Ảnh minh họa.
Chỉ trong thời gian ngắn, trên địa bàn TP. Hà Nội đã xảy ra 02 vụ cháy với thiệt hại có thể nói là vô cùng lớn, một trường hợp là 56 nạn nhân, trường hợp còn lại mới đây nhất là 14 nạn nhân. Mặc dù, việc Cơ quan CSĐT, Công an TP. Hà Nội đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với chủ chung cư mini nơi xảy ra vụ cháy làm 56 người chết đã thể hiện sự nhanh chóng, cấp thiết để các cơ quan tố tụng có thể tiến hành ngay các hoạt động điều tra làm rõ các dấu hiệu của tội phạm. Tuy nhiên, vẫn còn đâu đó sự chưa an toàn, chưa nghiêm túc và sự chủ quan nhất định, chính những lý do này đã dẫn đến trường hợp vô cùng đáng tiếc xảy ra với 14 nạn nhân tại vụ cháy Trung Kính ngày 24/5 vừa qua.
Được biết, nguyên nhân của vụ hỏa hoạn xảy ra là do sự kết hợp tổng hợp từ nhiều nguyên nhân khác nhau như hệ thống cơ sở hạ tầng, xây dựng, việc xây dựng các công trình để ở nhưng có mục đích kết hợp kinh doanh không tuân thủ các quy định về phòng cháy, chữa cháy, giao thông đi lại khó khăn trong ngõ nhỏ, nhà diện tích đất bé nhưng được cấp phép xây dựng nhiều tầng.
Theo quy định hiện nay, chung cư, chung cư mini hay các phòng trọ đều phải đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn về phòng cháy, chữa cháy, phải được phê duyệt về điều kiện đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy. Trong quá trình vận hành tòa nhà cũng cần phải đảm bảo an toàn về phòng cháy chữa cháy.
Theo quy định tại mục 2 của Phụ lục II Danh mục cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ kèm theo Nghị định số 136/2020/NĐ-CP, Nhà chung cư, nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao từ 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 10.000 m3 trở lên; nhà hỗn hợp cao từ 5 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên thì phải có Giấy chứng nhận thẩm duyệt thiết kế và văn bản thẩm duyệt thiết kế (nếu có) và văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.
Nếu khu trọ này chưa có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mà vẫn đưa vào sử dụng để xảy ra hỏa hoạn thuộc trách nhiệm của chủ đầu tư. Nếu biết chung cư chưa có văn bản chấp nhận kết quả nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy mà các cơ quan Nhà nước biết nhưng vẫn không kiểm tra xử lý thì có trách nhiệm liên đới của các cơ quan quản lý.
Để xảy ra sự cố trên, liệu có phải là do cơ quan chức năng quản lý lỏng lẻo, thiếu trách nhiệm? Nơi cơ quan cấp phép xây dựng thì có trách nhiệm đến đâu khi cấp phép cho khu trọ vào sử dụng trong suốt thời gian nhiều năm – trong khi vi phạm quy quy định về xây vượt tầng, tập trung quá nhiều người trong ngõ hẹp, chưa đủ điều kiện về phòng cháy chữa cháy, từ đó gây ra vụ hỏa hoạn? Và đã có biên bản hay quyết định xử phạt nào đối với chủ khu trọ này về những hành vi chưa đảm bảo điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy hay chưa?
Bên cạnh đó, cần làm rõ vấn đề công trình đưa vào khai thác sử dụng thì lực lượng chức năng, cơ quan chức năng liên quan quản lý, kiểm tra, kiểm soát như thế nào? Những trường hợp không đủ điều kiện về phòng cháy, chữa cháy đã được báo cáo, ngăn chặn việc sử dụng không?
Từ những giả định trên, nếu có căn cứ xác minh các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đối với việc cấp phép, không thực hiện việc định kỳ thanh kiểm tra về công tác phòng cháy chữa cháy của tòa chung cư thì những người này cũng có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.
