Năm 1961, Quốc gia non trẻ Israel đã bị chấn động bởi một vụ bê bối lớn - điệp viên mang tên Israel Beer, người đã nhiều năm giữ các vị trí chủ chốt trong quân đội và cơ quan tình báo Israel bị phát giác trong hàng ngũ lãnh đạo của họ. Trong chuyên san “Những tình báo viên đã thay đổi lịch sử”, “Lenta.ru” nói về công việc của cán bộ tình báo bất hợp pháp có lẽ là bí ẩn nhất này.
Israel, năm 1961
Chuông reo trong Văn phòng của Thủ tướng David Ben-Gurion. Trong cuộc điện đàm - Isser Harel - người sáng lập và đứng đầu “Mossad” huyền thoại, một trong những cơ quan tình báo khét tiếng và bí ẩn nhất thế giới - nói ngắn gọn: “Chúng tôi đang tiến hành chiến dịch chống lại Beer Israel”. Khuôn mặt của Ben-Gurion biến sắc. Beer là bạn cũ của Ben-Gurion, và đã nhiều năm giữ các vị trí lãnh đạo trong các cơ cấu chính phủ khác nhau.
Sự quen biết với Thủ tướng đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thăng tiến của Beer. Cáo buộc rất nghiêm trọng - Beer bị nghi hoạt động gián điệp cho Liên Xô, thậm chí không thể tưởng tượng được lượng thông tin tuyệt mật mà điệp viên này thu được. “Ông hãy làm bổn phận của mình”, Ben-Gurion trả lời một cách dứt khoát và cúp máy, hiểu rằng, vụ bắt giữ Beer Israel là dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị nguyên thủ quốc gia của mình.
Georg (Israel) Beer sinh ngày 12/10/1912 tại Vienna (Áo) trong một gia đình tư sản Do Thái. Chàng trai trẻ học tại Đại học Berlin, nhưng vào năm 1938, khi ở Đức cuộc đàn áp người Do Thái bắt đầu, anh trở về quê hương của mình. Beer đã lên kế hoạch tiếp cận cộng đồng người Do Thái ở Palestine và hy vọng có sự giúp đỡ từ tổ chức thanh niên Do Thái Hehaluts. Đây là nơi kết thúc tiểu sử của một người có thật tên là Georg Beer - chàng trai 26 tuổi người Áo - mất tích.
Cùng năm, một người khác đến Palestine với các giấy tờ của Beer Georg. Theo một số tài liệu, nhà văn người Anh Bernard Hutton, người cộng tác với tình báo Liên Xô, đã cố gắng làm sáng tỏ lịch sử của người đàn ông bí ẩn - nói rằng, tình báo viên Israel Beer được biết đến ở Liên Xô với mật danh “đồng chí Kurt”. Ông sinh năm 1914, là một người cộng sản - vào đầu những năm 1930, làm nhân viên của khu cư trú của Liên Xô tại Áo.
Nhà văn gặp tình báo viên này năm 1934 tại Moscow - cả hai đều sống trong khu tập thể của Quốc tế Cộng sản (Comintern), nằm trên phố Gorky (nay là Tverskaya). Đồng chí Kurt từng thực hiện một nhiệm vụ bí mật ở Tây Ban Nha vào giữa những năm 30, rồi trở lại Moscow. Sau đó, đồng chí Kurt một lần nữa được cử đến Vienna, và từ đó, vào năm 1938, lên đường đến Palestine. Nhà văn cho rằng, các giấy tờ mang tên Beer Israel đồng chí Kurt có được sau khi chủ nhân thực của hộ chiếu bị giết.
Tiểu đoàn trưởng Kurt
Theo truyền thuyết, sau khi chuyển đến Palestine, Georg Beer đổi tên thành Israel và gia nhập tổ chức ngầm “Haganah”, hoạt động nhằm bảo vệ các khu định cư của người Do Thái. Về giai đoạn trước của cuộc đời, khi còn trẻ, Beer được cho là đã học tại Đại học Vienna. Ở đó, ông nghiên cứu văn học Đức, và khi kết thúc nghiên cứu, nhận được bằng Tiến sĩ. Ngoài ra, Israel còn học trong studio của đạo diễn nổi tiếng người Áo Max Reinhardt và sau khi tốt nghiệp đã làm việc một thời gian với vai trò đạo diễn tại Nhà hát Burgtheater Vienna.
