Phòng xét xử Tòa án tối cao Hoa Kỳ. Ảnh: Getty.
Bản chất và căn nguyên của tội phạm
Một hành động không tự động được coi là tội phạm vì nó gây tổn hại hay sai trái. Theo pháp luật Hoa Kỳ, một hành động chỉ cấu thành tội phạm thực sự khi hành động đó vi phạm một cách cụ thể một đạo luật hình sự do Quốc hội, một cơ quan lập pháp bang hay một số cơ quan công quyền khác ban hành. Khi đó, tội phạm là một hành vi chống lại bang, mà có thể bị phạt tiền, ngồi tù hoặc tử hình. Tội phạm là sự vi phạm các nghĩa vụ đối với toàn thể cộng đồng và chỉ có thể bị trừng phạt bởi bang.
Ở Mỹ, hầu hết tội phạm đều cấu thành từ một hành động sai trái như tấn công nghiêm trọng hay tham ô, một số ít tội phạm cấu thành từ việc không hành động như không dừng lại hay không trợ giúp sau một tai nạn giao thông hoặc không nộp một khoản tiền thuế thu nhập. Một số tội phạm như bắt cóc hay cưỡng hiếp, cấu thành từ những hành động mà thực sự mọi công dân đều coi là nằm ngoài phạm vi những hành xử có thể chấp nhận được của con người, trong khi những tội phạm khác cấu thành từ những hành động mà quan điểm về chúng có thể khác nhau. Một điều luật của bang Michigan năm 1897 coi việc chửi rủa trước mặt trẻ em là phạm pháp, một đạo luật của bang Nebraska cấm chơi bingo trong bữa tối ở nhà thờ. Tại bang Wisconsin, việc hát trong quán bar là phạm pháp, và ở bang Louisiana, việc xuất hiện trong tình trạng say xỉn tại cuộc họp của một hội văn học là điều bị cấm.
Những tội phạm nghiêm trọng nhất ở Mỹ là những tội nặng/trọng tội (felonies). Tại phần lớn các bang, trọng tội là bất kỳ sự phạm tội nào mà hình phạt có thể là tử hình (ở những bang cho phép điều đó) hay tống giam vào nhà đá (một nhà tù liên bang hoặc bang). Những tội khác là tội nhẹ/khinh tội (misdemeanors) hoặc vi cảnh (infractions). Một số bang khác và theo luật liên bang, trọng tội là một tội mà hình phạt có thể là tử hình hoặc phạt tù từ một năm trở lên. Những ví dụ về trọng tội bao gồm giết người, hãm hiếp bằng vũ lực và cướp có vũ khí.
Tội nhẹ/khinh tội (misdemeanors) được một số bang coi là những tội ít nghiêm trọng và hình phạt của chúng thường là giam trong nhà tù của thành phố hay địa hạt trong thời gian dưới một năm. Say rượu nơi công cộng, đánh bạc lặt vặt và sống lang thang là những ví dụ chung về những vi phạm nhỏ. Một số bang còn có phân loại thứ ba về tội phạm là vi cảnh (infractions). Thông thường loại này bao gồm những vi phạm giao thông nhỏ, như vi phạm nơi đỗ xe, hình phạt thường là nộp ít tiền phạt. Tiền phạt cũng có thể là một phần trong hình phạt dành cho những tội nhẹ/khinh tội và tội nặng/trọng tội.
Phân loại tội phạm
Tội phạm bao gồm những loại vi phạm hình sự chủ yếu ở nước Mỹ ngày nay là tội phạm thông thường, tội phạm kinh tế, tội phạm có tổ chức, tội phạm chính trị và tội phạm đồng thuận.
Tội phạm thông thường
Tội phạm tài sản chiếm tỷ trọng lớn trong hơn ba mươi triệu vụ tội phạm thông thường hàng năm ở Mỹ. Tội phạm tài sản được phân biệt với tội phạm bạo lực mặc dù hai loại tội phạm này thường có mối quan hệ mật thiết.
Chẳng hạn, kẻ trộm đột nhập vào nhà và vô tình chạm mặt chủ nhà có sức kháng cự; tên trộm này có thể làm bị thương người chủ nhà và do vậy sẽ bị kết tội không chỉ là ăn trộm tài sản.
Những tội phạm thông thường ít gặp hơn nhưng đáng sợ hơn là những tội phạm liên quan đến bạo lực, bao gồm giết người và sát hại có chủ ý, hiếp dâm có bạo lực, cướp và hành hung nghiêm trọng.
Tội phạm kinh tế
Những tội phạm bao gồm hành động phạm tội không dùng bạo lực mà một người bắt người khác phải chịu với hy vọng có được tiền. Những ví dụ bao gồm cố ý viết séc sai, gian trá với thuế thu nhập của mình và gian lận về tiền trợ cấp.
Việc lợi dụng niềm tin xảy ra khi các nhân viên trong doanh nghiệp và chính phủ vi phạm sự trung thực đối với người chủ hay khách hàng của họ và tham gia vào những việc làm như hối lộ thương mại, ăn trộm và biển thủ từ nơi làm việc, lập sai hồ sơ các tài khoản chi tiêu.
Tội phạm kinh doanh là những tội phạm mà không nằm trong mục tiêu trọng tâm của doanh nghiệp nhưng có liên quan đến (hoặc trợ giúp cho) mục tiêu đó. Quảng cáo sai, vi phạm các luật chống độc quyền, tính sai khấu hao để làm lệch thuế thu nhập công ty đều là tội phạm kinh doanh.
Tội phạm kinh tế còn bao gồm những trò gian lận mà những người lao động trí óc phạm phải dưới hình thức một doanh nghiệp/hoạt động kinh doanh.
Tội phạm có tổ chức
Tội phạm có tổ chức là do những nhóm người phạm phải và thường được điều hành trên cơ sở một hệ thống thứ bậc nào đó. Nó thể hiện một hành động đang diễn ra gắn chặt với nỗi sợ hãi và tham nhũng. Tội phạm có tổ chức có xu hướng tập trung vào những lĩnh vực cực kỳ cám dỗ như buôn lậu thuốc, đánh bạc, mại dâm và cho vay nặng lãi (cho vay tiền với lãi suất và mức trả nợ gốc rất lớn).
Tội phạm chính trị
Tội phạm chính trị thường cấu thành một tội chống lại chính quyền: phản quốc, nổi loạn có vũ trang, ám sát các quan chức xã hội và xúi giục nổi loạn.
Tội phạm đồng thuận
Là tên gọi của loại tội phạm không có nạn nhân, như mại dâm, đánh bạc, sử dụng ma túy và những hành vi tính dục bất hợp pháp giữa những người trưởng thành đồng thuận, vì cả kẻ gây ra lẫn đối tượng bị tác động đều mong muốn hành động bị cấm đoán đó.
LÊ HÙNG
Mua bán, làm sai lệch hồ sơ bệnh án có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
