1. Khái niệm về tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy"
Nghiên cứu Điều 250 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 cho thấy, điều luật không quy định khái niệm cụ thể về tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy". Tại mục 3,2 II Thông tư số 17/2007/TTLT/BCA-TANDTC-VKSNDTC có đưa ra khái niệm vận chuyển trái phép chất ma túy như sau: “Vận chuyển trái phép chất ma túy” là hành vi chuyển dịch bất hợp pháp chất ma túy từ nơi này đến nơi khác dưới bất kỳ hình thức nào (có thể bằng các phương tiện khác nhau như ô tô, tàu bay, tàu thủy...trên các tuyến đường khác nhau như đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường thủy, đường bưu điện...; có thể để trong người như cho vào túi áo, túi quần, nuốt vào trong bụng, để trong hành lý như vali, túi xách... mà không nhằm mục đích mua bán, tàng trữ hay sản xuất trái phép chất ma túy khác. Có quan điểm khác lại cho rằng: Hành vi “vận chuyển trái phép chất ma túy là hành vi chuyển dịch trái phép chất ma túy không nhằm mục đích sản xuất, mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy thuộc một trong những trường hợp được quy định tại Điều 250 BLHS”.
Ảnh minh hoạ.
Trên cơ sở các quy định của pháp luật và tổng hợp từ những quan điểm của các nhà khoa học. Tác giả đưa ra khái niệm tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy" như sau: tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy" là hành vi do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý xâm phạm chế độ quản lý độc quyền của Nhà nước về ma túy nhằm chuyển dịch trái phép chất ma túy từ nơi này đến nơi khác mà không nhằm mục đích sản xuất, mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy.
Trên cơ sở Hiến pháp năm 2013, BLHS năm 2015 được Quốc hội thông qua, là cơ sở pháp lý quan trọng thể hiện chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ mới. Bộ luật đã tách Điều 194 BLHS năm 1999 về tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy thành 4 tội độc lập (tội tàng trữ trái phép chất ma túy, tội vận chuyển trái phép chất ma túy, tội mua bán trái phép chất ma túy, tội chiếm đoạt chất ma túy). Nội dung sửa đổi quan trọng này chính là việc cụ thể hóa phương thức giải quyết những điểm bất cập lớn nhất khi giải quyết các vụ án mà các tội danh có tính chất, mức độ khác nhau cần áp dụng những chính sách xử lý khác nhau.
Quy định mới làm giảm thiểu khó khăn cho các cơ quan tố tụng trong việc xác định tội danh và quyết định hình phạt cũng như xác định các tình tiết tái phạm, tái phạm nguy hiểm, đặc biệt là cơ sở để Tòa án áp dụng mức hình phạt khách quan, công bằng, phù hợp giữa các hành vi phạm tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy hoặc chiếm đoạt chất ma túy.
2. Bất cập trong việc quy định và áp dụng các quy định của BLHS hiện hành về tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy"
Theo quy định tại Điều 250 BLHS năm 2015 việc xác định trọng lượng chất ma túy có ý nghĩa rất quan trọng trong việc xác định khung hình phạt đối với người phạm tội.
Chính phủ ban hành NĐ số 19/2018/NĐ-CP ngày 02/12/2018 quy định về việc tính tổng khối lượng hoặc thể tích chất ma túy tại một số điều của BLHS năm 2015. Theo tinh thần của Nghị định này, về cơ bản vẫn dựa trên TTLT số 08/2015 để tính tổng khối lượng hoặc thể tích chất ma túy. Về nguyên tắc tính, nghị định 19/2018/NĐ-CP quy định theo một nguyên tắc chung là: Trường hợp các chất ma túy đều được quy định trong cùng một điểm tại các khoản của điều luật quy định, thì cộng khối lượng hoặc thể tích của các chất ma túy đó lại với nhau và đối chiếu với quy định về khối lượng hoặc thể tích của các chất ma túy đó trong các khoản của điều luật được áp dụng để xác định tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất ma túy thuộc trường hợp quy định tại khoản nào của điều luật tương ứng để truy tố, xét xử.
Tuy nhiên, Nghị định 19/2018/NĐ-CP chỉ quy định cách tính tổng khối lượng hoặc thể tích của một chất ma túy được giám định, chưa quy định trong trường hợp bắt được đối tượng đang sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ hoặc chiếm đoạt chất ma túy khi thu giữ, niêm phong, gửi giám định, thì kết quả giám định gói ma túy được niêm phong gửi giám định có chứa thành phần của nhiều ma túy khác nhau, không thể tách riêng từng chất ma tuý thì cách tính tổng khối lượng hoặc thể tích được thực hiện như thế nào?
Do đó, cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về cách tính tổng khối lượng hoặc thể tích chất ma túy với gói ma túy hoặc lọ dung dịch ma túy thu giữ được gửi giám định có chứa thành phần của nhiều chất ma túy.
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự đối với tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy"
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo thuận lợi cho công tác phòng chống ma túy, sửa đổi, bổ sung luật Phòng, chống ma túy và các văn bản pháp luật khác có liên quan phù hợp với thực tiễn công tác phòng, chống ma túy. Như vậy, các văn bản của Đảng và Nhà nước đều đòi hỏi việc hoàn thiện quy định về tội phạm ma túy, trong đó có tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy".
Thứ hai, tăng cường công tác hướng dẫn, giải thích các quy định của BLHS năm 2015 đối với tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy". Bởi, việc giải thích này sẽ góp phần quan trong trong việc thống nhất nhận thức của các cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng nhằm hướng đến mục tiêu xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Thứ ba, tăng cường bồi dưỡng công tác nghiệp vụ của cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giỏi về chuyên môn, vững về kinh nghiệm. Đây là yếu tố quyết định chất lượng xử lý các tội phạm hình sự nói chung và tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy" nói riêng, để tránh việc oan, sai, không những gây thiệt hại trực tiếp cho người bị kết án mà còn làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, Nhà nước đối với nhân dân
Thứ tư, tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, chế độ chính sách đối với cơ quan tư pháp và người trực tiếp làm công tác tư pháp. Việc đầu tư các cơ sở làm việc, nhà hỏi cung bị can, nhà tạm giữ, tạm giam, việc ghi âm, ghi hình trong hoạt động hỏi cung... cần được Nhà nước sớm quan tâm, đầu tư xây dựng, lắp đặt các trang thiết bị hiện đại phục vụ công tác. Quan tâm hơn nữa chính sách đối với những người hoạt động trong các cơ quan tư pháp nhằm đảm bảo cho họ có cuộc sống ổn định để họ yên tâm công tác và cống hiến.
HOÀNG THUỲ LINH
Tòa án quân sự Quân khu 7
