Liên đoàn Luật sư Việt Nam tổ chức Hội thảo góp ý dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 tại TP. Hồ Chí Minh

Tham dự Hội thảo, về phía Liên đoàn Luật sư Việt Nam có Luật sư, Tiến sĩ Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam; các Phó Chủ tịch: Luật sư, Tiến sĩ Phan Trung Hoài, Luật sư Nguyễn Hải Nam.

Khách mời buổi Hội thảo có đại diện các Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Đắk Nông…

Hội thảo nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách mới của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 60/NQ-TW về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị xã hội.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Luật sư, Tiến sĩ Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam nhấn mạnh, Hiến pháp là đạo luật nền tảng, cơ sở pháp lý quan trọng nhất để xây dựng hệ thống pháp luật của đất nước. Do đó, việc sửa đổi Hiến pháp phải được xem xét, thảo luận một cách kỹ lưỡng và cẩn trọng. Tại Hội thảo, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam mong muốn các đại biểu sẽ đóng góp những ý kiến sâu sắc, tâm huyết nhằm hoàn thiện dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp một cách chặt chẽ và có giá trị thực tiễn. Cụ thể, sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 như sau: Sửa đổi, bổ sung Điều 9; Điều 10; khoản 1 Điều 84; Điều 110; khoản 2 Điều 111; khoản 2 Điều 112; khoản 1 Điều 114; khoản 2 Điều 115.

Đóng góp ý kiến tại Hội thảo về việc sửa đổi, hoàn thiện nội dung các Điều 9, 10 và 84, Luật sư Nguyễn Văn Hậu nhận định, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) năm 2015, sau gần 10 năm thực hiện, đã bộc lộ nhiều điểm chưa phù hợp với thực tiễn phát triển, nhất là trong bối cảnh cải cách thể chế, chuyển đổi số và tinh gọn bộ máy hành chính. Việc sắp xếp lại đơn vị hành chính theo hướng bỏ cấp trung gian đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới tổ chức và hoạt động của MTTQVN, phù hợp với mô hình chính quyền đô thị và chính quyền số hiện đại.

Thực tế cho thấy, hoạt động của Mặt trận vẫn còn mang tính hình thức, chưa phát huy hết vai trò giám sát, phản biện xã hội, trong khi tổ chức bộ máy còn chồng chéo, thiếu đồng bộ. Luật sư Nguyễn Văn Hậu khẳng định, việc sửa đổi luật là cần thiết để cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đồng thời thể chế hóa vai trò trung tâm của MTTQVN trong hệ thống chính trị, cụ thể làm rõ và ưu tiên các chức năng cốt lõi của Mặt trận như đại đoàn kết dân tộc, giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, phòng chống tham nhũng và đối ngoại nhân dân. Bổ sung cơ chế pháp lý bắt buộc các cơ quan nhà nước phải tiếp thu, trả lời và xử lý nghiêm túc các kiến nghị của Mặt trận.

Bên cạnh đó, Luật sư Nguyễn Văn Hậu đề xuất tinh gọn, chỉ duy trì cấp Trung ương, cấp tỉnh/thành phố và cấp cơ sở; bỏ cấp huyện/quận khi không còn đơn vị hành chính tương ứng, phù hợp với mô hình chính quyền mới. Giao Chính phủ quy định chi tiết tổ chức và nhiệm vụ theo đặc điểm từng địa bàn. Luật cần quy định rõ hơn về Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư để bảo đảm tính đồng bộ, phủ kín và hiệu quả. Bổ sung quy định rõ vai trò chủ trì của MTTQVN trong phối hợp với các tổ chức thành viên, phân định rõ nhiệm vụ từng tổ chức, thiết lập cơ chế hiệp thương dân chủ để thống nhất hành động.

Về quyền tham gia xây dựng pháp luật, Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng đề cao vai trò của Ủy ban Trung ương MTTQVN trong quyền trình dự án luật, đồng thời quy định trách nhiệm tập hợp ý kiến của các tổ chức thành viên và nhân dân để bảo đảm tiếng nói đa chiều. Bên cạnh đó, cần luật hóa đầy đủ quyền giám sát của Mặt trận đối với cơ quan nhà nước, cán bộ, đại biểu dân cử và việc thực hiện chính sách pháp luật; quy định thời hạn, hình thức và trách nhiệm trả lời kiến nghị; khuyến khích ứng dụng công nghệ số nhằm nâng cao hiệu quả giám sát và tiếp nhận phản ánh của người dân. Rà soát, chỉnh sửa các luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Công đoàn, Luật Thanh tra để tránh chồng chéo và mâu thuẫn về thẩm quyền, chức năng; đồng thời nhanh chóng ban hành hướng dẫn thi hành sau khi Luật MTTQVN (sửa đổi) được thông qua.

