Theo Bộ Nội vụ, đây sẽ là cơ sở trực tiếp để đổi mới tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, đánh giá và trả lương theo vị trí việc làm, thay thế cơ chế bình quân như hiện nay.
Theo đó, dự thảo Nghị định quy định, toàn bộ yêu cầu đối với công chức được chuẩn hóa thành một hệ thống khung năng lực thống nhất, đánh giá theo 05 cấp độ. Chính phủ sẽ ban hành 06 danh mục khung vị trí việc làm áp dụng cho toàn hệ thống, gồm: 95 vị trí lãnh đạo, quản lý cấp Trung ương và cấp tỉnh; 637 vị trí công chức nghiệp vụ chuyên ngành; 60 vị trí chuyên môn, nghiệp vụ dùng chung; 22 vị trí hỗ trợ, phục vụ; 92 vị trí tại văn phòng đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND cấp tỉnh; 45 vị trí tại cấp xã, phường và đặc khu.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Từ danh mục này, từng cơ quan sẽ xây dựng bản mô tả công việc và khung năng lực cho từng vị trí, từ người đứng đầu, cấp phó đến tổ trưởng tổ tư vấn, thư ký, trợ lý, chuyên gia cao cấp, chuyên viên và công chức cấp xã. Mỗi bản mô tả phải thể hiện rõ mục tiêu, nhiệm vụ, tiêu chí đánh giá, quan hệ công tác, quyền hạn, điều kiện làm việc và yêu cầu về trình độ, kinh nghiệm, phẩm chất nhằm bảo đảm rõ ràng, không chồng chéo hoặc bỏ sót nhiệm vụ.
Đáng chú ý là tất cả công chức đều phải đáp ứng 07 nhóm năng lực chung: Đạo đức và bản lĩnh; tổ chức thực hiện công việc; soạn thảo và ban hành văn bản; giao tiếp, ứng xử; quan hệ phối hợp; ứng dụng công nghệ thông tin; sử dụng ngoại ngữ.
Mỗi tiêu chí được chia thành 05 cấp độ. Ví dụ, với đạo đức và bản lĩnh, cấp độ cao nhất yêu cầu công chức có khả năng tạo dựng văn hóa và dẫn dắt việc thực thi chuẩn mực đạo đức trong cơ quan; với công nghệ thông tin, cấp cao nhất đòi hỏi khả năng am hiểu sâu và lập trình phần mềm chuyên ngành.
Ngoài năng lực chung, công chức phải đáp ứng năng lực chuyên môn với 05 yêu cầu: Tham mưu xây dựng, thẩm định, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện văn bản. Nhóm lãnh đạo, quản lý phải đáp ứng thêm 05 tiêu chí năng lực quản lý gồm tư duy chiến lược, ra quyết định, quản lý sự thay đổi, quản lý nguồn lực và phát triển nhân viên, cũng được đánh giá theo 05 cấp độ.
Dự thảo cho phép các cơ quan chủ động phê duyệt vị trí việc làm, nhưng phải bảo đảm yêu cầu tinh giản biên chế, giảm vị trí không cần thiết và hợp nhất những vị trí có chức năng tương đồng. Công tác mô tả vị trí việc làm phải gắn với chuyển đổi số trong quản lý và sử dụng nhân sự.
Dự thảo cũng quy định rõ tỉ lệ xếp ngạch theo từng nhóm vị trí. Tại bộ và cơ quan ngang bộ, tỉ lệ chuyên viên cao cấp tại các vụ chuyên môn tối đa 40% biên chế; tại cục tham mưu không quá 30%; văn phòng tổng hợp tối đa 15%.
Ở địa phương, người đứng đầu cơ quan chuyên môn cấp tỉnh có thể được xếp ngạch chuyên viên cao cấp; với cấp phó, tỉ lệ không vượt quá 50%. Với trưởng, phó phòng và tương đương, tỉ lệ chuyên viên chính tối đa 70%. Tại cấp xã, tỉ lệ công chức được xếp ngạch chuyên viên chính tối đa 30%.
Bộ Nội vụ yêu cầu chậm nhất ngày 31/12/2026, các bộ, cơ quan ngang bộ và UBND tỉnh, thành phải hoàn tất phê duyệt vị trí việc làm; đến ngày 01/7/2027 hoàn thành bố trí công chức và xếp ngạch tương ứng. Trường hợp công chức chưa đáp ứng yêu cầu, người đứng đầu có thể bố trí tạm thời tối đa 24 tháng để họ hoàn thiện tiêu chuẩn. Hết thời hạn này, nếu vẫn không đạt yêu cầu sẽ bị xếp xuống ngạch thấp hơn, điều chuyển hoặc tinh giản biên chế nếu không còn vị trí phù hợp.
Đề án được triển khai trong bối cảnh bộ máy hành chính đã tinh gọn mạnh, khi Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 còn 14 bộ và 03 cơ quan ngang bộ; số đơn vị cấp tỉnh thu gọn từ 63 xuống 34; đơn vị cấp xã từ hơn 10.000 xuống còn 3.321. Việc áp dụng khung năng lực từ năm 2026 được kỳ vọng tạo chuyển biến căn bản trong quản lý công chức, chuyển sang mô hình cạnh tranh theo vị trí, dựa trên năng lực thực chất, qua đó nâng cao chất lượng đội ngũ và hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính.