Năm 1936, Beer quyết định tình nguyện đến Tây Ban Nha để chiến đấu bên phe Cộng hòa trong cuộc nội chiến nổ ra ở đó. Người tân binh có kinh nghiệm quân sự này bắt đầu chiến đấu với tư cách là một người cố vấn, nhưng nhanh chóng được thăng chức làm Tiểu đoàn trưởng trong các Lữ đoàn quốc tế. Số phận đã che chở Beer ở Tây Ban Nha - anh sống sót sau các trận chiến ở Guadalajara, Teruel và Madrid. Nhưng phe Cộng hòa bị đánh bại, Israel buộc phải quay trở lại Áo. Tuy nhiên, không được bao lâu - Beer đã trở thành một người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái, ở Palestine.
Viên Đại tá bị tình nghi
Beer đã hành động thuyết phục đến mức hầu như tất cả những ai biết người đàn ông này đều không nghi ngờ gì về tính xác thực trong lai lịch của ông. Ở Palestine, Beer đã làm nên lịch sử và trở thành một trong những nhà lãnh đạo của cộng đồng Do Thái, tham gia tích cực vào cuộc chiến giành độc lập của Israel bắt đầu vào năm 1947. Và sau chiến thắng, mang quân hàm Đại tá, ông đứng đầu bộ phận hoạch định chiến lược của Quân đội Israel (IDF).
Công lao của Israel được đánh giá cao bởi anh hùng chiến tranh David Ben-Gurion - một trong những người sáng lập ra nhà nước Do Thái - sau khi giữ chức vụ Thủ tướng Israel, đã chọn Beer làm cố vấn cho mình. Tuy nhiên, điều này đã không ngăn được Beer lãnh đạo cơ quan an ninh của Đảng Công nhân Thống nhất thân Liên Xô (MAPAM), đảng không được đưa vào chính phủ của Ben-Gurion vì quan điểm cánh tả. Với tư cách là đại diện của đảng này, Beer đã cố gắng có được một ghế trong quốc hội, nhưng không thành công.
Beer có mối quan hệ hoàn toàn khác với một nhà lãnh đạo quân sự nổi tiếng khác của Israel - Tướng Moshe Dayan - Tổng Tham mưu trưởng Quân đội, người không tin tưởng Beer, coi ông là kẻ dối trá. Không rõ sự thù địch này dựa trên điều gì nhưng Dayan không giấu giếm ác cảm, dựa trên sự nghi ngờ. Năm 1956, trong chuyến thăm của một phái đoàn Israel tới Pháp, Moshe Dayan đã nói thẳng vào mặt Beer là gián điệp. Bị thôi thúc bởi sự nghi ngờ, Dayan cấm Beer mặc quân phục và ngăn ông tham gia các cuộc họp bí mật về cuộc khủng hoảng Suez. Người đứng đầu cơ quan tình báo Mossad của Israel, Isser Harel, cũng không thích Beer, nghi ngờ Beer có liên hệ với tình báo Liên Xô khoảng một năm trước khi có liên hệ chính thức đầu tiên.
Những mối liên hệ nguy hiểm
Tuy nhiên, tất cả những nghi ngờ này không ngăn được Beer nhận chức Cục phó tình báo quân sự AMAN. Thành thạo một số ngoại ngữ, Beer Israel đã trở thành một cầu nối quan trọng giữa người Israel và các chính phủ châu Âu. Năm 1951, Beer trình bày một chương trình cải cách quân đội nhưng bị Bộ Quốc phòng từ chối. Sau đó, Beer quyết định rời khỏi quân đội và tham gia vào vũ đài chính trị. Theo các nguồn tin khác, quyết định của Beer bị tác động bởi việc ông từ chối yêu cầu đảm nhiệm chức vụ Phó Cục trưởng tác chiến của Bộ Tổng tham mưu. Năm 1954, sau khi rời đảng MAPAM, Beer gia nhập Đảng của Đất Israel (MAPAI) do Ben-Gurion lãnh đạo.