Để đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy và hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản do cháy, nổ đối với các các khu nhà trọ, đặc biệt tại các chung cư mini đòi hỏi mọi người phải chung tay, cùng nhau hành động thật mạnh mẽ và quyết liệt. Cụ thể, đối với nhà đầu tư, chủ sở hữu chung cư mini, khu tập thể, khu trọ,... thì cần phải tuân thủ các quy định về phòng cháy chữa cháy theo quy định của pháp luật như Có nội quy, biển báo, biển cấm, sơ đồ/biển chỉ dẫn về phòng cháy chữa cháy, thoát nạn đúng chuẩn; Có phương án chữa cháy đã được phê duyệt; Hệ thống điện, chống sét, tĩnh điện, thiết bị sử dụng điện, sinh lửa, sinh nhiệt, việc dùng nguồn lửa, nguồn nhiệt đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy đúng theo tiêu chuẩn; Có hệ thống cấp nước, giao thông, thông tin liên lạc phục vụ công tác chữa cháy; hệ thống báo cháy, ngăn cháy, ngăn khói và thoát nạn, phương tiện cứu người đảm bảo đúng tiêu chuẩn; Có phân công và quy định nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy. Đồng thời đảm bảo việc thực hiện đúng theo giấy phép xây dựng.
Đối với người dân thì trước hết cần phải trang bị những kiến thức cơ bản về phòng cháy, chữa cháy, đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy trong phạm vi gia đình cũng như chủ động chuẩn bị trước các phương án thoát nạn như: Quản lý chặt chẽ nguồn lửa, nguồn nhiệt khi đun nấu, thắp hương thờ cúng; Không tích trữ xăng dầu, khí đốt, khí dễ cháy nổ và các chất lỏng dễ cháy ở trong nhà ở; Tắt các thiết bị tiêu thụ điện khi không cần thiết, khi ra khỏi nhà; Từng người dân phải tự cập nhật, nâng cao các kỹ năng thoát hiểm, thoát nạn khi xảy ra hỏa hoạn…
Người dân khi thuê hoặc mua nhà chung cư cũng cần phải nghiêm túc xem xét việc đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy tại các địa điểm này cũng như khả năng thoát hiểm nếu có xảy ra sự cố.
Còn đối với với cơ quan chức năng có thẩm quyền thì cần phải siết chặt công tác quản lý cấp phép xây dựng đối với các các chung cư mini, phòng trọ,… đặc biệt là loại hình nhà ở riêng lẻ trá hình thành chung cư mini, thiết kế nhiều tầng, nhiều căn hộ ở kiểu khép kín, xây dựng sai phép, sai quy hoạch, tự ý nâng tầng, nâng chiều cao nhà… và tự do mua bán chuyển nhượng.
Đồng thời, phải đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát việc thi công, xây dựng và xử lý vi phạm của chủ đầu tư. Công tác kiểm tra, nghiệm thu và duy trì các điều kiện đảm bảo phòng chống cháy nổ tại khu dân cư đối với tòa nhà khi đi vào sử dụng cần phải duy trì thường xuyên và liên tục.
Hoạt động tuyên truyền, phổ biến, cập nhật thường xuyên các quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy và tập huấn định kỳ cho cư dân sinh sống tại tòa nhà, khu dân cư.
Qua vụ việc đau lòng này, tôi cho rằng cần phải đưa vấn đề về an toàn phòng cháy chữa cháy tại các chung cư, phòng trọ,... để lấy ý kiến và bàn luận. Các vấn đề được đưa ra sẽ là các hướng giải quyết và xác định trách nhiệm của người đứng đầu, làm rõ vấn đề nêu gương và phải giải quyết triệt để từ cái gốc, thậm chí cần quy định rõ những trường hợp không được phép xây dựng chung cư, nhà trọ.
Luật sư TRẦN XUÂN TIỀN
Đoàn Luật sư TP. Hà Nội