Luật sư Nguyễn Văn Hậu nhấn mạnh, đây là bước đi quan trọng nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc để MTTQVN phát huy vai trò trung tâm trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhân dân và góp phần xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hiện đại và hiệu quả.

Tại hội thảo Luật sư Lê Hồng Nguyên đã đưa ra những góp ý sâu sắc về các Điều 110, 111, 112, 114 và 115, tập trung làm rõ các nội dung then chốt liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương cũng như quyền giám sát quan trọng của Hội đồng nhân dân, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và trách nhiệm minh bạch trong hoạt động của chính quyền địa phương.

Luật sư Lê Hồng Nguyên cho rằng, việc phân chia các đơn vị hành chính cơ bản là hợp lý. Tuy nhiên, Dự thảo cần làm rõ tiêu chí thành lập các đơn vị hành chính, kinh tế đặc biệt (ĐVKTĐB) cũng như sự khác biệt về tổ chức và thẩm quyền của các đơn vị này so với đơn vị hành chính truyền thống. Đề xuất bổ sung nguyên tắc thành lập đơn vị hành chính phải bảo đảm phù hợp với điều kiện tự nhiên, dân cư, kinh tế, xã hội, đồng thời tôn trọng đặc điểm văn hóa lịch sử vùng miền.

Về ĐVKTĐB, cần làm rõ mô hình tổ chức chính quyền đặc thù, thẩm quyền lập pháp, hành pháp riêng biệt (nếu có), tránh mâu thuẫn với mô hình hành chính hiện hành. Điều này phù hợp với xu hướng đổi mới và các quy định trong Luật Quy hoạch 2017, cũng như dự thảo Luật Đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt.

Góp ý Điều 111, về tổ chức chính quyền địa phương, Luật sư Lê Hồng Nguyên cho biết mô hình chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) là phù hợp và đã được thực tiễn chứng minh. Tuy nhiên, dự thảo cần phân biệt rõ hơn giữa mô hình chính quyền đô thị và nông thôn, làm rõ sự khác biệt về thẩm quyền và cách thức hoạt động giữa hai mô hình này. Ngoài ra, đề xuất xem xét thí điểm mô hình tổ chức chính quyền không có HĐND ở một số đơn vị hành chính đặc thù để tăng tính linh hoạt trong quản lý, như Nghị quyết 26/2008/QH12 đã từng thực hiện. Bên cạnh đó, cần mở rộng các hình thức dân chủ trực tiếp ở cấp cơ sở nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của người dân trong quản lý hành chính.

Về Điều 112, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Luật sư Lê Hồng Nguyên nhìn nhận, hiện nay, cơ chế phân quyền giữa trung ương và địa phương còn mang tính hình thức, chưa thực chất, khiến chính quyền địa phương thiếu tự chủ trong quản lý phát triển kinh tế xã hội. Do đó, dự thảo cần quy định rõ hơn về cơ chế phân quyền, phân cấp, bảo đảm chính quyền địa phương có thẩm quyền độc lập trong các lĩnh vực như quy hoạch, ngân sách, ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong phạm vi được giao. Bên cạnh đó, cần bổ sung cơ chế trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương trước nhân dân và cơ quan cấp trên, nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Các nội dung này được thể hiện rõ trong các Hiến pháp tiến bộ như Hàn Quốc và Nhật Bản, về tự quản của chính quyền địa phương.

Góp ý về Điều 114, Ủy ban nhân dân và Điều 115, Đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật sư Lê Hồng Nguyên cho biết Ủy ban nhân dân vừa là cơ quan hành chính, vừa là cơ quan chấp hành của HĐND, là mô hình đặc thù nhưng dễ gây xung đột vai trò và khó đảm bảo tính độc lập trong điều hành. Đề xuất làm rõ cơ chế “trách nhiệm kép” này, phân biệt rõ UBND là cơ quan hành chính nhà nước thay vì chỉ là cơ quan chấp hành của HĐND một cách hình thức. Cần tăng cường các cơ chế kiểm soát nội bộ, giám sát quyền lực, nhất là trong các lĩnh vực quản lý ngân sách, đất đai, đầu tư công để tránh lạm quyền hoặc hình thức hóa vai trò của HĐND.

Đối với Đại biểu Hội đồng nhân dân thực tế hiện nay, nhiều Đại biểu HĐND kiêm nhiệm, thiếu điều kiện về thời gian và năng lực nên hoạt động giám sát còn hạn chế, chưa phát huy hiệu quả. Luật sư Lê Hồng Nguyên đề nghị nâng cao tiêu chuẩn và điều kiện ứng cử Đại biểu HĐND, khuyến khích bố trí đại biểu chuyên trách, đặc biệt ở các đô thị lớn hoặc đơn vị hành chính quan trọng. Ngoài ra, cần bổ sung quy định đảm bảo quyền tiếp cận thông tin, quyền yêu cầu cung cấp tài liệu và cơ chế bảo vệ đại biểu khi thực hiện chức năng chất vấn, giám sát.

