượng nhà, đất lại cho ông Hiếu, được cập nhật sang tên ngày 09/4/2016.
Theo Kết luận giám định của Chi cục Quản lý đất đai, tại thời điểm cấp GCN năm 2016 thì vợ chồng ông Nguyễn Thái Lân không đang sử dụng đất vì đã chuyển nhượng bằng giấy viết tay cho ông Trần Ngọc Hiếu nên không thuộc trường hợp được cấp GCN theo quy định tại điểm a, khoản 1, Điều 99 của Luật Đất đai năm 2013. UBND TP. Tuy Hòa cấp GCN là không đúng quy định. Cả ông Hiếu cũng không đủ điều kiện để được cấp GCN.
Về kết luận định giá tài sản: Tại thời điểm tháng 04/2016, thửa đất 36 có giá thị trường 336.516.000 đồng. Kết luận điều tra xác định các khoản tiền mà ông Hiếu đã nộp tổng cộng 83.006.000 đồng là các “chi phí hợp lý” (gồm 82.568.000 đồng tiền sử dụng đất; 413.000 đồng lệ phí trước bạ và 25.000 đồng phí cấp GCN).
Cơ quan điều tra tính thiệt hại theo công thức như sau: Lấy kết quả định giá thửa đất trừ đi “chi phí hợp lý” (336.516.000 đồng - 83.006.000 đồng) ra con số 253.510.000 đồng là thiệt hại do hành vi cấp GCN gây ra.
Từ lập luận “cấp GCN không đúng quy định”, Chi cục Quản lý đất đai quy kết trách nhiệm của từng cá nhân như sau: Việc họp xét nguồn gốc đất, thuộc trách nhiệm của bốn ông Huỳnh Quốc Trí, Biện Khắc Dũng, Nguyễn Thanh Đạt, Trần Việt Hòa. Việc lấy ý kiến khu dân cư thuộc trách nhiệm của ba ông Đinh Khắc Thuật, Trần Việt Hòa, Huỳnh Quốc Trí. Việc niêm yết công khai kết quả kiểm tra hồ sơ thuộc trách nhiệm của ba ông Biện Khắc Dũng, Đinh Khắc Thuật, Huỳnh Quốc Trí. Việc kiểm tra hồ sơ đăng ký, thẩm định hồ sơ, thiếu sót của bốn ông Nguyễn Anh Tuấn, Trần Minh Thủ, Nguyễn Mạnh Tín và Võ Công Toàn.
Ba lần điều tra bổ sung, rồi đình chỉ
Đơn của ông Biện Khắc Dũng.
Ngày 04/6/2021, Cơ quan CSĐT Công an TP. Tuy Hòa ban hành kết luận điều tra, đề nghị truy tố 09 bị can.
Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) TP. Tuy Hòa đã hai lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung thể hiện tại các Quyết định số 23/VKS-HS ngày 18/6/2021 và Quyết định số 31/VKS-HS ngày 24/9/2021. Phía Cơ quan CSĐT Công an TP. Tuy Hòa cũng đã có hai kết luận điều tra bổ sung ngày 18/8/2021 và ngày 24/11/2021 (đều do Phó Thủ trưởng Lê Minh Hải ký) giữ nguyên quan điểm đề nghị truy tố 09 bị can.
Ngày 22/5/2022, VKSND TP. Tuy Hòa ra Quyết định số 09/QĐ-VKSTH, trả hồ sơ để Cơ quan CSĐT điều tra bổ sung lần thứ ba.
Ngày 25/07/2022, Phó Thủ trưởng Lê Minh Hải ký Kết luận điều tra bổ sung lần ba số 07/BKL-CSĐT (ĐCSKT), xác định: Theo yêu cầu của VKSND TP. Tuy Hòa, Cơ quan CSĐT đã có văn bản đề nghị UBND TP. Tuy Hòa thu hồi GCN số CD577588. Đối với nội dung yêu cầu khắc phục thiệt hại do cấp GCN gây ra, các bị can không tự nguyện bồi thường.
Căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập được, Cơ quan CSĐT xác định: Biện Khắc Dũng và Đinh Khắc Thuật đã cố ý làm trái công vụ, dẫn đến cấp GCN số CD577588 không đúng quy định, gây thiệt hại tài sản của Nhà nước 253.510.000 đồng. Từ đó, Cơ quan CSĐT đề nghị truy tố hai bị can Dũng - Thuật theo khoản 2, Điều 356, BLHS.
Ông Võ Công Toàn.
Đối với 07 cán bộ bị khởi tố tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, cần xem xét xử lý toàn diện hành vi phạm tội của các bị can nhưng đến nay thời hạn điều tra bổ sung đã hết nên Cơ quan CSĐT ra Quyết định số 05 ngày 25/7/2022 tách thành một vụ án riêng để xử lý.
