Tại mục 5 phần IV Công văn số 02/TANDTC-PC ngày 02/8/2021 về việc giải đáp một số vướng mắc trong xét xử của TAND tối cao, đã giải đáp tình huống tố tụng như sau:
“5. Trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, nguyên đơn không nộp tiền chi phí định giá theo điểm đ khoản 1 Điều 217 của Bộ luật Tố tụng dân sự thì Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án. Vậy, trong trường hợp này nguyên đơn có quyền khởi kiện lại vụ án như trường hợp người khởi kiện rút đơn khởi kiện hay không?
Theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 217 của Bộ luật Tố tụng dân sự thì:
“Sau khi thụ lý vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong các trường hợp sau đây:
...đ) Nguyên đơn không nộp tiền tạm ứng chi phí định giá tài sản và chi phí tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này...”
Khoản 1 Điều 218 của Bộ luật Tố tụng dân sự quy định:“Khi có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự đương sự không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết lại vụ án dân sự đó,nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 192, điểm c khoản 1 Điều 217 của Bộ luật này và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật...”.
Như vậy, theo các quy định nêu trên thì trường hợp Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự vì lý do“ Nguyên đơn không nộp tiền tạm ứng chi phí định giá tài sản và chi phí tố tụng khác”thì nguyên đơn không có quyền khởi kiện lại để yêu cầu Tòa giải quyết tiếp vụ án như đối với trường hợp rút đơn khởi kiện”.
Với góc nhìn Luật sư - người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự, nhiều ý kiến cho rằng Công văn giải đáp về tố tụng dân sự như vậy sẽ hạn chế quyền khởi kiện của của đương sự theo Hiến pháp và luật định, không phù hợp với thực tiễn xét xử . Nếu nhận thức và áp dụng theo Công văn này người yếu thế sẽ bị mất quyền khởi kiện lại để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình chỉ vì không có.... tiền!
Luật sư Trần Minh Tuấn, Công ty Luật TNHH MTV Luật Phú Quý cho rằng hoàn toàn có thể áp dụng tương tự quy định tại điểm a khoản 1 Điều 227 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 cho trường hợp đang được thảo luận. Trường hợp được tham gia vụ án từ đầu, các luật sư cũng có thể hướng dẫn khách hàng rút đơn khởi kiện nếu chưa kịp chuẩn bị các chi phí tố tụng để tránh các hậu quả pháp lý bất lợi sau này.
Theo Ông Dương Tấn Thanh, TAND thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, căn cứ quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 và hướng dẫn tại Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP ngày 05/05/2017 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc hướng dẫn một số quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự số 92/2015/QH13 về trả lại đơn khởi kiện, quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ, thì có 10 trường hợp đương sự có quyền nộp đơn khởi kiện lại, trong đó có trường hợp Tòa án đã đình chỉ giải quyết vụ án với lý do người khởi kiện không nộp tiền tạm ứng chi phí định giá tài sản và chi phí tố tụng khác theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.
Tiền tạm ứng chi phí ủy thác tư pháp ra nước ngoài, tiền tạm ứng chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ, tiền tạm ứng chi phí giám định, tiền tạm ứng chi phí định giá tài sản (Điều 151 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015).
Tình huống này được nêu trong dự thảo án lệ số 09 về quyền khởi kiện lại vụ án sau khi có quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án do nguyên đơn không nộp tạm ứng chi phí định giá tài sản.
Giải pháp pháp lý: Trường hợp này phải xác định nguyên đơn có quyền khởi kiện lại vụ án.
Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ Khoản 3 Điều 104, điểm d khoản 3 Điều 192, điểm đ khoản 1 Điều 217, Điều 218 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015; Khoản 1 Điều 7 Nghị quyết số 04/2017/NQ- HĐTP ngày 05/5/2017 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn một số quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự số 92/2015/QH13 về trả lại đơn khởi kiện, quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án.
Nội dung dự thảo án lệ này như sau: “[1] Ông Đoàn T đã có đơn khởi kiện tranh chấp quyền sử dụng thửa đất lâm nghiệp diện tích 0,5ha tại đồi rừng Gò Lá, thôn 11 xã V với ông Đoàn Văn M, vụ án đã được Tòa án nhân dân huyện Đoan Hùng thụ lý.
[2] Tuy nhiên, do ông T không nộp tiền tạm ứng chi phí thẩm định, định giá nên căn cứ quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 217, khoản 3 Điều 218, khoản 1 Điều 219, khoản 2 Điều 273 Bộ luật tố tụng dân sự, Tòa án đã nhân dân huyện Đoan Hùng ban hành Quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án số 08/2016/QĐSTDS ngày 29-8-2016” …
[7]Theo quy định tại Điều 218, điểm đ khoản 1 Điều 217, điểm c khoản 3 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự và khoản 1 Điều 7 Nghị quyết số 04/2017/NQHĐTP ngày 05-5-2017 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, trong trường họp này, ông Đoàn T có quyền khởi kiện lại.
[8] Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ xác định tranh chấp đã có Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án số 08/2016/QĐST-DS ngày 29-8-2016 của Tòa án nhân dân huyện Đoan Hùng có hiệu lực pháp luật nên ông T không có quyền khởi kiện lại vụ án do vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp, là không đúng quy định nêu trên”.
Tóm lại, Công văn giải đáp của TANDTC tuy không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng có ảnh hưởng lớn đến nghiệp vụ thẩm phán trong thực tiễn áp dụng. Nếu thực hiện theo hướng dẫn này sẽ ảnh hưởng đến quyền của đương sự trong tố tụng dân sự. Do đó, đề nghị TANDTC sớm xem xét lại nội dung hướng dẫn này. Trong thời gian Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 chưa được sửa đổi bổ sung, đề nghị Hội đồng thẩm phán TANDTC ban hành Nghị quyết hướng dẫn pháp luật thống nhất theo hướng nguyên đơn có quyền khởi kiện lại vụ án sau khi có quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án do nguyên đơn không nộp tạm ứng chi phí định giá tài sản.
LUẬT SƯ NGUYỄN HỒNG HÀ
