Thảo luận tại Hội trường, đa số Đại biểu Quốc hội nhất trí với nội dung của Báo cáo điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, dự thảo Nghị quyết và các tài liệu kèm theo. Đồng thời, đánh giá cao nỗ lực của Ban soạn thảo, cơ quan thẩm tra trong thời gian ngắn đã cố gắng trình kịp cho Quốc hội ở lần này để sửa đổi Nghị quyết 81 của Quốc hội dù chỉ mới ban hành được 02 năm. Việc sửa đổi phù hợp với việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, hiện thực hóa chủ trương của Đảng, đặc biệt là ba nghị quyết của Bộ Chính trị, khi đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, tăng trưởng nhanh, bền vững, sớm trở thành nước phát triển thu nhập cao, đồng thời, thích ứng với tình hình biến động nhanh, phức tạp, khó lường của bối cảnh quốc tế.
Toàn cảnh phiên thảo luận tại Hội trường ngày 28/11. Nguồn: Quochoi.vn.
Điều chỉnh Quy hoạch tạo động lực phát triển cực tăng trưởng Vùng đồng bằng ông Cửu Long
Theo Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tuấn Anh (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Cần Thơ) bày tỏ quan tâm đến quy hoạch liên quan về Vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và Vùng đô thị Cần Thơ.
Khẳng định việc điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia, đặc biệt sau quá trình sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và những thay đổi về định hướng chiến lược, đã mang lại những lợi thế mới cho Cần Thơ so với quy hoạch trước đây. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, những lợi thế chiến lược mới, Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi TP. Cần Thơ là cực tăng trưởng, vẫn đối mặt với những thách thức lớn về nguy cơ tụt hậu của Vùng ĐBSCL so với các vùng động lực khác.
Từ đó, Đại biểu đề nghị, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế và chính sách, trong đó cơ chế phân bổ vốn theo kết quả nhằm tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho các cực tăng trưởng năng động như Cần Thơ; cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thúc đẩy hình thành các trung tâm logistics lớn tại Cần Thơ (cùng với Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh); đề xuất đề án cụ thể để hình thành các trung tâm đầu mối về nông nghiệp gắn với vùng chuyên canh; có chính sách nâng cao phúc lợi xã hội toàn dân, ưu tiên đầu tư cho các khu vực khó khăn để đảm bảo an sinh xã hội.
Bên cạnh đó, cần tập trung để tạo đột phá về hạ tầng giao thông và thủy lợi như mong đợi của cử tri. “Tập trung nguồn lực để hoàn thành tuyến cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và các trục kết nối đến các đầu mối vận tải lớn, cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng Cảng biển Trần Đề như đã xác định trong Nghị quyết 13 năm 2022 của Bộ Chính trị, đảm bảo cảng này thực sự là cảng cửa ngõ của Vùng ĐBSCL; nghiên cứu và sớm xác định lộ trình đầu tư tuyến đường sắt nối TP. Hồ Chí Minh với Cần Thơ sau năm 2030, nhằm tăng cường khả năng vận tải khối lượng lớn và giảm chi phí logistics. Bên cạnh đó, cần sớm đầu tư xây dựng công trình chống ngập úng cho TP. Cần Thơ, xây dựng công trình kiểm soát nguồn nước vùng cửa sông, ven biển để chủ động kiểm soát mặn, trữ ngọt, và bổ sung nước ngọt, triển khai các giải pháp trữ nước trên hệ thống sông, kênh rạch tại Vùng ĐBSCL” – Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đề xuất.
Ngoài ra, Đại biểu cũng đề nghị, cần tập trung phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đối với Cần Thơ và Vùng ĐBSCL, gồm việc sớm đầu tư nâng cấp, phát triển Sàn giao dịch công nghệ vùng ĐBSCL tại Cần Thơ để thúc đẩy chuyển giao công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, tập trung vào chế biến sâu, xây dựng thương hiệu sản phẩm và ứng dụng rộng rãi công nghệ sinh học, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong sản xuất và quản lý chuỗi giá trị; phát triển đô thị thông minh và TOD gắn với các tuyến giao thông chính, đồng thời xây dựng Cần Thơ trở thành đô thị thông minh.
Đồng tình với quan điểm của Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp) đóng góp ý kiến nhằm nâng cao vị thế của Đồng bằng sông Cửu Long - vùng được coi là dự trữ chiến lược quốc gia về an ninh lương thực và quốc phòng. Theo đại biểu, Vùng ĐBSCL hiện có hơn 20 triệu dân, nhưng hạ tầng kinh tế - xã hội chưa được quan tâm đúng mức và chưa phát triển xứng tầm với tiềm năng và số lượng dân cư. Mặc dù là khu vực giữ vai trò chiến lược về an ninh lương thực, ĐBSCL vẫn còn nhiều hạn chế trong hưởng lợi kinh tế - xã hội so với cả nước.
