Ảnh minh họa.
Trẻ em thuộc nhóm yếu thế trong xã hội, rất cần sự quan tâm, chăm sóc, giáo dục. Nhà nước luôn dành cho trẻ em các quy định pháp luật, chính sách quan tâm đặc biệt. Trong thời gian gần đây do ảnh hưởng dịch bệnh những vụ việc trẻ em bị bạo hành có chiều hướng gia tăng. Các vụ việc trẻ em bị bạo hành được xử lý nghiêm với mức hình phạt nghiêm khắc các đối tượng bạo hành trẻ em. Đối tượng bạo hành là người thân trong gia đình như bố, người chung sống như vợ chồng. Mức độ bạo hành có xu hướng gia tăng đối với trẻ em do dạy con bằng bạo lực dẫn đến tử vong, gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khoẻ, tính mạng trẻ em.
Đóng góp vào bảo vệ công lý, bảo vệ quyền trẻ em là đội ngũ Luật sư góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em trong vụ việc trẻ em bị bạo hành. Xuất phát từ đặc trưng nghề nghiệp là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những người yếu thế đặc biệt bảo vệ trẻ em Luật sư Việt Nam ngày càng có nhiều đóng góp trong công cuộc bảo vệ quyền trẻ em. Bộ Quy tắc Đạo đức và ứng xử nghề nghiệp Luật sư Việt Nam tại Quy tắc 4 quy định tham gia hoạt động cộng đồng của Luật sư:
“4.1. Luật sư luôn sẵn sàng và tích cực tham gia vào những hoạt động vì lợi ích chung của cộng đồng xã hội, phù hợp với nghề nghiệp của Luật sư;
4.2. Luật sư thực hiện trợ giúp pháp lý bằng sự tận tâm, vô tư và trách nhiệm nghề nghiệp như đối với các vụ việc có nhận thù lao”.
Bộ Quy tắc định hướng người Luật sư luôn sẵn sàng và tích cực tham gia vào các hoạt động vì lợi ích chung của cộng đồng như hoạt động tuyên truyền pháp luật, hoạt động bảo vệ trẻ em là bị hại trong các vụ án trẻ em bị bạo hành xâm hại.
Thời gian gần đây, xảy ra liên tiếp các vụ việc trẻ em bị bạo hành gây nhiều hậu quả thương tâm. Điển hình như vụ việc bé V.A. ở TP. Hồ Chí Minh bị người tình của bố bạo hành đến tử vong, hay vụ việc bé L.H.A. ở Hà Nội bị bố ruột đánh chết chỉ vì đọc sai chữ H. Vụ việc bé gái tên Tr., sinh năm 2021 nhập viện Nhi trung ương ngày 26/7/2022 trong tình trạng tím tái, li bì và sốt cao, nghi bị ngược đãi, hành hạ. Qua điều tra, lực lượng chức năng xác định mẹ cháu Tr. thuê người trông cháu để đi làm ở tỉnh khác. Trong quá trình trông cháu Tr., do cháu bị sốt và quấy khóc nên vợ chồng người trông cháu đã dùng dây sạc điện thoại buộc chân, dùng que gỗ, búa nhựa đánh vào đầu, người, dùng chăn quấn vào người và dùng băng dính bịt miệng cháu Tr. và còn rất nhiều vụ thương tâm khác khiến dư luận phẫn nộ.
Thạc sĩ, Luật sư Phạm Thị Bích Hảo, Uỷ viên BCH Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam.
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc trẻ em bị bạo hành là sự thiếu hiểu biết pháp luật về quyền trẻ em của những người có hành vi bạo hành. Đáng chú ý hơn hết là việc nhiều người vẫn còn chưa phân biệt được sự khác nhau của dạy dỗ trẻ và bạo hành trẻ em. Nhiều người vẫn cho rằng, đánh trẻ là một hành vi dạy dỗ và đây là việc riêng của gia đình, rằng “Thương cho roi cho vọt” là cách dạy dỗ con cái của mình. Nhiều người bên cạnh cũng cho rằng, đó là việc riêng gia đình người khác nên thôi không can thiệp, không hỏi han, lờ đi như không biết.
Chính vì suy nghĩ “việc riêng của gia đình” nên khi Luật sư tham gia tố tụng với vai trò người bảo vệ quyền và lợi ích của bị hại, người đại diện hợp pháp của bị hại không hợp tác vì cho rằng đó là việc tự dạy bảo con trong gia đình nên không cần Luật sư tham gia bảo vệ. Điều này, gây khó khăn cho Luật sư trong việc thu thập chứng cứ, lời khai từ những người làm chứng, người đại diện cho bị hại. Trong phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ việc bé L.H.A. bị bố bạo hành dẫn đến tử vong tại Tòa án nhân dân quận Bắc Từ Liêm, Luật sư Phạm Thị Bích Hảo, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại yêu cầu áp dụng tình tiết tặng nặng do người bị bạo hành là trẻ em gây hậu quả tử vong. Người có hành vi bạo hành và những thân xung quanh vẫn chưa ý thức được người bị bạo hành không chỉ là con của mình mà còn là một công dân được pháp luật bảo vệ quyền được sống. Điều này gây ra khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của Luật sư khi thu thập chứng cứ, lấy lời khai, quá trình bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị hại là trẻ em tại Toà án.
Luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em bị bạo hành chủ yếu tham gia trợ giúp pháp lý miễn phí. Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam có mô hình Chi hội Luật sư vì quyền trẻ em phía Bắc, Chi hội Luật sư vì quyền trẻ em TP. Hồ Chí Minh. Trong năm 2022, các Luật sư chi hội đã đang bảo vệ cho 13 vụ án mà bị hại là trẻ em. Trong vụ việc trẻ em bị bạo hành, Luật sư đóng vai trò rất quan trọng tham gia vào quá trình lấy lời khai, cùng kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện giám định pháp y, xem xét việc thu thập chứng cứ đã đầy đủ, khách quan chưa, quá trình tham gia của Luật sư sẽ thực hiện bảo vệ quyền và lợi ích của bị hại, góp phần bảo vệ công lý. Kết luận giám định pháp y khi trẻ em bị tử vong do bạo hành cần kịp thời, chính xác, khách quan, đầy đủ nếu không đáp ứng thì sẽ có thể dẫn đến việc xét xử sẽ chưa khách quan, toàn diện.
Luật sư là những người hiểu biết pháp luật nói chung và pháp luật bảo vệ quyền trẻ em nói riêng, có kinh nghiệm bảo vệ trẻ em sẽ tham gia tố tụng từ giai đoạn tố cáo, điều tra, truy tố, xét xử. Luật sư bảo vệ quyền trẻ em trong đó có trẻ em bị bạo hành có kinh nghiệm trong việc tham gia các vụ việc hình sự để bảo vệ quyền trẻ em.
Một số vụ án bạo hành trẻ em dẫn đến trẻ em, tuỳ theo diễn biến vụ việc, kết luận điều tra mà truy tố các tội danh giết người, tội hành hạ người khác, tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người. Vụ việc bé V.A. bị “dì ghẻ” bạo hành gây nhiều bức xúc trong dư luận hiện nay. Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ, Luật sư Nguyễn Anh Thơm là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại đã đề nghị xác định tỷ lệ thương tật, thương tích của bị hại trong các ngày 7-10-11-12/12/2021, đề nghị thay đổi tội danh bị cáo Thái là đồng phạm với bị cáo Trang về tội “Giết người”, “Cố ý gây thương tích”. Sau khi hội ý, Hội đồng xét xử nhận thấy căn cứ vào Điều 205, 206, 207 Bộ luật Hình sự, việc xác định thương tích là bắt buộc, Hội đồng xét xử cho rằng cần hoãn phiên tòa, trả hồ sơ cho Viện Kiểm sát để điều tra bổ sung, xác định lại tỷ lệ thương tích của bị hại theo yêu cầu của Luật sư.
Trong vụ việc bé L.H.A ở Bắc Từ Liêm bị bố bạo hành bằng đũa gỗ, gậy gỗ khi dạy học dẫn tử vong do bị chấn thương nặng phần lưng và mông cháu bé, Luật sư Phạm Thị Bích Hảo cũng đã kiến nghị Hội đồng xét xử áp dụng tình tiết tăng nặng với bị cáo Lê Thành Công và được Hội đồng xét xử chấp thuận. Từ đó có thể thấy Luật sư đóng vai trò quan trong vụ việc trẻ em bị bạo hành, công tâm vì quyền trẻ em, góp phần xét xử đúng người, đúng tội.
Bên cạnh việc tham gia vào các vụ án với vai trò người bảo vệ quyền và lợi ích của bị hại. Đội ngũ Luật sư cũng đang làm rất tốt công tác tuyên truyền pháp luật về quyền trẻ em, bảo vệ trẻ em khỏi bạo hành, xâm hại. Trong nửa đầu năm 2022, đã có rất nhiều buổi tuyên pháp luật vì quyền trẻ em được tổ chức tại các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và phối hợp tổ chức tại các Ủy ban cấp xã phường tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh thành trên toàn quốc.
Nhằm khẳng định rõ hơn nữa vị trí, vai trò của Luật sư trong bảo vệ quyền trẻ em, đội ngũ Luật sư tiếp tục nâng cao kiến thức nghiệp vụ, trau dồi thêm hiểu biết tâm sinh lý trẻ em, tâm lý của gia đình nạn nhân. Tiếp tục nâng cao vai trò của Luật sư trong vụ án hình sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em đảm bảo việc xây dựng nhà nước pháp quyền.
Luật sư có sứ mệnh bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức, cơ quan, bảo vệ sự độc lập của tư pháp, góp phần bảo vệ công lý, công bằng, phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Với những công việc ý nghĩa Luật sư vẫn đang thầm lặng đóng góp vào việc xây dựng nhà nước pháp quyền, bảo vệ quyền con người.
Thạc sĩ, Luật sư PHẠM THỊ BÍCH HẢO
Uỷ viên BCH Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam
