Bà Đặng Kim Hoa, Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp và ông Nguyễn Quốc Vinh, Vụ trưởng Vụ Nội chính (Ban Nội chính Trung ương) đồng chủ trì Hội thảo.
Hội thảo do bà Đặng Kim Hoa, Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư pháp và ông Nguyễn Quốc Vinh, Vụ trưởng Vụ Nội chính, Ban Nội chính Trung ương đồng chủ trì. Tham dự Hội thảo còn có đại diện một số cơ quan tiến hành tố tụng, Sở Tư pháp các tỉnh/thành phố, Đoàn Luật sư các tỉnh thành phố phía Nam, một số tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn TP. HCM.
Trải qua hơn 17 năm thực hiện, Luật Luật sư năm 2006, sửa đổi, bổ sung năm 2012 đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thi hành Luật còn một số hạn chế, bất cập, một số quy định của Luật Luật sư không còn phù hợp với thực tiễn phát triển nghề Luật sư và điều kiện phát triển kinh tế, xã hội hiện nay. Vì vậy, cuối năm 2022, Bộ Tư pháp đã có Báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả nghiên cứu, rà soát Luật Luật sư, qua đó rà soát, đánh giá hiệu quả triển khai, các nội dung còn bất cập, hạn chế và gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện, nguyên nhân, đề xuất giải pháp cụ thể về việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành Luật Luật sư mới thay thế Luật Luật sư năm 2006.
Trên cơ sở nghiên cứu, rà soát Luật Luật sư, thực hiện kế hoạch công tác năm 2024 và chuẩn bị cho việc nghiên cứu, tham mưu sửa đổi Luật Luật sư, Cục Bổ trợ tư pháp tổ chức hội thảo về hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Luật sư tại khu vực phía Nam để lấy ý kiến góp ý, trên cơ sở đó tiếp tục hoàn thiện để trình cơ quan có thẩm quyền xem xét.
Hiện nay, hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Luật sư dự kiến tập trung vào các chính sách đó là: Xây dựng đội ngũ Luật sư có bản lĩnh nghề nghiệp, năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp; chuẩn hóa hình thức, phạm vi hành nghề luật sư, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề Luật sư phát triển; nâng cao trách nhiệm tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư, đồng thời tăng cường quản lý nhà nước về Luật sư và hành nghề luật sư nhằm bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong hành nghề.
Tại Hội thảo, hầu hết các ý kiến tham luận của các đại biểu cho rằng thể chế pháp luật về tổ chức và hoạt động của Luật sư thời gian qua đã từng bước được hoàn thiện. Đặc biệt với sự ra đời của Luật Luật sư năm 2006, sửa đổi, bổ sung năm 2012 đã tạo hành lang pháp lý cho Luật sư và tổ chức hành nghề luật sư phát triển cả về số lượng và chất lượng, trong đó có đội ngũ Luật sư phục vụ hội nhập quốc tế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; vị thế của Luật sư, tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư (như Liên đoàn Luật sư Việt Nam và Đoàn Luật sư các địa phương) ngày càng được nâng cao.
Các đại biểu tham gia Hội thảo.
Tuy nhiên, còn một số chủ trương, chính sách phát triển nghề Luật sư chưa được thể chế hóa hay triển khai thực hiện tại các bộ, ngành, địa phương; một số quy định chưa được hướng dẫn cụ thể hoặc không còn phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, thực tiễn phát triển nghề Luật sư ở Việt Nam, đặc biệt về tiêu chuẩn, điều kiện trở thành Luật sư, vai trò tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư, quản lý nhà nước về Luật sư và hành nghề luật sư. Trong hoạt động hành nghề, Luật sư vẫn còn gặp một số khó khăn khi tham gia tố tụng.
Đặc biệt, chất lượng Luật sư chưa đồng đều, chưa tương xứng với yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và tạo lập được niềm tin với người dân, doanh nghiệp và Nhà nước. Phẩm chất đạo đức, ý thức tuân thủ pháp luật, quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp của một số ít Luật sư hạn chế; một số quy định chưa cụ thể hoặc không còn phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, thực tiễn phát triển nghề Luật sư ở Việt Nam như tiêu chuẩn, điều kiện trở thành Luật sư, hành nghề luật sư, vai trò tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư, quản lý nhà nước về Luật sư và hành nghề luật sư. Quy định về hoạt động tham gia tố tụng của Luật sư cần tương thích với pháp luật về tố tụng…
Bên cạnh đó, các quy định tạo điều kiện phát triển tổ chức hành nghề luật sư có quy mô lớn; quy định về tiêu chuẩn, điều kiện Luật sư nước ngoài được hành nghề tại Việt Nam, việc cấp, gia hạn Giấy phép hành nghề tại Việt Nam, trình tự, thủ tục tạm ngừng hoạt động, thay đổi nội dung Giấy phép thành lập, giấy đăng ký hoạt động của tổ chức hành nghề luật sư Việt Nam, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam… cần được hoàn thiện để bảo đảm cụ thể, chặt chẽ và đầy đủ hơn; chưa có quy định để nội địa hóa các hãng luật nước ngoài hành nghề tại Việt Nam. Việc đăng ký kinh doanh hoạt động đại diện, tư vấn pháp luật còn có cách hiểu chưa thống nhất dẫn đến tình trạng cho phép những người không đủ tiêu chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp Luật sư được cung cấp dịch vụ như Luật sư.