Dù thoát khỏi bị truy tố, nhưng ông Võ Công Toàn và nhóm cán bộ vẫn mang thân phận là bị can nên tiếp tục có đơn kêu oan, chứng minh đã tham mưu cấp GCN số 577588 đúng đối tượng, không gây thiệt hại. Cơ quan CSĐT Công an TP. Tuy Hòa quy kết tội “thiếu trách nhiệm” cho 04 cán bộ là hoàn toàn không có cơ sở, gây oan sai nghiêm trọng.
Quyết định “Đình chỉ điều tra bị can” đối với ông Võ Công Toàn.
Tin vui đã đến, ngày 20/12/2022, Phó Thủ trưởng Lê Minh Hải ký một loạt quyết định “Đình chỉ điều tra bị can”. Quyết định nêu rõ: Do chuyển biến của tình hình mà các bị can “không còn nguy hiểm cho xã hội” nên đình chỉ theo điểm a, khoản 1, Điều 230, Bộ luật Tố tụng hình sự và điểm a, khoản 2, Điều 29, BLHS.
Ông Toàn bức xúc: “Trải qua 20 tháng (hơn 600 ngày) với nhiều lần điều tra và điều tra bổ sung, 01 lần tạm đình chỉ, 01 lần tách vụ án, tôi và các đồng nghiệp liên tục kêu oan. Cơ quan CSĐT TP. Tuy Hòa không chứng minh được hành vi phạm tội của chúng tôi mà lại căn cứ vào điểm a, khoản 1, Điều 230, Bộ Luật Tố tụng hình sự để “Đình chỉ điều tra bị can” là không có cơ sở. Cơ quan điều tra phải căn cứ điểm b, khoản 1, Điều 230, Bộ luật Tố tụng hình sự mới đúng bản chất vụ án vì “đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm”. Do đó, chúng tôi tiếp tục khiếu nại, đề nghị làm rõ việc khởi tố gây oan sai”.
Đến lượt 02 cựu cán bộ địa chính kêu oan
02 bị can Đinh Khắc Thuật và Biện Khắc Dũng bên hồ sơ kêu oan.
Bản cáo trạng số 70/CT-VKSTH ngày 18/8/2022 của VKSND TP. Tuy Hòa do Phó Viện trưởng Nguyễn Phương Nam ký, quy kết: “Năm 2015, Đinh Khắc Thuật và Biện Khắc Dũng là cán bộ, công chức địa chính thuộc UBND phường Phú Đông, vì động cơ nể nang và vì lợi ích không chính đáng của một số người, đã có hành vi làm trái công vụ, thực hiện không đúng và không thực hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ được giao, hợp thức hóa thủ tục hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền TP. Tuy Hòa cấp GCN cho vợ chồng ông Lân tại thửa đất số 36, trái quy định của pháp luật, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn, uy tín của cơ quan Nhà nước và gây thiệt hại cho Nhà nước 253.510.000 đồng”.
Từ đó, cáo trạng đề nghị truy tố ông Thuật và ông Dũng tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo điểm c, khoản 2, Điều 356, BLHS với mức án từ 05 - 10 năm tù.
Giống như 07 cán bộ bị quy kết tội “Thiếu trách nhiệm”, cả hai bị can Thuật và Dũng liên tục kêu oan, đồng thời chứng minh việc tham mưu cấp GCN thửa đất 36 đúng quy định pháp luật, thực hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ được giao, không có động cơ nể nang hay vì lợi ích không chính đáng của một số người. Quan trọng hơn, việc tham mưu cấp GCN không gây thiệt hại cho Nhà nước.
Thứ nhất, theo Luật Đất đai năm 2013 cùng với các nghị định hướng dẫn thi hành, những trường hợp mua bán đất giấy tay trước ngày 01/01/2008 được xem xét, giải quyết. Cụ thể, ông Lân mua đất bằng giấy viết tay năm 2000 nên được công nhận theo khoản 3, khoản 5, Điều 22 và khoản 1, Điều 82, Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ.
Ông Hiếu mua thửa đất 36 bằng giấy viết tay năm 2012 nên không được pháp luật công nhận. Dù ông Hiếu đang ở trên thửa đất 36 nhưng QSDĐ vẫn thuộc của ông Lân. Điều này được thể hiện rõ trên Bản đồ đo đạc năm 2010 và Sổ mục kê đất đai lập ngày 03/7/2015, được Sở TN&MT tỉnh Phú Yên ký duyệt, xác định thửa đất 36 do ông Nguyễn Thái Lân đứng tên chủ sử dụng, kê khai nộp thuế.
Việc hướng dẫn ông Lân kê khai thủ tục để cấp GCN, sau đó ký công chứng sang tên lại cho ông Hiếu, được cả hai ông đồng thuận, hỗ trợ nhau là hợp tình, hợp lý, nhằm khắc phục việc mua bán giấy tay, cũng như tránh những phát sinh khiếu nại, kiện tụng phức tạp. Hồ sơ thể hiện đầy đủ về nguồn gốc đất, thời điểm sử dụng đất, phù hợp quy hoạch, không tranh chấp khiếu nại, nên được trình Hội đồng Đăng ký QSDĐ phường Phú Đông họp xét, đề nghị là đúng quy định pháp luật. Nhiều trường hợp tương tự ông Lân trên địa bàn cả nước đều được xét cấp GCN như thế.
