Đại tướng Võ Nguyên Giáp (tên khai sinh: Võ Giáp, bí danh: Văn), Đại tướng sinh ngày 25/8/1911 tại làng An Xá, nay là xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, trong một gia đình nhà nho giàu truyền thống yêu nước. Ông học giỏi, sớm được cha mẹ giáo dục về lòng yêu nước, căm thù quân xâm lược.
Năm 1925 đến năm 1926, ông tham gia phong trào học sinh yêu nước ở Trường Quốc học Huế và tiếp thu tư tưởng cách mạng của Nguyễn Ái Quốc. Đến năm 1927, ông gia nhập vào Tân Việt Cách mạng Đảng. Năm 1929, ông cùng một số đồng chí cải tổ Tân Việt thành Đông Dương Cộng sản Liên đoàn, là một trong 03 tổ chức đảng hợp nhất thành Đảng Cộng sản Việt Nam. Đến năm 1930, ông bị địch bắt và kết án 02 năm tù. Sau khi ra tù, ông tiếp tục hoạt động tuyên truyền, gây dựng cơ sở cách mạng trong thanh niên, học sinh. Thời gian này, Đại tướng được tiếp xúc với các tài liệu tuyên truyền cách mạng và Chủ nghĩa Mác, trong đó có các bài giảng của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về Bản án chế độ thực dân Pháp.
Từ 1934 đến 1940, Đại tướng dạy môn lịch sử ở Trường Trung học tư thục Thăng Long, viết báo tuyên truyền xây dựng cơ sở cách mạng trong thanh niên học sinh, đồng thời tiếp tục học Đại học Luật và Kinh tế.
Năm 1936, ông tham gia sáng lập và viết bài bằng tiếng Việt và tiếng Pháp cho các tờ báo của Đảng: Lao động, Tiếng nói chúng ta, Tiến lên, Thời báo Cờ Giải phóng; tham gia phong trào Đông Dương Đại hội và được bầu làm Chủ tịch Ủy ban báo chí Bắc Kỳ.
Năm 1941, Đại tướng Võ Nguyên Giáp được giao phụ trách Ủy ban Quân sự của Tổng bộ Việt Minh, tham gia chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa, xây dựng căn cứ địa Cao - Bắc - Lạng.
Tháng 12/1944, ông đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng giao nhiệm vụ thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, đội quân chủ lực đầu tiên của lực lượng vũ trang cách mạng Việt Nam do Đảng Cộng sản Đông Dương lãnh đạo.
Ngày 22/12/1944, tại khu rừng Trần Hưng Đạo, nằm giữa hai tổng Hoàng Hoa Thám và Trần Hưng Đạo thuộc châu Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng, Đại tướng đã đọc Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân với 34 cán bộ, chiến sĩ. Từ đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã được ủy nhiệm lãnh đạo chung, Hoàng Sâm làm Đội trưởng và Xích Thắng (Dương Mạc Thạch) làm Chính trị viên. Ngay sau ngày thành lập, ông trực tiếp chỉ huy trận Phai Khắt - Nà Ngần (25 và 26/12/1944), mở đầu truyền thống “đánh thắng trận đầu”, “đánh tiêu diệt gọn” của Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có những đóng góp quan trọng vào thắng lợi của Cách mạng tháng Tám 1945. Từ 1945 đến năm 1947, ông liên tiếp đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong Chính phủ liên hiệp lâm thời, Chính phủ Liên hiệp quốc dân. Tháng 4/1945, tại Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ, ông được cử vào Ủy ban Quân sự cách mạng Bắc Kỳ. Từ tháng 5/1945, ông được đảm nhiệm chức vụ Tư lệnh các lực lượng vũ trang cách mạng mới, thống nhất thành Việt Nam giải phóng quân tới tháng 6/1945, được Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ thành lập Ủy ban Chỉ huy lâm thời Khu giải phóng Việt Bắc.
Tháng 8/1945, Đại tướng được Hội nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương cử vào Ban Chấp hành Trung ương và là Ủy viên Thường vụ Ban Chấp hành Trung ương Đảng, tham gia Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc. Tại Đại hội Quốc dân Tân Trào, ông tiếp tục được bầu vào Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam; là Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) và được bổ sung vào Thường vụ Ban Chấp hành Trung ương Đảng.
Nổi bật là ngày 30/11/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ủy quyền cho ông làm Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân tự vệ Việt Nam, sau này là Tổng tư lệnh kiêm Tổng Chính ủy, Bí thư Tổng Quân ủy.
Ngày 20/01/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh phong quân hàm cấp tướng cho 11 cán bộ cao cấp của quân đội, khi đó ông được phong quân hàm Đại tướng. Đến ngày 28/5/1948, ông được Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trao quân hàm Đại tướng.
Từ tháng 7/1948, ông được tái bổ nhiệm là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, thay Tạ Quang Bửu. Tháng 02/1951, ông được Ban Chấp hành Trung ương bầu vào Bộ Chính trị.