Ben-Gurion đã tác động để bổ nhiệm Beer phụ trách việc tạo ra các kho lưu trữ quân sự và người tình báo có cơ hội tiếp cận thông tin bí mật của IDF. Đồng thời, Beer đã trở thành người phụ trách chuyên mục quân sự cho tờ báo Haaretz; các nhà báo, bao gồm cả các phương tiện truyền thông phương Tây, coi ông như một nhà bình luận có uy tín. Kiến thức về ngôn ngữ đã cho phép Beer trở thành giảng viên không chỉ tại Đại học Hebrew mà còn tại Sorbonne của Pháp về các chủ đề về lịch sử quân sự và khoa học chính trị Trung Đông, được giới sinh viên biết đến.
Vào đầu những năm 1950, các chính sách bài Do Thái của Joseph Stalin đã buộc Israel từ bỏ đường lối thân Liên Xô, nhưng Beer vẫn trung thành với quan điểm cộng sản. Năm 1956, ông trả lời đề nghị của người quen mới - phóng viên TASS người Israel, Sergei Losev (theo các cơ quan đặc nhiệm của Israel, một sĩ quan tình báo Liên Xô) - phác thảo tầm nhìn của ông về quan hệ giữa Israel và Liên Xô. Thực tế về các mối quan hệ của họ không thoát khỏi sự chú ý của Cơ quan An ninh Israel (SHABAK).
Bị triệu tập để thẩm vấn, Beer giải thích ông chỉ có quan hệ thân thiện với Losev. Họ tin ông, nhưng yêu cầu chấm dứt mọi liên lạc với người mới quen. Tuy nhiên, Beer tiếp tục gặp Losev trong các bữa tiệc chiêu đãi, được tổ chức tại các Đại sứ quán của Liên Xô, Hungary và Bulgaria từ tháng 9/1957 đến tháng 1/1958. Theo các cơ quan đặc vụ Israel, chính Losev, người đã đưa Israel xích lại gần với các nhân viên tình báo Liên Xô làm việc dưới vỏ bọc của Đại sứ quán Liên Xô tại Israel. Từ họ, Israel nhận nhiệm vụ thiết lập liên lạc với người đứng đầu cơ quan tình báo của Đức - Tướng Gerhard Gehalny.
Vị tướng này là một chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình - không chỉ tái tạo thông tin tình báo sau chiến tranh tại Liên bang Đức mà còn giúp xây dựng hệ thống tương tự ở Ai Cập. Năm 1958, Beer gặp Gerhard trong các chuyến đi của ông đến Áo và Đức, hy vọng rằng mối quan hệ giữa họ sẽ được giữ bí mật, không tính đến việc, vào thời điểm đó, giữa các cơ quan tình báo của Israel và Đức có các mối liên hệ chặt chẽ phát triển liên quan đến việc tìm kiếm bọn phát xít tẩu trốn ở các nước Arab. Gehaln ngay lập tức tiết lộ hành vi của Beer với Mossad.
Tính toán sai lầm nghiêm trọng
Cuộc thẩm vấn không chính thức được tiến hành bởi người đứng đầu Mossad, Harel. Beer nói với Harel rằng ông đang hành động vì lợi ích của Israel; đã nhận được từ Gehaln lời đề nghị hợp tác quân sự với Israel, dự định chuyển cho Ben-Gurion. Harel không hài lòng với kết quả của cuộc trò chuyện và tin nhắn Beer đã tham gia vào hoạt động gián điệp, nhưng không có bằng chứng. Vào thời điểm này, Beer đứng đầu Khoa Lịch sử quân sự tại Đại học Tel Aviv và cố gắng trở thành người điều phối công việc chung của cơ quan tình báo Israel và Tây Đức.
Ngoài ra, Beer bắt đầu hợp tác tích cực với sĩ quan tình báo Sokolov - người đặc biệt quan tâm đến các cơ sở quân sự của IDF và thông tin về tiềm năng hạt nhân của Israel. Beer đã cung cấp cho Liên Xô rất nhiều thông tin hữu ích, bao gồm cả kế hoạch xây dựng căn cứ NATO ở Thổ Nhĩ Kỳ, đơn đặt hàng xây dựng căn cứ này do công ty Solel Bone của Israel nhận được. Các cuộc gặp gỡ của Beer và Sokolov chủ yếu diễn ra tại các cuộc họp báo, chiêu đãi ngoại giao và tại Nhà thờ Thánh Peter và Công chính Tabitha ở vùng Tel Aviv của Abu Kabir, nơi điệp viên Liên Xô trú ngụ. Nhưng đôi khi họ cũng gặp nhau trong căn hộ của Beer, nằm trên phố Brandes.