Điển hình như thửa đất số 425, tờ bản đồ số 01, tọa lạc xã Hòa Kiến, TP. Tuy Hòa. Thửa đất này do vợ chồng ông Trương Quang Trung khai phá, đến năm 2000 cho lại con trai Trương Minh Thảo. Ông Thảo bán cho ông Hồ Anh Ca bằng giấy viết tay sau ngày 01/01/2008. Tại bản án số 04/2022/HC-ST ngày 23/02/2022, TAND tỉnh Phú Yên tuyên buộc UBND TP. Tuy Hòa phải cấp GCN cho ông Thảo.
Cáo trạng quy kết hai ông “vì động cơ nể nang và vì lợi ích không chính đáng của một số người, đã làm trái công vụ” là hoàn toàn không có căn cứ. Hai ông đã thực hiện đúng công vụ, hướng dẫn theo sự thật khách quan, không nể nang, cũng không có mục đích riêng, càng không tư lợi. Không riêng ông Hiếu hay ông Lân mà bất kỳ ai tương tự như trường hợp này đều được hướng dẫn như thế.
Thứ hai, GCN số CD577588 được cấp đúng quy định pháp luật. Hồ sơ cấp tuy có một số thiếu sót như Bản cáo trạng chỉ ra nhưng không làm sai lệch hay thay đổi bản chất của việc cấp GCN. Đến nay, chưa có văn bản nào của Thanh tra cùng cấp hay Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền kết luận việc cấp GCN là sai nên không có cơ sở để thu hồi GCN. Mặt khác, thửa đất 36 đã được công chứng sang tên cho ông Hiếu nên càng không thể thu hồi GCN.
Ngày 17/8/2022, UBND TP. Tuy Hòa có văn bản gửi cơ quan tố tụng và Thành ủy TP. Tuy Hoà, xác định: “Không có cơ sở để thực hiện việc thu hồi GCN số CD 577588”. Điều này càng khẳng định việc cấp GCN thửa đất 36 là tuân thủ quy định pháp luật nên cơ quan cấp GCN không thể thu hồi.
Thứ ba, việc GCN số CD 577588 không gây thiệt hại cho Nhà nước. Để được cấp GCN thửa đất 36, ông Lân đã nộp 100% tiền sử dụng đất. Ngoài ông Lân, còn 05 trường hợp có nguồn gốc đất tương tự tại phường Phú Đông cũng được cấp GCN, đều thực hiện nghĩa vụ tài chính giống như ông Lân, căn cứ theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất do UBND tỉnh Phú Yên ban hành. Cả 5 GCN này đã được Cơ quan CSĐT Công an TP. Tuy Hòa kết luận “cấp đúng quy định”.
Tại Bản kết luận giám định ngày 13/02/2020, Cục thuế tỉnh Phú Yên khẳng định: “Cơ quan thuế đã thu tiền sử dụng đất và lệ phí trước bạ do ông Lân nộp cho ngân sách Nhà nước đúng quy định”.
Thửa đất 36 không phải đất công, được người dân sử dụng ổn định, không tranh chấp, phù hợp quy hoạch đất ở nên được cấp GCN. Căn cứ khoản 2, Điều 7, Nghị định 45/2014/NĐ ngày 15/5/2014 của Chính phủ, tại thời điểm năm 2016, dù ông Lân hay bất cứ ai được cấp GCN thửa đất 36 thì khoản tiền thu nộp ngân sách cũng chỉ là 83.006.000 đồng, không gây thiệt hại cho Nhà nước.
Cáo trạng xác định thửa đất 36 có giá trị thị trường 336,516 triệu đồng, rồi lấy làm căn cứ xác định thiệt hại là hoàn toàn không có cơ sở vì đây là thửa đất của người dân sử dụng hợp pháp. Càng vô lý hơn khi quy kết GCN số CD 577588 cấp trái pháp luật, nhưng cáo trạng lại công nhận số tiền 83.006.000 đồng ông Lân đã nộp là “chi phí hợp lý”, nên được “cấn trừ”, cho ra con số thiệt hại 253.510.000 đồng?
Ông Dũng bày tỏ: “Việc quy kết hành vi của tôi và ông Thuật “lợi dụng chức vụ, quyền hạn”, lộ rõ dấu hiệu oan sai bởi chúng tôi đã hướng dẫn, tham mưu cấp GCN thửa đất 36 đúng trình tự thủ tục, không tư lợi, cũng không gây thiệt hại cho Nhà nước. Với niềm tin vào công lý và nền pháp chế Xã hội chủ nghĩa, chúng tôi tin tưởng TAND TP. Tuy Hòa sẽ xem xét toàn diện vụ án, có phán quyết công tâm, khách quan, tại phiên toà sơ thẩm dự kiến diễn ra ngày 02/3/2023…”.
TRUNG DUY
