Phát biểu kết luận tại Hội nghị giáo dục đại học năm 2025 ngày 18/9, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, Nghị quyết 71-NQ/TW của Trung ương, nhìn một cách hệ thống, tinh thần chỉ đạo mang tính định hướng của Bộ Chính trị là cách nhìn đúng hơn về vị trí, vai trò của giáo dục đại học với đầu tư tương xứng; mong muốn các trường đại học phát triển tốc độ nhanh, mạnh hơn, định hướng rõ ràng hơn nữa, từ đó có được đội ngũ nhân lực trình độ cao, đặc biệt trong lĩnh vực quốc gia đang có nhu cầu lớn.
Nghị quyết đặt yêu cầu rất cao về chất lượng và vấn đề đào tạo nhân tài; nhất là với các trường đại học công lập, tính định hướng, tính chỉ huy, tính dẫn dắt phải cao hơn; tạo điều kiện thuận lợi nhất để các cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập phát triển.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, đây là thời cơ, là thời vận, là điểm bứt phá quan trọng, nếu không kịp thời nắm bắt, phát huy lợi thế, sẽ lỡ nhịp. Vì vậy, tư duy cần đặt ra lúc này là làm thế nào để không bỏ lỡ thời cơ, tận dụng được cơ hội, hoàn thành sứ mệnh phát triển giáo dục đại học. Bộ trưởng mong muốn toàn ngành chung tay hành động để nắm bắt thời cơ hiếm có.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cũng cho biết, sắp tới, giáo dục đại học sẽ đứng trước một cuộc đại sắp xếp, sáp nhập, tinh giảm. Những cơ sở sắp xếp, ghép lại có thể sẽ chỉ định không phải do các đơn vị lựa chọn.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Mặc dù, các cơ sở Đảng trong giáo dục đại học vừa tổ chức đại hội, nhưng đứng trước cuộc đại sắp xếp, điều chỉnh mô hình tổ chức bên trong của các trường, đây là thời điểm tái cấu trúc, thời điểm đột phá. Do đó, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, các thầy cô trường công sẵn sàng trong mọi khả năng và vui trong mọi tình huống, lấy công tâm làm đầu.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT mong muốn các thầy cô, nhà trường phải hết sức vì việc công, trách nhiệm với việc chung. Đồng thời, trong 03 tháng tới phải cùng nhau suy nghĩ làm sao để phát triển được đơn vị của mình, tận dụng thời cơ, chuẩn bị hành trang cho phía trước.
Việc quy hoạch mạng lưới và sắp xếp giảm đầu mối đối với các trường đại học sẽ gộp thành một việc. Khối các trường Công an, quân đội do 02 Bộ chủ quản quyết định, các trường tư thục giữ nguyên, trừ số này đi, Việt Nam còn khoảng 140 trường đại học công lập thuộc bộ ngành đến địa phương. Tuy không công bố giảm bao nhiêu nhưng chắc chắn sẽ giảm rất sâu trong thời gian tới
Có nhiều phương án tổ chức, có thể trường Trung ương về địa phương, có thể trường địa phương nhập vào trường Trung ương, có thể nhiều trường Trung ương nhập với nhau, nhiều trường địa phương nhập vào với nhau, có trường giải tán hoặc có trường quy mô nhỏ thì nhập vào một số chỗ. Việc này sẽ khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ và không phát triển được.
Ban Chỉ đạo của Bộ GD&ĐT sẽ lên phương án, báo cáo Chính phủ rồi triển khai. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, việc sắp xếp này cũng giống như sáp nhập các tỉnh thành. Tái cấu trúc, sắp xếp giảm đầu mối các trường công lập được thực hiện bằng việc lên kế hoạch, yêu cầu thực thi. Việc tái cấu trúc theo người đứng đầu ngành giáo dục là để các trường mạnh lên, không phải để giảm cho xong các đầu mối. Ví dụ có trường không lớn nhưng xét về vị trí địa lí, chính trị có khi không sáp nhập mà buộc phải "lớn càng nhanh càng tốt".