Sự sơ suất này cuối cùng đã hại Beer. Vào đầu những năm 60, Sokolov bị đặc vụ theo dõi sát, và một ngày nọ, chúng đã ghi lại hình cuộc gặp gỡ của ông với Beer. Mossad đã quyết định tổ chức giám sát nơi ở của Beer - từ một căn hộ ngôi nhà đối diện. Tuy nhiên, có một giả thiết các cơ quan tình báo đã biết về các hoạt động tình báo của Beer trước đó và bí mật sử dụng ông như một kẻ cung cấp tin giả - Beer được phát triển bởi người đứng đầu bộ phận phản gián Zvi Malkhin của SHABAK.
Thông tin về việc kẻ thù lâu năm cuối cùng đã mắc sai lầm ngay lập tức đến với Harel. Đó là một ngày thành công gấp đôi đối với người đứng đầu Mossad, vì Giám đốc SHABAK Amos Monor - người có thiện cảm với Israel đã đi vắng. Giám đốc cơ quan tình báo Israel không gặp bất kỳ trở ngại nào đã nhận được lệnh bắt và khám xét nhà của nghi phạm - đã thông báo cho Ben-Gurion về chiến dịch sắp tới. Mặc dù rất sốc trước thông tin nhận được, Ben-Gurion vẫn đồng ý tiến hành chiến dịch.
“Bây giờ nói cho tôi biết, ông là ai?”
Đặc vụ Victor Cohen của SHABAK được giao nhiệm vụ đi bắt giữ. Beer gặp nhóm người này một cách điềm tĩnh và khi được hỏi đã gặp đại diện của đại sứ quán Liên Xô chưa, ông đã phủ nhận. Cohen nói, nếu Beer sẵn sàng ký một tuyên bố rằng chưa từng gặp điệp viên Liên Xô Vladimir Sokolov, họ sẽ lập tức rời đi. Beer đã quyết định một cách thiếu thận trọng - ký vào tờ giấy. Ngay phút tiếp theo anh ta bị bắt (chính thức, vì cố ý đưa ra lời khai sai). Sokolov được biết về những gì đã xảy ra vào sáng hôm sau.
Việc bắt giữ Beer có ảnh hưởng như một quả bom phát nổ. Tất cả các tờ báo ở Israel đều đưa tin rầm rộ về vụ bắt giữ gián điệp. Tùy viên báo chí Liên Xô đã được triệu hồi khẩn cấp về Moscow. Tin tức về vụ bắt giữ Beer đã gây ra phản ứng trái ngược nhau ở cấp nhà nước – những người ưu ái Beer như Thủ tướng chính phủ Yitzhak Navon, cựu Tổng giám đốc Bộ Quốc phòng Shimon Peres, và Giám đốc cơ quan tình báo quân sự Haim Herzog - người ủng hộ Beer, đã không tin vào sự tham gia của người bạn cũ của mình vào hoạt động gián điệp. Trong các cuộc thẩm vấn, Beer đã phủ nhận mọi cáo buộc, nói rằng những bức ảnh mờ ảo miêu tả những người hoàn toàn khác nhau.
Bản thân Beer vào thời điểm đó được cho là đang tiếp khách là một nhà báo. Phóng viên của một trong các phương tiện truyền thông Israel vào ngày hôm đó đã thực sự đến thăm căn hộ của Beer, nhưng rời đi sớm hơn nhiều so với những bức ảnh được chụp. Khi biết rằng chứng cứ ngoại phạm của mình đã thất bại, Beer bắt đầu tuyên bố rằng vào thời điểm những bức ảnh được cho là anh ta ở trong cửa hàng, nơi anh ta đi mua rượu vermouth trước đêm gặp tình nhân trẻ của mình. Nhưng lời khai này cũng không được xác nhận - tại cửa hàng Beer nói, không bán loại rượu như ông khai.
