Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 12/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận ở Hội trường về dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.
Qua thảo luận, các Đại biểu tán thành cao với sự cần thiết ban hành Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. Đồng thời khẳng định, đây là bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về tố tụng hình sự nhằm thể chế hóa Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền công dân; đồng thời cụ thể hóa Nghị quyết 27 của Trung ương về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Dự thảo Luật lần này thể hiện nỗ lực rất lớn của Cơ quan chủ trì soạn thảo trong việc hợp nhất 03 biện pháp ngăn chặn gồm tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú thành một đạo luật thống nhất, bảo đảm quản lý chặt chẽ, nhân đạo, minh bạch và có cơ chế kiểm soát quyền lực.
Toàn cảnh Phiên thảo luận ở Hội trường sáng 12/11. Nguồn: Quochoi.vn.
Bảo đảm thống nhất đầu mối quản lý hành chính về tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú
Nhiều ý kiến tại Phiên họp góp ý về hệ thống tổ chức cơ quan thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú được quy định tại Điều 9 của dự thảo Luật. Quan tâm về nhiệm vụ chính quyền cấp xã trong thi hành biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú tại khoản 2 Điều 9, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan Anh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai) nêu rõ, dự thảo Luật đã xác định: UBND cấp xã có trách nhiệm phối hợp quản lý người bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú.
Tuy nhiên, Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh cho rằng, nội dung này còn khái quát, chưa quy định cụ thể các đầu việc, quy trình, cơ chế phối hợp. Trong khi đó thực tiễn tại địa phương, đặc biệt là vùng núi, vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cấp xã là lực lượng nắm địa bàn, nắm đối tượng sát nhất. Nếu không quy định rõ thì sẽ dẫn đến tình trạng mỗi nơi thực hiện một cách, ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát, thậm chí dễ phát sinh rủi ro, bỏ lọt, bỏ sót đối tượng.
Vì vậy, Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung rõ nhiệm vụ của cấp xã theo hướng chủ trì, nắm và xác định nơi cơ trú thực tế thân nhân và biến động của người bị áp dụng biện pháp; theo dõi thực hiện nghĩa vụ có mặt khi yêu cầu, báo cáo kịp thời trường hợp vi phạm, phối hợp với cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án trong việc lập biên bản, xác minh và xử lý vi phạm.
Đồng thời, đề nghị quy định trách nhiệm chế độ thông tin giữa Công an cấp xã và UBND cấp xã để đảm bảo rõ ràng về thẩm quyền, trách nhiệm phối hợp. Đại biểu cho rằng, việc này sẽ nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và cơ sở, đồng thời hạn chế lạm quyền, tránh đun đẩy trách nhiệm.
Quan tâm nội dung này, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) cho biết, hệ thống tổ chức cơ quan quản lý và thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú tại Điều 8 và Điều 9 của dự thảo Luật đã quy định hai cấp trong Công an nhân dân và nhiều đầu mối trong quân đội nhân dân. Song đại biểu nhận thấy, nếu mô hình tổ chức như vậy có thể dẫn đến phân tán đầu mối, thiếu thống nhất trong chỉ đạo, nhất là ở khâu phối hợp giữa Công an địa phương và các đơn vị quân đội đóng quân trên địa bàn.
Do đó, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét hợp nhất đầu mối quản lý hành chính về tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú vào một cơ quan điều phối thống nhất, có thể trực thuộc Bộ Công an phối hợp với Bộ Quốc phòng. Quy định như vậy vừa bảo đảm thống nhất về quy trình, vừa giảm tầng nấc trung gian, phù hợp với tinh thần cải cách hành chính.
Bổ sung quyền được tiếp cận thông tin pháp luật và tư vấn tâm lý trong thời gian tạm giam
Đề cập quy định quyền của người bị tạm giữ, người bị tạm giam tại Điều 18, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đánh giá cao việc dự thảo Luật đã quy định khá toàn diện các quyền của người bị tạm giữ, tạm giam, nhất là quyền được tiếp xúc lãnh sự, quyền được bào chữa, được bảo đảm chế độ y tế, thăm gặp thân nhân. Song, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung quyền được tiếp cận thông tin pháp luật và tư vấn tâm lý trong thời gian tạm giam.
“Thực tế nhiều người bị tạm giam có tâm lý hoảng loạn, dễ phát sinh hành vi tiêu cực. Việc hỗ trợ tâm lý và phổ biến pháp luật sẽ giúp họ nhận thức tốt hơn, giảm nguy cơ tự tử hoặc phản ứng tiêu cực trong cơ sở tạm giam”, Đại biểu chia sẻ.
Cùng góp ý vào Điều 18, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Tâm (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định: “Trong các trường hợp cần thiết để thực hiện các thủ tục hành chính, dân sự khác, người bị tạm giữ, người bị tạm giam chưa có căn cước công dân hoặc bị mất thì họ có được đề nghị cấp căn cước công dân ở tại cơ sở giam giữ không?”
Đại biểu Nguyễn Minh Tâm chỉ rõ thực tế, nhiều trường hợp người bị tạm giữ, tạm giam trước khi vào cơ sở giam giữ chưa có căn cước công dân hoặc bị mất, mà thân nhân, gia đình, bản thân họ cần thực hiện các thủ tục hành chính, dân sự khác, cần có căn cước công dân, bản sao căn cước công dân của người bị tạm giữ, tạm giam. Tuy nhiên, hiện chưa có văn bản pháp luật quy định về vấn đề này, ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị tạm giữ, tạm giam.
