Theo Điều 4 dự thảo Thông tư liên tịch đề xuất TAND cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự sau:
Thứ nhất, vụ án hình sự về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của TAND khu vực theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Thứ hai, vụ án hình sự thuộc thẩm quyền xét xử của TAND khu vực thuộc một trong các trường hợp:
- Có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm;
- Khi xử lý vụ án có ảnh hưởng đến chính trị, đối ngoại;
- Người phạm tội là cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ cấp tỉnh trở lên;
- Người phạm tội là người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín trong dân tộc thiểu số.
Thẩm quyền xét xử vụ án hình sự của Tòa án theo pháp luật hiện hành
Khoản 31 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2025 đã sửa đổi, bổ sung Điều 268 Bộ luật Tố tụng hình sự về thẩm quyền xét xử của Tòa án.
Theo đó, TAND khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đến 20 năm tù.
TAND cấp tỉnh xét xử sơ thẩm những vụ án:
- Vụ án hình sự về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của TAND khu vực;
- Vụ án hình sự thuộc thẩm quyền xét xử của TAND khu vực nhưng có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm; vụ án mà khi xử lý có ảnh hưởng đến chính trị, đối ngoại; vụ án mà người phạm tội là cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ cấp tỉnh trở lên, người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín cao trong dân tộc thiểu số.
Chánh án TAND Tối cao chủ trì, phối hợp với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao quy định chi tiết điểm này.
TAQS khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng, trừ tội phạm, vụ án:
- Các tội xâm phạm an ninh quốc gia;
- Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh;
- Các tội quy định tại các điều 123, 125, 126, 227, 277, 278, 279, 280, 282, 283, 284, 286, 287, 288, 337, 368, 369, 370, 371, 399 và 400 của Bộ luật Hình sự;
- Các tội phạm được thực hiện ở ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
- Vụ án hình sự có bị cáo, bị hại, đương sự ở nước ngoài hoặc tài sản có liên quan đến vụ án ở nước ngoài.
TAQS cấp quân khu xét xử sơ thẩm những vụ án:
- Vụ án hình sự về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của TAQS khu vực;
- Vụ án hình sự thuộc thẩm quyền xét xử của TAQS khu vực nhưng có nhiều tình tiết phức tạp khó đánh giá, thống nhất về tính chất vụ án hoặc liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành; vụ án mà bị cáo là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ cấp tỉnh, Trung đoàn trưởng và tương đương trở lên, người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín cao trong dân tộc thiểu số.
Ngoài ra, dự thảo Thông tư liên tịch cũng đề xuất giải thích một số từ ngữ. Cụ thể, theo Điều 3 dự thảo Thông tư giải thích, vụ án hình sự “có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm” là vụ án thuộc các trường hợp sau đây:
- Vụ án về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà hành vi phạm tội được thực hiện tại nhiều địa phương trên phạm vi địa phận tỉnh, thành phố khác nhau.
- Quy định của pháp luật về những vấn đề cần giải quyết trong vụ án chưa rõ ràng, chưa được hướng dẫn áp dụng thống nhất.
- Việc đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật có nhiều ý kiến khác nhau;
- Việc giải quyết vụ án liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền con người, quyền công dân được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.
- Hành vi phạm tội xảy ra ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau.
- Vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.
Bên cạnh đó, Điều 3 dự thảo Thông tư cũng giải thích: “Vụ án mà khi xử lý có ảnh hưởng đến chính trị, đối ngoại” là vụ án mà hành vi phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng về chính trị, xã hội, đối ngoại của tỉnh, thành phố, bị các thế lực thù địch, cơ hội chính trị lợi dụng tiến hành các hoạt động chống phá.
“Cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ cấp tỉnh trở lên” là người giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý từ cấp phó trở lên của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh; bí thư, phó bí thư cấp ủy cấp tỉnh trở lên, thứ trưởng và tương đương thứ trưởng trở lên tại các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và tương đương, các chức danh thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
“Người có chức sắc trong tôn giáo” là người được phong phẩm hoặc suy cử làm hòa thượng, thượng tọa, ni trưởng, ni sư của Giáo hội Phật giáo Việt Nam; mục sư của các tổ chức Tin lành; phối sư trở lên của các Hội thánh Cao đài; giảng sư trở lên của Tịnh độ Cư sỹ Phật hội Việt Nam và các phẩm vị tương đương của tổ chức tôn giáo khác.
“Người có uy tín cao trong dân tộc thiểu số” là người gắn bó mật thiết với đồng bào dân tộc thiểu số, có khả năng quy tụ, tập hợp, được đông đảo đồng bào dân tộc thiểu số tin tưởng, nghe và làm theo.
