Tọa đàm do Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc và Cục trưởng Cục PBGDPL&TGPL Lê Vệ Quốc chủ trì, với sự tham dự của các đại biểu, các chuyên gia từ các Bộ, ban ngành trao đổi và thảo luận.
Phát biểu tại Tọa đàm, Cục trưởng Cục PBGDPL&TGPL Lê Vệ Quốc cho hay, tại những buổi hội thảo, tọa đàm trước đó, cơ bản các nhà khoa học, các chuyên gia đã đưa ra một số quan điểm, cách tiếp cận về “văn hóa tuân thủ pháp luật”. Trong đó, sẽ có những tiêu chí chung cho tất cả mọi đối tượng, mọi người dân trong xã hội.
Cụ thể, phụ thuộc vào những đặc thù của từng nhóm người trong xã hội khác nhau thì văn hóa tuân thủ pháp luật cũng đặt ra những tiêu chí, yêu cầu khác nhau. Có thể nói đến như việc văn hóa từng vùng miền cũng ảnh hưởng đến tiêu chí và nét riêng về văn hóa tuân thủ pháp luật của vùng miền đó.
Ngoài ra, về các mức độ và tiến trình để hình thành nên văn hóa tuân thủ pháp luật của mỗi xã hội cũng khác nhau. Cũng có quan điểm cho rằng, ở đâu có pháp luật và mỗi người ở đó đều tuân thủ nghiêm túc những quy định của pháp luật thì đã hình thành một văn hóa tuân thủ pháp luật. Cũng có quan điểm cho rằng, cần có điều kiện đủ đó là tuân thủ các hành vi một cách nghiêm túc, nghiêm minh, việc tuân thủ pháp luật phải xuất phát từ niềm tin, tôn trọng đối với pháp luật và từ đó họ tự giác hơn trong pháp luật, không những vậy họ còn có thể có những động thái để bảo vệ pháp luật, đây mới là những yếu tố hình thành được “văn hóa tuân thủ pháp luật”.
Từ những quan điểm trên, Cục PBGDPL&TGPL mong muốn lắng nghe ý kiến đóng góp từ các chuyên gia, các đại biểu tham dự, nhằm đề xuất cho cơ quan có thẩm quyền những giải pháp thiết thực để xây dựng và lan tỏa văn hóa tuân thủ pháp luật trong toàn xã hội – không chỉ giới hạn trong đội ngũ cán bộ, công chức mà còn lan tỏa tới từng tầng lớp nhân dân. Đồng thời, từng bước thể chế hóa nội hàm “văn hóa tuân thủ pháp luật” thành chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong các chương trình hành động, công việc thường xuyên của hệ thống chính trị và chính quyền các cấp.
Toàn cảnh buổi tọa đàm.
Tại hội nghị, các tham luận đều nhấn mạnh đến các yếu tố quan trọng cấu thành nên văn hóa tuân thủ pháp luật. Trong đó có nêu rõ, văn hóa tuân thủ pháp luật không chỉ phụ thuộc vào hệ thống chế tài công bằng, nghiêm minh hay một nền pháp lý vận hành hiệu quả, mà còn đến từ bản sắc văn hóa dân tộc đậm nét cũng như các giá trị, chuẩn mực xã hội của quốc gia. Đồng thời, văn hóa tuân thủ pháp luật không nên quá xa rời thực tế, cần phải thực chất, gắn bó chặt chẽ cùng đời sống của người dân.
Đại diện Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, TAND Tối cao nhấn mạnh 03 yếu tố quan trọng tác động đến văn hóa pháp luật, gồm:
Thứ nhất, yếu tố con người: đóng vai trò vừa là đối tượng chịu sự điều chỉnh, vừa là chủ thể thực thi và lan tỏa giá trị.
Thứ hai, yếu tố môi trường: đóng vai trò then chốt khi vừa truyền đạt kiến thức vừa hình thành giá trị công bằng, trách nhiệm.