Toàn cảnh buổi Hội thảo.
Ngoài ra, tình trạng cá nhân, tổ chức không phải là Luật sư nhưng cung cấp dịch vụ như Luật sư vẫn tồn tại ở nhiều địa phương. Điều này gây ảnh hưởng tới chất lượng dịch vụ pháp lý của Luật sư, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định về an ninh, trật tự, gây khó khăn cho công tác quản lý Luật sư và việc thực hiện các cam kết quốc tế về mở cửa thị trường dịch vụ pháp lý mà Việt Nam tham gia ký kết. Công cụ pháp lý để đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước và hoạt động tự quản của Luật sư còn chưa đầy đủ. Vai trò tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư còn chưa đáp ứng được yêu cầu; chưa nhận thức đúng về trách nhiệm tự quản và vai trò của quản lý nhà nước, còn tình trạng thiếu nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật, yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước. Nguyên tắc kết hợp giữa quản lý nhà nước và chế độ tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư còn bất cập, chưa phát huy hết hiệu lực, hiệu quả quản lý.
Từ những kết quả và bất cập trong quá trình thực hiện Luật Luật sư, dự kiến đề xuất xây dựng Luật Luật sư mới thay thế Luật Luật sư năm 2006 theo hướng quy định chặt chẽ, phù hợp hơn về tiêu chuẩn, điều kiện để trở thành Luật sư, trong đó chú trọng đến tiêu chuẩn để bảo đảm chất lượng Luật sư. Quy định cụ thể về kỳ thi quốc gia để cấp chứng chỉ hành nghề luật sư, trong đó dự kiến bổ sung bài kiểm tra để đánh giá về bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp của Luật sư, đồng thời quy định cho Luật sư có nghĩa vụ tham gia bồi dưỡng bắt buộc về trách nhiệm nghề nghiệp và chủ trương, chính sách đảng, nhà nước có liên quan đến nghề Luật sư.
Đồng thời, Luật Luật sư mới cũng đề xuất làm rõ phạm vi cung cấp dịch vụ pháp lý của Luật sư, chỉ Luật sư mới được cung cấp dịch vụ pháp lý và chỉ tổ chức hành nghề luật sư được kinh doanh dịch vụ pháp lý; bổ sung hình thức hành nghề luật sư làm việc theo hợp đồng lao động cho cơ quan nhà nước để bảo vệ lợi ích công; đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các tổ chức hành nghề luật sư Việt Nam, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam hoạt động, đồng thời quy định chặt chẽ hơn điều kiện hành nghề của Luật sư nước ngoài, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài để thu hút các cá nhân, tổ chức uy tín, thương hiệu vào hành nghề tại Việt Nam. Để xây dựng chính sách này, trong thời gian tới cần rà soát các quy định của Luật Luật sư về hình thức, phạm vi hành nghề luật sư; phân biệt rõ giữa cung cấp dịch vụ pháp lý (có thu tiền) với các loại hình hỗ trợ pháp lý (không thu tiền) hoặc trợ giúp pháp lý (theo quy định của Luật trợ giúp pháp lý); sửa đổi, bổ sung một số quy định về Luật sư nước ngoài, tổ chức hành nghề luật sư Việt Nam, tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam; nghiên cứu, rà soát pháp luật có liên quan (tài chính, thuế, đầu tư…) để quy định về tổ chức và hoạt động của Luật sư tương thích, tạo điều kiện cho nghề Luật sư phát triển.
Nhằm nâng cao trách nhiệm tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư, đồng thời tăng cường quản lý nhà nước về Luật sư và hành nghề luật sư nhằm bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong hành nghề, sẽ rà soát, làm rõ nội hàm và mối quan hệ giữa quản lý nhà nước với hoạt động tự quản, theo đó đề xuất quy định thời hạn có giá trị của Chứng chỉ hành nghề luật sư; phân cấp việc kiểm tra hành chính về tổ chức và hoạt động của Luật sư cho Ủy ban nhân dân cấp huyện; quy định trách nhiệm Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc hỗ trợ về cơ sở vật chất cho tổ chức xã hội - nghề nghiệp của Luật sư để thực hiện tốt nhiệm vụ tự quản; quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước về Luật sư để giám sát hoạt động cung cấp dịch vụ pháp lý nói chung và hoạt động hành nghề luật sư nói riêng.
Bên cạnh những nội dung chính nêu trên, trong quá trình nghiên cứu, tham mưu xây dựng Luật Luật sư thay thế Luật Luật sư năm 2006, Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục chỉ đạo rà soát để thể chế hóa đầy đủ các chỉ đạo của Đảng trong lĩnh vực Luật sư thời gian qua.
Mong rằng, từ thực tiễn quản lý nhà nước về hành nghề luật sư, từ thực tiễn hành nghề luật sư Hội thảo lần này còn có những đề xuất, ý kiến tham luận góp phần nâng cao hiệu quả hành nghề luật sư như: Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý hành nghề luật sư…
MINH SƠN - THANH VIỆT