Cũng theo Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học đang được tiến hành cũng có định hướng tương ứng để thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết 71-NQ/TW đó là điều chỉnh một số nội dung về quản lí nhà nước đối với các cơ sở giáo dục. Bộ GD&ĐT sẽ giảm bớt những nội dung can thiệp trực tiếp; thực hiện phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn. Nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”.
Cụ thể, Bộ chủ quản sẽ tập trung 03 việc: cấp phép, rút phép, đóng cửa, giải thể để thực hiện quyền quản lý nhà nước; bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển lãnh đạo; phê duyệt chiến lược, sứ mệnh, mục tiêu của cơ sở giáo dục đại học công lập. Các trường được trao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn trong học thuật, tài chính, khoa học, đào tạo; nhưng trách nhiệm quản trị cũng phải rõ ràng hơn, điều này sẽ được cụ thể hóa trong luật.
Về vấn đề tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào độ tự chủ tài chính, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, sắp tới sẽ ban hành Nghị định riêng. Bộ GD&ĐT cũng sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Bộ Tài chính, chuyển mạnh từ hỗ trợ kinh phí thường xuyên sang hình thức đặt hàng, hỗ trợ trực tiếp qua người học, để trường chủ động hơn về nguồn thu.
Đồng thời, cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Bộ GD&ĐT đang trình Quốc hội Chương trình Mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đại học, với nguồn lực đầu tư rất lớn, cùng nhiều nguồn vốn khác sẽ tiếp tục được huy động cho lĩnh vực này, nhằm hướng tới mục tiêu hiện đại hóa các trường đại học. Do đó, việc chuẩn bị đầu tư, giải ngân cho hạ tầng, xây dựng trường lớp, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu cần được triển khai khẩn trương, nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ.
Về tuyển sinh năm 2026, Bộ trưởng cho biết, cơ bản vẫn giữ ổn định. Nhưng dần dần, theo kế hoạch đến năm 2027, kì thi tốt nghiệp THPT sẽ từng bước áp dụng hình thức thi trên máy tính. Bộ GD&ĐT sẽ mời các đơn vị tổ chức bài thi đánh giá năng lực trên máy tính ngồi lại để thống nhất về nguyên tắc, tiêu chí, đảm bảo chuẩn mực, tránh chênh lệch quá lớn giữa các trường.
Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, hiện cả nước có 11 đại học; 173 trường đại học, học viện (không gồm đại học quốc gia, đại học vùng), trong đó có 61 trường đại học tư thục và 05 trường đại học nước ngoài; 08 trường đào tạo bồi dưỡng có hoạt động giáo dục đại học; 40 viện nghiên cứu đào tạo trình độ tiến sĩ và 05 cơ sở khác được đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ. Số trường thuộc khối quốc phòng, an ninh là 40 trường.
Trước đó, ngày 22/8, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết 71-NQ/TW yêu cầu “triển khai sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn; xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả; nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với các cơ sở giáo dục đại học; tăng cường quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục đại học, nghiên cứu chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực của địa phương”.
Ngày 15/9, Chính phủ đã ra Nghị quyết 281/NQ-CP ban hành chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW. Theo đó, Chính phủ yêu cầu Bộ GD&ĐT "xây dựng và triển khai đề án sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn; đề án nghiên cứu sáp nhập các viện nghiên cứu với các cơ sở giáo dục đại học; quy định cơ cấu tổ chức cơ sở giáo dục đại học để xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả".
Bộ GD&ĐT tập trung thực hiện hiệu quả Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2050, thể hiện đúng vai trò nòng cốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của các vùng và địa phương, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu các ngành, lĩnh vực trọng điểm.
Chính phủ cũng yêu cầu Bộ GD&ĐT nghiên cứu chuyển một số trường đại học về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn yêu cầu đào tạo nhân lực của địa phương.
