(LSO) - Đại hội đồng Y tế Thế giới được tổ chức để các nước vạch ra con đường chống dịch, nhưng thay vào đó đã biến thành nơi đối đầu Mỹ - Trung.
TrungQuốc quyên góp 2 tỉ USD chống dịch Covid-19
Phát biểu khai mạc cuộc họp Đại hội đồng Y tế Thế giới(WHA) ngày 18/5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố Bắc Kinh sẽ đóng góphai tỷ USD để chống Covid-19 cũng như triển khai bác sĩ và vật tư y tế đến hỗtrợ châu Phi và các nước đang phát triển khác đối phó đại dịch.
Khoản tiền này sẽ được chi trong hơn hai năm, gấphơn hai lần số tiền Mỹ đóng góp cho WHO trước khi Tổng thống Donald Trump quyếtđịnh cắt tài trợ vào tháng trước. Nó đưa Trung Quốc vào vị trí dẫn đầu nỗ lựcquốc tế nhằm kiềm chế dịch bệnh đã cướp đi hơn 320.000 sinh mạng trên toàn cầu.
Theo báo New York Times, khoản cam kết đóng góp thêm2 tỉ USD của Trung Quốc nhiều gấp 2 lần số tiền Mỹ đã chi cho WHO trước khi ôngTrump tuyên bố tạm dừng cấp ngân sách cho cơ quan này, và có thể đưa Trung Quốctrở thành quốc gia đứng đầu trong chiến dịch chống Covid-19 toàn thế giới.
Tuy nhiên, giới quan sát có những nhận định trái chiềuvề đóng góp này. Người phát ngôn của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ John Ullyotcho rằng khoản đóng góp Trung Quốc vừa công bố chính là bằng chứng nhằm phântán dư luận khỏi những kiến nghị của ngày càng nhiều nước, yêu cầu Chính phủTrung Quốc phải chịu trách nhiệm trong việc không thực hiện các cam kết.
Ông Ullyot cũng nói vì Trung Quốc là nơi khởi phát dịchbệnh nên họ "chịu trách nhiệm đặc biệt phải trả nhiều hơn và cho đi nhiềuhơn".
Tốihậu thư của Mỹ cho WHO
Mặc dù hành động quyên góp 2 tỉ USD của Trung Quốc cóthể đưa nước này trở thành quốc gia đứng đầu trong chiến dịch chống Covid-19toàn thế giới.
Tuy nhiên, đối với nhiều người, đặc biệt các quan chứcMỹ, lại coi đây như nỗ lực "vung tiền bịt miệng" các nước nhằm chặntrước cuộc điều tra xem Trung Quốc có che giấu thông tin về dịch hay không.
Theo WHA, cơ quan ra quyết sách của Tổ chức Y tế Thếgiới (WHO), năm nay được tổ chức theo hình thức trực tuyến trong hai ngày do longại về Covid-19. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump từ chối phát biểu tại hộinghị, tạo cơ hội để Chủ tịch Trung Quốc là lãnh đạo cường quốc đầu tiên phát biểutrước 194 quốc gia thành viên.
"Tại Trung Quốc, sau khi miệt mài nỗ lực và hysinh, chúng tôi đã lội ngược dòng chống virus và cứu nhiều mạng sống", ôngTập nói. "Chúng tôi đã làm mọi thứ trong khả năng để hỗ trợ các quốc gia cầngiúp đỡ".
Sau khi ông Tập phát biểu, Bộ trưởng Y tế và Dịch vụNhân sinh Mỹ Alex M. Azar II đã phản bác bằng cách chỉ trích gay gắt cả WHO vàTrung Quốc.
Ông Azar cho rằng phải thẳng thắn với nhau về mộttrong những lý do chính đã khiến dịch bệnh này vượt khỏi tầm kiểm soát, ông nhấnmạnh việc WHO đã không thu được thông tin mà thế giới cần và thất bại đó đã khiến nhiều người mất mạng.
"Để giấu dịch, ít nhất một quốc gia thành viênđã phớt lờ nghĩa vụ minh bạch của chính mình, khiến thế giới phải chịu hậu quảlớn", ông Azar nói thêm.