Trong Kháng chiến chống Pháp của Việt Nam từ năm 1945 đến năm 1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là Tư lệnh kiêm Bí thư Đảng ủy các chiến dịch lớn: Chiến dịch Việt Bắc (07/10 đến 20/12/1947), Chiến dịch Biên Giới (16/9 đến 14/10/1950), Chiến dịch Trần Hưng Đạo (25/12/1950 đến 17/01/1951), Chiến dịch Hoàng Hoa Thám (23/3 đến 07/4/1951), Chiến dịch Quang Trung (28/5 đến 20/6/1951), Chiến dịch Hòa Bình (10/12/1951 đến 25/02/1952), Chiến dịch Tây Bắc (14/10 đến 10/12/1952), Chiến dịch Thượng Lào (13/4 đến 03/5/1953), và đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ (13/3 đến 07/5/1954).
Trong thời kỳ này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã kiến nghị để đưa ra những quyết sách đúng đắn và sáng tạo như: Tổ chức lại bộ đội theo hình thức đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung; thành lập đại đoàn chủ lực đầu tiên; đánh Đông Khê mà không đánh Cao Bằng trong Chiến dịch Biên Giới; mở chiến dịch đánh quân chủ lực cơ động của Pháp hành quân ra Hòa Bình, đồng thời đưa một bộ phận chủ lực ta luồn vào đánh sau lưng địch để phát triển chiến tranh du kích kiềm chế, tiêu hao tiêu diệt địch; mở Chiến dịch Tây Bắc, nơi địch sơ hở và địa hình có lợi để tiêu diệt sinh lực địch, mở rộng vùng giải phóng, đặc biệt là quyết định thay đổi phương châm tác chiến từ “đánh nhanh thắng nhanh” sang “đánh chắc tiến chắc” trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Trận quyết chiến chiến lược Điện Biên Phủ giành thắng lợi đưa đến việc ký kết Hiệp nghị Geneva. Dưới sự chỉ đạo, chỉ huy của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, vị Tổng Tư lệnh đáng kính đã góp phần quan trọng đưa nhân dân ta tiến đến thắng lợi trong cuộc Kháng chiến chống Pháp.
Tới cuộc kháng chiến chống Mỹ, (1954-1975), khi quân Mỹ trực tiếp vào miền Nam, nhiều nước bạn khuyên Việt Nam bỏ đi ý định đối đầu trực tiếp với Mỹ.
Thế nhưng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã khẳng định: “Việt Nam sẽ thất bại nếu đánh theo kiểu chính quy của các nước lớn, nhưng người Việt Nam sẽ giành chiến thắng bằng cách đánh kiểu Việt Nam”.
Và quả đúng như những gì Đại tướng nói, những kế hoạch chiến lược và phương án tác chiến của ông đã góp phần đánh bại các chiến lược của quân đội Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược ở miền Nam và cuộc chiến tranh phá hoại ở miền Bắc.
Ngày 07/4/1975, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã ra mệnh lệnh cho toàn quân thúc tiến “Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa”, góp phần quan trọng vào các cuộc chiến thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, đưa cuộc Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn và giải phóng miền Nam ruột thịt, thống nhất Tổ quốc.
Sau khi rời vị trí lãnh đạo, quản lý cho đến những năm đầu của thế kỷ 21, Đại tướng Võ Nguyên Giáp vẫn theo dõi cập nhật tình hình thời sự trong nước, thế giới và luôn quan tâm, kịp thời đóng góp ý kiến với Đảng, Nhà nước về những vấn đề quan trọng của quốc gia.
Người anh cả của Quân đội Nhân dân Việt Nam, Tổng Tư lệnh “văn võ song toàn”, “đức tài trọn vẹn”, Đại tướng của nhân dân Võ Nguyên Giáp đã từ trần hồi 18 giờ 09 phút, ngày 04/10/2013 (tức ngày 30/8 năm Quý Tỵ), tang lễ tổ chức theo nghi thức Quốc tang và được an táng ngày 13/10 tại Vũng Chùa, đảo Yến, xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.
Với tài thao lược về chiến lược, chiến dịch, hậu cần được kết hợp nhuần nhuyễn với chính trị và ngoại giao, Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một trong những danh tướng của thế giới trong 25 thế kỷ, một trong những thiên tài quân sự lớn nhất của thế kỷ 20.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng từ 8/1945 và khoá II-VI (1951-1991), Ủy viên Thường vụ Ban Chấp hành Trung ương từ 8/1945 và Ủy viên Bộ Chính trị khoá II-IV (1951-1980); Bí thư Quân ủy Trung ương (1946-1978); Phó Thủ tướng (Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng 9/1955 đến 8/1991); Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (1946-1947, 1948-1980); Đại biểu Quốc hội khoá I-VII (1946-1991). Sau khi nghỉ hưu, là Chủ tịch danh dự Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Hội Khuyến học Việt Nam, Hội Cựu giáo chức Việt Nam. Đại tướng Võ Nguyên Giáp được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng (20/8/1992), hai Huân chương Hồ Chí Minh (là người đầu tiên được tặng 1950; 1979), Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng (trao ngày 27/10/2010) và nhiều huân, huy chương cao quý khác của Việt Nam và quốc tế. |
HUY HOÀNG (t/h)