Luật sư Trương Nhật Quang, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bình Dương, góp ý tập trung vào một số nội dung thiết yếu, Luật sư nhấn mạnh sự cần thiết của việc sửa đổi nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tinh gọn bộ máy nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị xã hội.

Về đơn vị hành chính, Luật sư Trương Nhật Quang đề nghị quy định rõ ràng các cấp tỉnh và xã để thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời giữ nguyên quy định bắt buộc lấy ý kiến nhân dân khi có thay đổi về đơn vị hành chính nhằm bảo đảm quyền làm chủ của người dân. Luật sư cũng kiến nghị duy trì quyền chất vấn của Đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án và Viện trưởng Viện kiểm sát địa phương nhằm tăng cường giám sát hoạt động tư pháp. Về công tác kiện toàn bộ máy và quản lý cán bộ dựa trên thẩm quyền quản lý của cơ quan nhà nước để bảo đảm minh bạch, pháp lý. Bên cạnh đó, Luật sư Trương Nhật Quang đề xuất sử dụng hình thức Luật thay vì Nghị quyết của Quốc hội để sửa đổi Hiến pháp, nhằm phù hợp với nguyên tắc pháp lý và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành.

Góp ý tại hội thảo Luật sư Trần Mỹ Thoa nhấn mạnh, theo Điều 6 Luật Luật sư, hoạt động hành nghề luật sư phải được quản lý kết hợp giữa Nhà nước và tổ chức xã hội nghề nghiệp của Luật sư, đảm bảo Luật sư tuân thủ pháp luật, quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp. Trong bối cảnh tinh gọn tổ chức như hiện nay, vai trò của tổ chức xã hội nghề nghiệp như Liên đoàn Luật sư và Đoàn Luật sư không thể bỏ qua vì họ là thành viên đặc biệt, đóng góp quan trọng cho sự phát triển văn minh của nền tư pháp.

Về dự thảo sửa đổi Điều 9 Hiến pháp quy định MTTQVN gồm các tổ chức chính trị, chính trị, xã hội như Tổng Liên đoàn Lao động, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên... nhằm tinh gọn từ hơn 40 thành viên, tạo thuận lợi cho hoạt động của MTTQVN, là nơi phản ánh tâm tư nguyện vọng của nhân dân, góp phần bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân. Tuy nhiên, Luật sư Trần Mỹ Thoa lưu ý cần xem xét kỹ về thành phần thành viên MTTQVN, vì trong văn kiện Đại hội Đảng XIII nêu rõ vai trò của Đảng, Nhà nước và MTTQVN cùng các tổ chức chính trị xã hội trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Luật sư Trương Mỹ Thoa nhấn mạnh, Liên đoàn Luật sư và Đoàn Luật sư không phải là tổ chức xã hội nghề nghiệp thông thường hay hội quần chúng mà là tổ chức nghề nghiệp chuyên môn, được thành lập theo Luật Luật sư để bảo vệ quyền lợi Luật sư và đảm bảo chất lượng dịch vụ pháp lý. Liên đoàn Luật sư và Đoàn Luật sư đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tư pháp, góp phần bảo vệ công lý, đồng thời chịu sự quản lý của Nhà nước theo quy định của pháp luật.

Do đó, Luật sư Trần Mỹ Thoa kiến nghị khi sửa đổi Điều 9 Hiến pháp cần giữ nguyên giá trị quản lý hiện hành đối với các tổ chức chính trị xã hội cũng như các tổ chức xã hội nghề nghiệp như Liên đoàn Luật sư và Đoàn Luật sư, không nên coi các tổ chức này là Hội quần chúng mà cần công nhận rõ vai trò chuyên môn và pháp lý đặc thù của họ trong hệ thống chính trị và tư pháp.

Tại Hội thảo, các Luật sư đã góp ý về nhiều khía cạnh quan trọng liên quan đến nội dung, cách thức sử dụng từ ngữ trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp lần này. Những ý kiến tập trung làm rõ chức năng, nhiệm vụ và bản chất của các mối quan hệ trong hệ thống tổ chức hội tự nguyện, đặc biệt là việc định vị vai trò và thiết chế của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; làm rõ cách gọi tên các đơn vị và cấp hành chính; đồng thời khẳng định tầm quan trọng của việc lấy ý kiến nhân dân khi tiến hành sáp nhập, chia tách đơn vị hành chính.

Phát biểu tổng kết, Luật sư, Tiến sĩ Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam ghi nhận tinh thần trách nhiệm cao và sự thẳng thắn, tâm huyết của các Luật sư tham dự hội thảo. Liên đoàn Luật sư Việt Nam sẽ tiếp nhận, thận trọng xem xét và chắt lọc những ý kiến đóng góp quý báu này để kiến nghị một cách đầy đủ và chính xác lên Quốc hội, góp phần hoàn thiện dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.