Tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh, đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo đã báo cáo, giải trình và tiếp thu các ý kiến góp ý liên quan đến dự thảo luật. Theo đó, một trong những nội dung được chú trọng là việc xác định quyền sở hữu trí tuệ như một loại tài sản.
Hiện nay, nhiều kết quả nghiên cứu sau khi đăng ký bản quyền vẫn chưa được hạch toán, gây khó khăn cho việc thương mại hóa. Dự thảo đã đề xuất theo dõi riêng tài sản sở hữu trí tuệ để cơ quan, tổ chức nắm rõ giá trị, từ đó có thể thương mại hóa và khai thác hiệu quả.
Cụ thể, dự thảo bổ sung Điều 8a về tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ, mở ra khả năng coi các quyền này như một loại tài sản để giao dịch trên thị trường.
Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tiến hành thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Nguồn: Quochoi.vn.
Theo dự thảo, các quyền sở hữu trí tuệ chưa được ghi nhận giá trị trong sổ kế toán sẽ do chính chủ sở hữu tự định giá, lập thành danh mục tài sản để quản trị và dùng làm cơ sở giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn. Chính phủ sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá trị các quyền đã được giao dịch hợp pháp, đồng thời hướng dẫn phương pháp định giá để doanh nghiệp và cá nhân có thể tham khảo.
Đồng thời, các chính sách sẽ được thí điểm như cho phép thế chấp vay vốn bằng quyền sở hữu trí tuệ, huy động vốn qua thị trường chứng khoán hay phát triển sản phẩm bảo hiểm và các công cụ tài chính mới.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, sở hữu trí tuệ đang trở thành công cụ chiến lược để bảo vệ, chiếm lĩnh công nghệ và cạnh tranh quốc tế. Doanh nghiệp toàn cầu coi sáng chế như "vũ khí mềm" để kiểm soát thị trường, trong khi đầu tư vào tài sản vô hình ngày càng vượt trội so với tài sản hữu hình. Ở các nước phát triển, tài sản phi vật chất chiếm trên 80% giá trị, riêng Mỹ hơn 90% trong nhóm doanh nghiệp S&P 500 (các công ty lớn và có uy tín nhất tại Mỹ).
Nhiều quốc gia đã hình thành mô hình khai thác tài sản trí tuệ, biến quyền sở hữu trí tuệ thành tiền qua định giá, chuyển nhượng, cấp phép, giao dịch trên sàn. Xu hướng này khiến quản trị ở doanh nghiệp chuyển từ "quản lý quyền" sang "quản lý tài sản", còn Chính phủ tập trung hỗ trợ định giá, sử dụng và bảo vệ tài sản trí tuệ hiệu quả.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh nhấn mạnh dự thảo luật hướng tới phát triển thị trường sở hữu trí tuệ, đáp ứng nhu cầu khai thác thương mại, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, uy tín sản phẩm quốc gia và tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ nhằm đáp ứng xu hướng công nghệ mới, chuyển đổi số và các mô hình kinh doanh dựa trên tài sản trí tuệ. Tuy nhiên, về chính sách của Nhà nước và cơ chế tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ (Điều 8, 8a), Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị làm rõ nội hàm khái niệm “trạm làm việc cho nhà sáng chế”, đồng thời nhấn mạnh một số điểm chưa phù hợp: Cho phép chủ sở hữu tự xác định giá trị quyền sở hữu trí tuệ để quản trị có thể mâu thuẫn Luật Kế toán; quy định Chính phủ ban hành phương pháp xác định giá trị “để tham khảo” dễ gây hiểu nhầm về hiệu lực thi hành; và đề xuất thí điểm chính sách tài chính đối với quyền sở hữu trí tuệ cần tuân thủ thẩm quyền, phạm vi theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Các cơ chế bảo đảm bằng tài sản và phát triển sản phẩm bảo hiểm liên quan đến sở hữu trí tuệ cũng được khuyến nghị đưa vào các luật chuyên ngành phù hợp (như Luật Kinh doanh bảo hiểm dự kiến sửa đổi).
Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đánh giá đây là bước tiến quan trọng nhưng cũng là vấn đề phức tạp, cần làm rõ cơ chế định giá, quản trị rủi ro và bảo đảm sự đồng bộ với pháp luật dân sự, tài chính và ngân hàng. Cơ quan thẩm tra đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu, hoàn thiện để bảo đảm khả thi khi triển khai.
Phát biểu kết luận Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng ghi nhận, đánh giá cao công tác chuẩn bị của Chính phủ, hồ sơ dự án đầy đủ, đúng quy định và đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét. Thống nhất về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, trong đó nhấn mạnh phải hài hòa lợi ích giữa bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và nhu cầu khai thác dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI).
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu giải pháp cụ thể để vừa bảo đảm quyền của chủ sở hữu, vừa thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới. Một số nội dung khác cũng được lưu ý như: Quy định về tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ, vấn đề phí và lệ phí, thủ tục hành chính, cam kết quốc tế cũng như sự phối hợp giữa các luật liên quan. Các ý kiến đều thống nhất theo hướng quy định khung, giao Chính phủ chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt.
Theo kế hoạch, cuối tháng 9, dự án Luật sẽ được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách. Đến đầu tháng 10, Chính phủ sẽ hoàn thiện hồ sơ chính thức gửi đại biểu Quốc hội để nghiên cứu, thảo luận. Dự kiến dự án Luật sẽ được trình Quốc hội thảo luận và thông qua tại Kỳ họp thứ 10.