Đề xuất bố trí buồng tạm giữ, tạm giam tại tất cả các đồn biên phòng
Đóng góp ý kiến về quy định về buồng tạm giữ thuộc đồn biên phòng tại Điều 13, Đại biểu Quốc hội Hà Thọ Bình (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh) cho rằng, thực tế quy định về thẩm quyền tạm giữ của bộ đội biên phòng hiện nay còn hạn chế, gây nhiều khó khăn trong việc tạm giữ, tạm giam đối với các đối tượng vi phạm pháp luật.
“Lực lượng biên phòng hiện nay có tổng số 427 đồn biên phòng và 07 Ban chỉ huy biên phòng cửa khẩu và cảng thuộc 30 Ban chỉ huy biên phòng các tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, theo quy định của Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam hiện hành, chỉ có 247 đồn biên phòng ở vùng sâu vùng xa có buồng tạm giữ. Còn lại 187 đồn biên phòng, Ban chỉ huy biên phòng, cửa khẩu, cảng chưa được tổ chức buồng tạm giữ do không phải là đồn biên phòng ở vùng sâu vùng xa”, Đại biểu cho hay.
Lấy ví dụ ở đồn biên phòng Tây Ninh, Đại biểu Hà Thọ Bình nêu rõ, đầu năm 2025 đến nay, đã phát hiện và xử lý 1713 vụ/2483 đối tượng vi phạm pháp luật, khởi tố điều tra 24 vụ/25 đối tượng. Tuy nhiên, hiện nay 100% các đồn biên phòng của Tây Ninh không được tổ chức buồng tạm giữ, dẫn đến việc phải gửi người ở các trại tạm giam ở các tỉnh khác và các cơ quan khác, rất khó khăn trong việc đi lại. Trong khi đó, tội phạm ở tuyến biên giới ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.
Vì vậy, Đại biểu Hà Thọ Bình đề nghị cần sửa đổi, bổ sung Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú theo hướng tổ chức buồng tạm giữ, tạm giam tại các đồn biên phòng để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, hạn chế mức thấp nhất vi phạm trong thực hiện hoạt động tố tụng liên quan đến công tác tạm giữ, tạm giam.
Bên cạnh đó, một số Đại biểu cũng góp ý về vấn đề khám sức khỏe khi tiếp nhận người bị tạm giữ, tạm giam; chế độ ăn, ở và quản lý đối với người bị tạm giữ, người bị tạm giam là phụ nữ có thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi. Để đảm bảo quyền lợi của người bị tạm giữ tạm giam, có ý kiến đề nghị Ban soạn thảo xem xét cho phép các cơ sở tạm giữ thực hiện các biện pháp linh hoạt như cho phép phối hợp với trạm y tế cấp xã hoặc bệnh viện gần nhất để tổ chức khám sức khỏe tại chỗ.
Giải trình, làm rõ ý kiến các Đại biểu Quốc hội quan tâm tại Phiên thảo luận, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an thay mặt Cơ quan chủ trì soạn thảo bày tỏ cảm ơn các Đại biểu Quốc hội đã đóng góp các ý kiến sâu sắc tại Tổ và tại Hội trường về dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.
Bộ trưởng Bộ Công an nêu rõ, mục tiêu của dự án Luật này nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về hoàn thiện, sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và cơ chế thi hành tạm giữ, tạm giam, đảm bảo đồng bộ với quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn mới; khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và chỉ đạo của Đảng về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.
Về ý kiến của Đại biểu Hà Thọ Bình đề nghị tất cả các đồn biên phòng được bố trí buồng tạm giữ để khắc phục vướng mắc tồn tại, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết, hiện nay Luật đã quy định các đồn biên phòng đóng ở vùng sâu vùng xa bố trí buồng tạm giữ, tạm giam. Từ hoạt động thực tiễn, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát, tiếp thu ý kiến của Đại biểu Quốc hội theo hướng: Đồn biên phòng đóng quân ở các nơi xa cơ sở giam giữ được tổ chức buồng tạm giữ để quản lý, qua đó dần khắc phục bất cập này. Đồng thời, Bộ Công an sẽ quy hoạch nơi có buồng tạm giữ, tạm giam để đảm bảo hoạt động của các cơ quan được giao nhiệm vụ, quan điểm là không để tình trạng tràn lan buồng tạm giữ.
Đại tướng Lương Tam Quang cũng cho biết, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng làm rõ nội hàm của khái niệm “cấm đi khỏi nơi cư trú” là cấm đi khỏi địa bàn cấp xã và phạm vi của đơn vị quân đội quản lý.
"Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng đã nghiên cứu đầy đủ các ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội và sẽ báo cáo Chính phủ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội, nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu tối đa, giải trình cụ thể các ý kiến để chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật để trình Quốc hội thông qua. Đồng thời, đảm bảo tính khoa học, chặt chẽ và khả thi, đồng bộ với hệ thống pháp luật và các điều quốc tế mà Việt Nam là thành viên, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của công tác thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú nhằm bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của tổ chức, cá nhân”, Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh.