Tình thế của Beer thậm chí còn trở nên phức tạp hơn sau khi chúng xác minh tiểu sử của ông - việc học tại học viện quân sự và tham gia vào cuộc chiến ở Tây Ban Nha không được chứng thực. Ngay cả những hoạt động của Beer ở “Hagan” cũng bị đặt câu hỏi. Việc Beer thuộc về dân tộc Do Thái đã gây ra những nghi ngờ lớn - một cuộc kiểm tra y tế cho thấy ông đã không cắt bao quy đầu theo truyền thống của người Do Thái. Tuy nhiên, Beer giải thích điều này bởi thực tế là gia đình ông đã được thế tục hóa và Âu hóa cũng như không tuân theo truyền thống. Chính Harel đã cố gắng vạch chân tướng Beer, sau khi nghe phiên bản tiểu sử của đối tượng, đã bùng lên một cơn giận dữ:
“Ông nói dối! Chúng tôi đã không thể tìm thấy bất kỳ dấu vết của cha mẹ ông. Chúng tôi đã kiểm tra tất cả các kho lưu trữ ở Áo. Ông đã không phục vụ trong Schutzbund. Ông chưa bao giờ nhận bằng Tiến sĩ và chưa bao giờ học ở Học viện quân sự, bởi vì người Do Thái bị cấm đến đó. Ông cũng không có trong kho lưu trữ của Interbrigades ở Tây Ban Nha. Bây giờ nói cho tôi biết, ông là ai?”, người đứng đầu Mossad không nhận được câu trả lời cho câu hỏi của mình. Tuy nhiên, y chắc chắn rằng Beer là một điệp viên Liên Xô và gọi sự bại lộ của điệp viên này là thất bại lớn nhất của KGB.
“Trên thế giới sẽ chỉ còn một siêu cường”
Đặc vụ Cohen đã thiết lập được mối quan hệ tốt với Beer - ngoài việc thể hiện đối xử một cách tôn trọng, anh ta còn đảm bảo người bị bắt luôn có nhiều xì gà đắt tiền và rượu whisky thượng hạng mà ông yêu thích. Và một tuần sau khi bị bắt, trong một cuộc thẩm vấn khác, sĩ quan tình báo Liên Xô nói rằng đúng là việc ông đã cộng tác với điệp viên Liên Xô cũng như thông tin về việc ông phục vụ trong Học viện quân sự và tham gia chiến tranh Tây Ban Nha, là tự bịa ra.
Đồng thời, Beer kiên quyết phủ nhận đã cung cấp thông tin về Israel cho Liên Xô, cũng như thực tế động cơ chính đối với ông là tiền: “Không sớm thì muộn, sẽ chỉ có một siêu cường trên thế giới - Liên Xô. Vì vậy, việc duy trì quan hệ bình thường với người Nga quan trọng hơn nhiều đối với chúng ta so với phương Tây. Trên thực tế, tôi đã không cung cấp cho người Nga bất kỳ thông tin nào về Israel - tôi cung cấp họ những gì tôi biết về NATO”.
Trong một cuộc khám xét căn hộ của Beer, Mossad đã tìm thấy cái gọi là “Kế hoạch Leviathan” - một tài liệu về việc chuẩn bị một cuộc đảo chính quân sự ở Israel, và một cuốn sổ ghi ngày tháng được khoanh bằng bút chì đen và đỏ. Các nhà điều tra nghi ngờ rằng là một mã hóa bí mật, nhưng dù cố gắng đến đâu, họ cũng không thể giải mã được. Không lâu sau, trước sự thất vọng, họ được biết, ngày đánh dấu là ngày Israel gặp gỡ với tình nhân của mình. Năm 1962, Tòa tuyên Beer phạm tội phản quốc và kết án 10 năm tù. Đối thủ của Beer Isser - Harel - không hài lòng với phán quyết, tin rằng Beer Israel đã gây ra thiệt hại lớn cho an ninh đất nước, và yêu cầu tăng thời hạn lên ít nhất 15 năm.
Tòa án Tối cao chú ý đến các lập luận của người đứng đầu Mossad, tăng thời hạn tù Beer thêm 5 năm. Hình phạt kéo dài đến hết cuộc đời của Beer - vào ngày 1/5/1966, ông chết trong phòng giam vì một cơn đau tim nặng. Beer đã dành ba năm cuối đời để viết cuốn sách “An ninh của Israel: Hôm qua, hôm nay và ngày mai”. Ai thực sự là người tự gọi mình là Beer Israel? Có lẽ nhà văn Bernard Hutton nói đúng, và đồng chí Kurt đúng là do tình báo Liên Xô cài cắm. Hoặc có thể đây chỉ là một câu chuyện khác - giống như những gì mà Beer kể, vốn đã rất hợp lý…
LÊ NGỌC/VOV
Bí mật về các 'bí quyết' nhà nghề của tình báo Liên Xô