Các quan chức chính quyền ông Trump chỉ trích tuyênbố đóng góp tiền của Trung Quốc là nhằm gây ảnh hưởng đến WHO khi nhiều quốcgia thành viên đang muốn điều tra xem liệu tổ chức này có "thông đồng"với Bắc Kinh, thiếu minh bạch trong những ngày đầu dịch bùng phát ở Vũ Hán haykhông.
Không những vậy, căng thẳng Mỹ - Trung tại hội nghịcòn gia tăng liên quan đến vấn đề Đài Loan. Trước hội nghị, Mỹ đã tích cực vậnđộng hành lang để các thành viên ủng hộ Đài Loan tham dự sự kiện với tư cáchquan sát viên, tuy nhiên nỗ lực này thất bại khi chỉ 29 nước đồng ý, dù ĐàiLoan là một trong những nơi hiếm hoi trên thế giới xử lý Covid-19 thành công.
Trung Quốc luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ chờthống nhất và phản đối để hòn đảo tham dự WHA. Đài Loan từng dự WHA với tư cáchquan sát viên từ năm 2009, khi quan hệ giữa Bắc Kinh và Đài Bắc còn nồng ấm.
Tuy nhiên, Trung Quốc đã gây sức ép và tước tư cáchquan sát viên WHA của Đài Loan sau khi bà Thái Anh Văn, người phản đối chínhsách "Một Trung Quốc", trở thành lãnh đạo Đài Loan từ năm 2016. WHO bịchỉ trích vì đã phớt lờ cảnh báo của Đài Loan rằng nCoV lây từ người sang người,nhiều ngày trước khi Trung Quốc đại lục thừa nhận.
Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus tiếp nhậnnhững chỉ trích về cách tổ chức xử lý dịch trong giai đoạn đầu, nói rằng cơquan này sẽ đánh giá "tất cả bài học rút ra được".
Nhưng ông không đề cập đến giả thuyết mà tổng thốngDonald Trump và nhiều quan chức Mỹ đang thúc đẩy đó là nCoV bị rò rỉ từ phòngthí nghiệm ở Trung Quốc. Trong bài phát biểu của mình, ông Tập kêu gọi bất kỳcuộc điều tra nào cũng phải diễn ra sau khi khủng hoảng đã lắng xuống.
Trong những tuần gần đây, cả lãnh đạo và người dânTrung Quốc ngày càng cảm nhận rõ những lời chỉ trích và ác cảm quốc tế đối vớicách Trung Quốc xử lý dịch trong giai đoạn đầu. Không chỉ các quan chức hàng đầuMỹ gay gắt về vấn đề này, các lãnh đạo châu Âu cũng đặt câu hỏi về những bí ẩnxoay quanh dịch ở Trung Quốc.
Chiến lược ngoại giao "chiến lang" cùng nhữnglô thiết bị y tế xuất khẩu kém chất lượng của Trung Quốc cũng góp phần làm giatăng căng thẳng. Khoảng 100 quốc gia đã ủng hộ lời kêu gọi điều tra độc lập vềnguồn gốc đại dịch.
Trong bối cảnh đó, cộng với việc quốc hội Trung Quốcsẽ bắt đầu họp tại Bắc Kinh vào ngày 22/5, động thái cam kết tài trợ của ông Tậpdường như là nỗ lực để giành được sự ủng hộ của quốc tế và xoa dịu lo lắng củacông chúng ở Trung Quốc.
Việc Trump rút lui khỏi trường quốc tế tạo ra cơ hộicho Trung Quốc, bên đang tìm cách định hình lại các thể chế đa phương màWashington từ lâu đã chi phối. Ryan Hass, học giả chuyên về Trung Quốc tại ViệnBrookings, cho biết có một xu hướng thường xuyên xuất hiện: Bất cứ khi nào Tổngthống Trump rút Mỹ khỏi vị trí lãnh đạo quốc tế, Trung Quốc sẽ tiến lên để thếchỗ.
Trong khi đó, tại WHA, các lãnh đạo khác phàn nàn thế giới thiếu đoàn kết chống đại dịch và kêu gọi các quốc gia gạt bỏ bất đồng, dù không nêu tên cụ thể nước nào. "Không quốc gia nào có thể giải quyết vấn đề này một mình", Thủ tướng Đức Angela Merkel nói. "Chúng ta phải làm việc cùng nhau".
LÂM HOÀNG(t/h)
