Chiến dịch “Thủy ngân” và “Bạc”
Các tàu IXD2 có tầm hoạt động xa nhất trong hạm đội Đức, đến 23.700 dặm với tốc độ 12 hải lý/giờ trên mặt nước, và lặn yên lặng tốc độ 4 hải lý/giờ dưới nước, độ sâu tối đa khi lặn 230 m. Chúng được trang bị hai động cơ diesel tăng áp MAN, ngoài ra, còn được lắp đặt thêm hai động cơ diesel được sử dụng để di chuyển trên bề mặt. Để rút ngắn thời gian lặn, cấu trúc mũi tàu đã được tái thiết kế.
U-859 được trang bị ống thở, sáu ống phóng ngư lôi (bốn ở mũi tàu và hai ở đuôi tàu), 24 ngư lôi, một pháo SK C/32 105 mm, Flak M42 37 mm, và hai pháo phòng không 20 mm (C/30). Trên một số tàu ngầm hoạt động trong nhóm Monsun (nhóm tàu ngầm Đức hoạt động ở Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương trong Thế chiến thứ hai, về mặt tổ chức là một phần của đội tàu ngầm số 33), có một con diều dùng cánh quạt (wagtail) một chỗ ngồi Focke-Achgelis Fa- 330 "Bachstelze" ("Đuôi ngựa"), có khả năng bay cao 120 m để trinh sát.
Thủy ngân được vận chuyển với số lượng lớn bằng tàu ngầm trong khuôn khổ các thỏa thuận Đức-Nhật về trao đổi vật liệu và công nghệ cần thiết cho các hoạt động quân sự. Một số tàu ngầm đã đến đích, những chiếc khác bị đánh chìm trên đường đi (như chiếc U-864), hoặc đầu hàng với hàng hóa trên tàu vào cuối cuộc chiến như chiếc U-234.
Ngày 04/4/1944, tàu ngầm U-859, do Trung tá Johann Jebsen chỉ huy rời Kiel, mang theo 31 tấn thủy ngân trong các bình kim loại, hướng đến Penang đang bị quân Nhật chiếm đóng. Sau một đợt dừng nghỉ ngắn ở Kristiansand (Na Uy), con tàu tiếp tục ra khơi, đi qua giữa Quần đảo Shetland và Greenland, sau đó rời đi Đại Tây Dương. U-859 ở dưới nước 23 giờ mỗi ngày, chỉ nổi lên trong một giờ vào ban đêm. Trung tá Jebsen tránh các tuyến đường vận chuyển trong thời gian ở Bắc Đại Tây Dương.
Jebsen là một người cẩn thận và có phương pháp, chỉ dùng radio để nghe và không tiết lộ vị trí của chiếc tàu dưới bất kỳ hình thức nào. Jebsen quyết định tấn công chiếc Colin chở hàng của Panama vào ngày 26/4, nó đã bị tụt lại phía sau đoàn tàu vận tải SC-157 do bị đứt bánh lái. Sau khi đánh chìm Colin bằng ba quả ngư lôi, U-859 tiếp tục đi về phía nam. Sau hai tháng, chiếc tàu ngầm vòng qua Mũi Hảo Vọng và tiến vào Ấn Độ Dương.
Nạn nhân thứ hai của U-859 là John Barry "bạc", một con tàu thuộc lớp Liberty. Có một số giả thuyết về việc con tàu này đã chở bao nhiêu bạc. Một trong số đó: ngoài ba triệu riyal bạc của Saudi Arabia, được đúc ở Philadelphia theo yêu cầu của vương quốc giàu dầu mỏ này, trên tàu còn có một lượng bạc đáng kể dành của Liên Xô, trị giá 26 triệu USD, tương đương với khoảng 1.500 tấn bạc thời giá năm 1944.
Vào lúc hoàng hôn ngày 28/8, U-859 nổi lên như thường lệ để xác định tọa độ và xạc lại ắc quy; tọa độ gần đúng 15° 10'N và 55° 18`E. Trung tá Jebsen đã vô cùng ngạc nhiên và đồng thời cũng vui mừng nhìn thấy một tàu buôn của đối phương, không có tàu hộ tống đi cùng và đi theo một hướng ngoằn ngoèo bất thường trong chế độ gần như mất điện hoàn toàn. Ba quả ngư lôi, và "John Barry" chìm cùng với kho báu ở độ sâu 2.600 mét. Ba ngày sau, một con tàu khác, British Troilus, chở đầy chè, cùi dừa và dầu dừa, cũng bị U-859 đánh chìm.
20 dặm trước khi cập bến
Rạng sáng ngày 23/9/1944, U-859 nổi lên từ Ấn Độ Dương ấm áp, giữa Langkawi và Botong. Tàu ngầm đã vượt qua 22.000 hải lý, trong đó có 18.000 hải lý lặn dưới nước, tính từ ngày xuất phát, đã năm tháng, hai tuần và năm ngày. Jebsen liên lạc với Penang và được thông báo, do điều kiện thời tiết ngày càng xấu, U-859 sẽ phải đến bến cảng mà không có người đi kèm và không được bảo vệ. U-859 nằm cách Penang ở eo biển Malacca 20 hải lý về phía tây bắc, di chuyển dọc theo bề mặt với tốc độ khoảng 14 hải lý/giờ.
Các nhà quan sát Đức không thể xác định được vị trí của tàu ngầm Anh HMS Trenchant hoặc các quả ngư lôi đang lao tới. Chỉ huy của HMS "Trenchant" Arthur Hezlet đã thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ bằng cách sử dụng các ống phóng ngư lôi ở đuôi tàu của mình. U-859 bị chìm ngay lập tức, cùng 47 thủy thủ, bao gồm cả chỉ huy tàu. May mắn, 20 thành viên thủy thủ đoàn đã có thể thoát ra ngoài, ngoi lên mặt nước từ độ sâu 50 mét. 11 người sống sót được tàu HMS Trenchant vớt ngay sau khi chìm, 09 người còn lại được người Nhật vớt sau 24 giờ trôi dạt và đưa vào bờ.
Thay cho lời kết
Năm 1972, tổng cộng 12 tấn thủy ngân đã được các thợ lặn thương mại nâng lên khỏi địa điểm U-859 tử nạn và vận chuyển đến Singapore. Ngay sau đó, đại diện của Hải quân Malaysia đã đến hiện trường vụ chìm tàu ngầm và ngăn cản việc trục vớt thêm.
Tòa án tối cao Singapore đã phán quyết: "... nhà nước Đức không bao giờ ngừng tồn tại, bất chấp việc nước Đức đầu hàng vô điều kiện vào năm 1945, và tài sản của nhà nước Đức, trừ khi bị một trong các cường quốc đồng minh chiếm và chiếm đoạt, vẫn là tài sản của Đức ...". Sau đó, mảnh vỡ của con thuyền đã bị phá hủy bằng thuốc nổ bởi một đội thợ lặn của Đức.
Tháng 11/1989, Shoemaker, Fiondella và hai luật sư ở Washington đã giành được quyền điều tra John Barry. Năm 1994, sau nhiều năm nghiên cứu tài liệu lưu trữ, 4 năm miệt mài thử nghiệm, một triệu rưỡi đồng riyals của Saudi Arabia, nặng 17 tấn, đã được trục với từ hiện trường bị đánh chìm của "John Barry".
LÊ NGỌC/VOV
Cuộc đời thăng trầm của phát thanh viên nổi tiếng nhất Liên Xô
