Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, chiều 26/5, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.
Qua thảo luận, các ý kiến cơ bản đồng tình với dự án luật là tập trung sửa đổi và bổ sung các quy định chủ yếu liên quan đến tổ chức, sắp xếp bộ máy của TAND các cấp, kết thúc hoạt động của TAND cấp cao và TAND cấp huyện.
Theo đó, hiện nay mô hình tổ chức bộ máy TAND có 03 cấp, gồm: TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực.
Toàn cảnh Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. Ảnh: Quochoi.vn.
Với tinh thần đó, các Đại biểu nhấn mạnh, việc sửa đổi lần này đã đảm bảo phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, đó là phân cấp, phân quyền mạnh mẽ và giao thẩm quyền cho TAND khu vực để giải quyết tất cả những vụ việc từ cấp cơ sở; đồng thời đảm bảo nguyên tắc 02 cấp xét xử và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân dễ dàng tiếp cận công lý.
Góp ý về thẩm quyền của TAND khu vực và TAND cấp tỉnh, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) nhận thấy, dự thảo điều chỉnh thẩm quyền của TAND cấp tỉnh không còn thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản, thực hiện hoạt động hòa giải đối thoại tại tòa án mà trao quyền cho TAND khu vực là phù hợp với quy mô, tổ chức bộ máy mới của tòa án sau sắp xếp.
Đại biểu cho hay, so với TAND cấp huyện trước đây, TAND khu vực được thành lập sẽ mạnh hơn về tổ chức, chuyên môn và nhân lực nên việc phân cấp thẩm quyền giải quyết như dự thảo luật là hợp lý.
Theo đó, điều này sẽ giúp TAND cấp tỉnh chuyên trách hơn trong các thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm… Mô hình này cũng tương đồng với nhiều quốc gia trên thế giới, đó là hệ thống tòa án cấp tỉnh chủ yếu giữ vai trò kiểm tra, giải quyết kháng nghị, kháng cáo chứ không phải cấp xét xử đầu tiên.
Tuy nhiên, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng cho rằng, việc giao thẩm quyền cho TAND khu vực cần có những quy định, hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là quy định về việc chuyển giao đối với các vụ việc còn đang được giải quyết, song song với đó là việc đầu tư hệ thống cơ sở vật chất đồng bộ, đảm bảo cho việc thực hiện các nhiệm vụ theo thẩm quyền.
Đồng tình với quan điểm nêu trên, Đại biểu Quốc hội Phan Thị Nguyệt Thu (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh) nêu rõ, dự thảo luật đã tập trung sửa đổi quy định về giao thẩm quyền xét xử cho các tòa án theo hướng giao TAND khu vực xét xử tất cả các vụ việc sơ thẩm, hành chính, dân sự, kinh tế, lao động, kinh doanh thương mại.
Đại biểu cho biết, giao cho TAND sơ thẩm khu vực để xét xử tất cả các vụ việc ở trình tự sơ thẩm. Hiện nay các TAND cấp huyện sau khi sáp nhập lại thì TAND Tối cao sẽ có các giải pháp để tăng cường nguồn lực về thẩm phán, về cơ sở vật chất để đảm bảo TAND khu vực sẽ xét xử giải quyết được tất cả những vụ việc này.
Vì vậy, Đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu cho rằng, việc sắp xếp này trong thực tiễn là hoàn toàn phù hợp, đảm bảo nguyên tắc hai cấp xét xử. Đặc biệt trong điều kiện thực tế hiện nay, việc giao cho TAND cấp tỉnh để giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ việc có hiệu lực pháp luật của tòa án sơ thẩm có kháng nghị là nhằm đảm bảo không dồn việc lên TAND Tối cao, để TAND Tối cao dành thời gian tổng kết thực tiễn công tác xét xử và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong các cấp tòa án. Đồng thời, giải quyết được nhanh chóng các vụ việc, đảm bảo thuận lợi cho người dân khi tham gia giải quyết các tranh chấp.
Ngoài ra, các ý kiến cũng góp ý vào quy định về thẩm quyền Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ. Theo quy định của dự thảo luật, sẽ có Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ tại TAND khu vực.
Các ý kiến đề nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc thành lập Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ ở cấp khu vực. Bởi vì, thực tiễn xét xử hiện nay cho thấy số lượng vụ án trong hai lĩnh vực này là không lớn, thậm chí tại nhiều tỉnh, thành phố hầu như không phát sinh loại án này trong cả năm.
Các ý kiến cho rằng, việc thành lập tòa chuyên trách về phá sản và sở hữu trí tuệ ở các tòa khu vực sẽ kéo theo việc bổ nhiệm thêm chức danh lãnh đạo, biên chế, trong khi hiệu suất xét xử của các tòa này vẫn thấp. Vì vậy, một số ý kiến đề nghị bố trí Thẩm phán chuyên trách trong Tòa Kinh tế hoặc Tòa Dân sự đảm nhiệm, không tổ chức thêm tòa chuyên trách.
Giải trình, làm rõ một số vấn đề Đại biểu Quốc hội nêu, Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí nêu rõ, thay mặt Ban soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 Luật trong Kỳ họp này, TAND Tối cao sẽ tiếp thu những ý kiến đóng góp của các Đại biểu. Đồng thời, Chánh án TAND Tối cao đã làm rõ một số nội dung liên quan đến tố tụng hành chính, về Tòa phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ, về tổ chức của tòa chuyên biệt trong Trung tâm tài chính quốc tế…
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, các ý kiến phát biểu rất sôi nổi, thẳng thắn và trách nhiệm cao, tập trung vào các nội dung trọng tâm và cơ bản thống nhất với các nội dung sửa đổi của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 05 Luật trong lĩnh vực tư pháp, gồm Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.
Trong đó, các ý kiến đề cập về phân định lại thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, giải quyết yêu cầu phá sản, xem xét lại quyết định của trọng tài thương mại, giải quyết khiếu nại, tố cáo và đặt vấn đề thành lập tòa chuyên biệt trong Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam cùng các quy định về chuyển tiếp.
Bên cạnh việc cơ bản nhất trí với nhiều nội dung của dự thảo Luật, các đại biểu Quốc hội cũng phân tích, đánh giá, góp ý nhiều điều khoản cụ thể, làm sâu sắc thêm và góp ý hoàn thiện dự thảo Luật cả về vấn đề trước mắt và lâu dài, đồng thời đề nghị khẩn trương có văn bản hướng dẫn và tổ chức thực hiện có hiệu quả sau khi Luật được Quốc hội thông qua và có hiệu lực.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo tổng hợp đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội để gửi TAND Tối cao và các cơ quan có liên quan để nghiên cứu, tiếp thu và báo cáo lại đại biểu Quốc hội. Đồng thời Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị TAND Tối cao khẩn trương phối hợp với Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối Kỳ họp này.