Cuối cùng là yếu tố văn hóa truyền thống và hội nhập quốc tế: là sự kết hợp hài hòa giữa nỗ lực cá nhân, chất lượng môi trường xã hội và sự dung hòa bản sắc truyền thống với tinh thần hội nhập.
Từ đó, Vụ Pháp chế và quản lý khoa học TAND Tối cao kiến nghị pháp luật cần được xây dựng như công cụ định hướng, điều chỉnh hành vi văn hóa, không chỉ là hệ thống quy phạm cướng chế. Song song đó, pháp luật cần giữ vai trò trung tâm trong kiến tạo đạo đức xã hội và hình mẫu con người, văn hóa tuân thủ pháp luật không chỉ là ý thức công dân mà còn phải được khẳng định như phẩm chất đạo đức nền tảng.
Đại diện Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, VKSND Tối cao đưa ra các dẫn chứng thực tiễn về văn hóa tuân thủ pháp luật của các quốc gia hiện nay. Trong đó nhấn mạnh, yêu tố có ảnh hướng lớn đến việc hình thành, duy trì văn hóa pháp luật là chuẩn mực xã hội – nơi hành vi tuân thủ được mặc định là điều đương nhiên và được cộng đồng kỳ vọng. Đồng thời, mỗi các nhân phải chịu trách nhiệm đại đức cho hành vi của minh và tuân thủ pháp luật là một biểu hiện của nhân cách và trách nhiệm xã hội.
Từ kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, VKSND Tối cao kiến nghị một số nhiệm vụ giải pháp quan trọng. Trong đó, một là thúc đấy các giá trị công dân và củng cố bản sắc quốc gia thống nhất; hai là nâng cao năng lực thực thi pháp luật đi đối với đảm bảo công bằng; ba là đầu tư vào giáo dục pháp luật và giáo dục công dân. Theo Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, VKSND Tối cao, việc xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật không chỉ phụ thuộc vào hệ thống chế tài công bằng, nghiêm minh hay một nền pháp lý vận hành hiệu quả mà còn đến từ bản sắc văn hóa dân tộc đậm nét cũng như các giá trị, chuẩn mực xã hội của quốc gia.
Thảo luận tại Tọa đàm, đại diện Sơ Tư pháp các tỉnh thành đều có quan điểm chung về những yếu tố quan trọng cấu thành văn hóa tuân thủ pháp luật. Từ đó, đưa ra các kiến nghị về văn hóa tuân thủ pháp luật trong cán bộ, nhân dân. Cụ thể, văn hóa tuân thủ pháp luật của cán bộ, nhân dân là một trong những yêu tố quan trọng trong quá trình xây dựng và duy trì một hệ thống pháp luật minh bạch, công bằng, hiệu quả.
Bên cạnh đó, tăng cường và đổi mới công tác phổ biến giáo dục pháp luật, đưa pháp luật vào đời sống, tạo môi trường pháp lý thuận lợi, thân thiện và hỗ trợ để thúc đấy văn hóa tuân thủ pháp luật cho các đối tượng đặc thù. Đồng thời, đổi mới phương thức, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong phổ biến, giáo dục pháp luật đến cán bộ, nhân dân.
Các đại biểu phát biểu góp ý tại tọa đàm.
Góp ý tại Tọa đàm, đại diện Ủy ban Trung ương MTTQVN cũng cho biết, việc xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật theo yêu cầu của Nghị quyết số 66-NQ/TW không chỉ là nội dung mang tính lý luận hay học thuật mà còn là yêu cầu thiết thực của Bộ Chính trị trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Từ đó, để phát huy vai trò chủ thể của cán bộ, nhân dân trong kiến tạo văn hóa tuân thủ pháp luật, đại diện Ủy ban Trung ương MTTQVN kiến nghị, công tác phổ biết giáo dục pháp luật cần gắn liền với truyền thông xã hội. Bên cạnh đó, cần tăng cường giám sát, nêu gương cán bộ đảng viên đứng đầu, đồng thời, nghiên cứu xây dựng bộ tiêu chí đáng giá vai trò tuân thủ pháp luật trong cộng đồng.