Đại biểu bày tỏ sự thống nhất với việc duy trì sáu vùng chiến lược nhưng đề xuất cần có sự điều chỉnh chi tiết về nội dung và tăng cường liên kết giữa các tỉnh. Đại biểu kiến nghị quy hoạch chiến lược sắp tới cần điều chỉnh để phát triển mạnh hạ tầng kinh tế - xã hội, giúp vùng đạt được vị thế xứng đáng.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của liên kết vùng, Đại biểu Phạm Văn Hoà đề xuất xem xét tỉnh Đồng Tháp không chỉ nằm trong vùng động lực của Vùng ĐBSCL mà cần liên kết chặt chẽ với các vùng khác, đặc biệt là TP. Hồ Chí Minh, nếu được quy hoạch hợp lý sẽ tạo ra tác động tích cực hơn.
Đặc biệt, Đại biểu đề nghị sớm bổ sung vào giai đoạn 2026-2030 các dự án trọng điểm, thay vì sau năm 2030, bao gồm: Cảng biển Trà Vinh (Vĩnh Long), Đường cao tốc nối liền cảng với Cửa khẩu quốc tế Thường Phước, Dinh Bà (Đồng Tháp). “Sự kết nối này được đánh giá là đặc biệt quan trọng để kết nối giao thương với nước bạn Campuchia”, Đại biểu nhận định.
Đề cập đến những thách thức căn cơ của vùng, vốn chủ yếu dựa vào nông nghiệp và thủy sản, Đại biểu Phạm Văn Hoà cho rằng việc quan tâm đến đường thủy nội địa và đường thủy nối liền Bắc - Nam còn nhiều hạn chế, dù ĐBSCL là "xứ sông nước". Đề nghị quy hoạch cần quan tâm hơn đến phát triển giao thông thủy để giảm chi phí logistics. Ngoài ra, để đảm bảo an ninh lương thực và nguồn thủy sản, cần có các giải pháp kỹ thuật đối phó với biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn và thiếu nước ngọt, nghiên cứu xây dựng các hồ chứa nước, đập chứa nước, và đắp ngăn mặn theo hướng lâu dài, bền vững.
Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) cũng đề nghị, cần quan tâm hơn đến hạ tầng kết nối tại khu vực ĐBSCL. Tại vùng đô thị Cần Thơ, Đại biểu đề nghị có thêm điểm nhấn. Vì đây là trung tâm kinh tế, thương mại, dịch vụ, logistics, công nghiệp chế biến thực phẩm (nhấn mạnh đến công nghiệp chế biến thực phẩm), trung tâm nông nghiệp công nghệ cao và các trung tâm nghiên cứu về giống cây trồng.
Xây dựng tiêu chí lựa chọn danh mục dự án hạ tầng ưu tiên – Thiết kế lại không gian phát triển
Đối với định hướng phát triển vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, bổ sung thêm cụm từ "hình thành và đẩy mạnh phát triển khu kinh tế ven biển" trước cụm từ "phát triển các khu công nghiệp có lợi thế, công nghiệp sạch" trong định hướng phát triển vùng này.
Đại biểu phân tích, trong định hướng phát triển vùng của dự thảo Nghị quyết chưa thể hiện rõ chủ trương hình thành và phát triển khu kinh tế ven biển, các địa phương sẽ gặp khó khăn trong triển khai dự án quy mô lớn mang tính liên vùng, liên ngành, nhất là các dự án hạ tầng chiến lược, công nghiệp ven biển và dịch vụ cảng biển.
Mặt khác, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông cho biết, tại Nghị quyết Đại hội Đảng của nhiều tỉnh trong khu vực, chủ trương hình thành và phát triển khu kinh tế ven biển đã được xác định là một trong những định hướng phát triển quan trọng mang tính lâu dài. Do đó việc bổ sung rõ nội dung trên trong dự thảo Nghị quyết là cần thiết để đảm bảo sự thống nhất giữa định hướng quy hoạch cấp quốc gia và chủ trương phát triển của địa phương.
Bên cạnh đó, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông phân tích, vùng biển và ven biển miền Trung được xác định từ Thanh Hóa đến Lâm Đồng, và giáp TP. Hồ Chí Minh. Lâm Đồng có 192 km bờ biển và đảo Phú Quý và cũng có đầy đủ tiềm năng lợi thế để phát triển kinh tế biển kết hợp với đảm bảo quốc phòng an ninh trên biển, khai thác nuôi trồng thủy sản gắn với công nghiệp chế biến, dịch vụ hậu cần nghề cá, đảm bảo bền vững và hiệu quả cao, nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế biển, tiếp tục hình thành và phát triển hệ thống các đô thị ven biển và dịch vụ cảng biển, nhất là cảng biển chuyên dụng gắn với khu kinh tế, công nghiệp. “Tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu và chỉnh sửa phạm vi "Thanh Hóa - Khánh Hòa" thành "Thanh Hóa - Lâm Đồng" tại phần sửa đổi bổ sung tại điểm b, khoản 4, Điều 5 dự thảo Nghị quyết” – Đại biểu đề xuất.
Cũng liên quan đến quy hoạch liên kết vùng, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thu Hà (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh) đề nghị cần làm rõ cơ sở và tiêu chí lựa chọn danh mục dự án hạ tầng ưu tiên điều chỉnh. Dự thảo nghị quyết đã xác định các nguyên tắc chung nhưng chưa đưa ra bộ tiêu chí lựa chọn cụ thể cho danh mục các dự án được điều chỉnh.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà nhấn mạnh, việc hoàn thiện bộ tiêu chí rất quan trọng vì đây sẽ là khung đánh giá xuyên suốt, tránh tình trạng dàn trải hoặc lựa chọn dự án chưa phản ánh đúng mức độ ưu tiên quốc gia. “Tôi đề nghị bổ sung một số tiêu chí mang tính định lượng, định tính gồm nhu cầu vận tải dự báo, năng lực thông qua hiện tại và mục tiêu sau điều chỉnh, tính kết nối liên vùng, liên quốc gia gắn với các hành lang kinh tế trọng điểm, hiệu quả lan tỏa, đặc biệt là với các vùng động lực như vùng Đông Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, mức độ sẵn sàng đầu tư, khả năng hoàn thành trong giai đoạn 2026-2030, tương thích với quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, quy hoạch ngành, tránh trùng lặp và thiếu thống nhất”, Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề xuất.
Theo Đại biểu, việc làm rõ hệ tiêu chí sẽ góp phần đảm bảo tính minh bạch, tăng tính khả thi và giúp Quốc hội giám sát hiệu quả quá trình triển khai sau này.
Còn theo Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) phân tích, việc quyết định giảm từ 63 xuống 34 tỉnh, tổ chức lại chính quyền theo mô hình hai cấp, không chỉ kẻ lại đường ranh hành chính, mà là cơ hội thiết kế lại không gian phát triển. Theo Đại biểu, trong bối cảnh ấy, Quy hoạch Tổng thể Quốc gia không thể chỉ điều chỉnh cho khớp nối bản đồ, mà phải trả lời được câu hỏi những cực tăng trưởng nào sẽ kéo cả nền kinh tế lên mức hai con số và quy hoạch đặt vào vị trí nào trong cấu trúc của quốc gia.
Từ đó, Đại biểu đề xuất 03 yêu cầu đối với Quy hoạch Tổng thể Quốc gia và Luật Quy hoạch, theo đó, khái niệm trung tâm tăng trưởng vùng, bản đồ mới sau sắp xếp không gian không đơn thuần là định vị ranh giới hành chính, mà đây thực chất là một bản đồ năng suất. Tiêu chí không thể dựa vào địa giới hành chính, mà phải dựa trên năng lực công nghiệp, dịch vụ, hàm lượng công nghệ, kết nối hạ tầng, logistics, mật độ doanh nghiệp, đổi mới sáng tạo, tỉ trọng kinh tế số và năng suất lao động.
"Thiết kế Hội đồng điều phối vùng quốc gia phải được luật hóa trực thuộc Thủ tướng Chính phủ và có đủ quyền điều phối hạ tầng vùng, chia sẻ và bắt buộc dùng chung dữ liệu, thống nhất danh mục ưu tiên đầu tư vùng để tránh tình trạng năm tỉnh cùng xin làm cảng biển, cảng trung chuyển, sân bay quốc tế mà không dựa trên mô hình năng suất và hiệu quả vùng”, Đại biểu Phạm Trọng Nhân đề xuất.
Ngoài ra, cần điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể Quốc gia phải khớp với không gian phát triển mới và mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Các tỉnh mới sau sáp nhập phải được thiết kế lại cấu trúc đô thị, nông thôn, công nghiệp, dịch vụ dựa trên dữ liệu dân cư, năng suất, rủi ro khí hậu, không thể chỉ ghép lại hai quy hoạch cũ với nhau và xem như hoàn thành, như vùng TP. Hồ Chí Minh hiện nay rất cần cơ chế cho một siêu đô thị động lực.