Theo đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Dân tộc và Tôn giáo, cần có giải pháp căn cơ cụ thể, đào tạo cho lực lượng tại cơ sở, đặc biệt là lực lượng tuyên truyền viên pháp luật, những người có thể xem là gần người dân nhất.
Bên cạnh đó là xây dựng lực lượng báo cáo viên nòng cốt đủ mạnh đối với các vùng sâu, vùng xa và đối với vùng tôn giáo.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu kết luận tại Tọa đàm.
Kết luận Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho hay, những ý kiến góp ý, phân tích, của các đại biểu trong Tọa đàm này là cơ sở thực tiễn, quan trọng để Bộ Tư pháp từng bước định hình khái niệm “văn hóa tuân thủ pháp luật”, xác lập nội hàm, tiêu chí đánh giá phù hợp với từng nhóm chủ thể – từ cán bộ, công chức, doanh nghiệp đến người dân.
Cũng theo Thứ trưởng, qua những lần hội thảo, tọa đàm trước, nội dung quan trọng hiện nay là phải làm sao cho khái niệm khi đưa ra xã hội phải dễ hiểu để người dân có thể tiếp cận. Thứ trưởng nhấn mạnh việc hình thành văn hóa tuân thủ pháp luật là kết quả của một quá trình chuyển hóa sâu sắc – từ sự tuân thủ mang tính cưỡng chế sang sự tự giác, từ phản ứng sang chủ động, phản ánh rõ nét chiều sâu của một xã hội phát triển. Trong đó, tuân thủ pháp luât là một phần của văn hóa, tuy nhiên làm sao để tuân thủ pháp luật trở thành văn hóa thì lại là một điều rất đáng cân nhắc.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cũng đề nghị các đại biểu tiếp tục làm rõ các nội dung cốt lõi về: khái niệm và bản chất của văn hóa tuân thủ pháp luật; hệ thống tiêu chí nhận diện và đánh giá đối với từng đối tượng cụ thể; các yếu tố ảnh hưởng, điều kiện chuyển hóa để hình thành văn hóa tuân thủ pháp luât từ nhận thức giá trị đạo đức trong chính ý thức, hành vi của mỗi cá nhân.
Trong đó, quan trọng nhất là văn hóa cộng đồng, đặc biệt là văn hóa đạo đức tôn giáo. Ngoài ra, còn là tính gương mẫu của cán bộ thực thi pháp luật.
Đồng thời, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cũng kiến nghị một số giải pháp:
Thứ nhất, tăng cường và nâng cao trách nhiệm giáo dục xã hội trong gia đình, nhà trường.
Thứ hai, yếu tố về đẩy mạnh phát huy giá trị truyền thống của dân tộc, của vùng miền, của làng xã.
Thứ ba, đổi mới tư duy, đẩy mạnh nâng cao hiệu quả công tác của giáo dục pháp luật.
Thứ tư, tiếp tục hoàn thiện Cổng thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật quốc gia.
Thứ năm, xây dựng hoàn thiện thể chế và hệ thống pháp luật.
Thứ sáu, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật.
Thứ bảy, thẩm thấu an sinh xã hội.
Và cuối cùng là, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức làm gương trong văn hóa tuân thủ pháp luật.
Trên cơ sở các kiến nghị trên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc mong muốn các Bộ, ngành tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ xây dựng các chương trình hành động cụ thể: từ giáo dục pháp luật trong nhà trường, truyền thông trong xã hội, cho đến tổ chức thực thi trong hệ thống công quyền. Tất cả cùng hướng tới mục tiêu xây dựng một nền văn hóa tuân thủ pháp luật thực chất, bền vững và lan tỏa sâu rộng, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.
