Một số vấn đề pháp lý xoay quanh vụ nghệ sĩ Hoài Linh và gần 14 tỉ tiền từ thiện đồng bào miền Trung

Những ngày qua, cộng đồng mạng bất ngờ dấy lên thắc mắc về việc NSƯT Hoài Linh đã sử dụng ra sao đối với số tiền hơn 13 tỉ đồng mà anh kêu gọi được từ việc quyên góp ủng hộ cho đồng bào miền Trung sau đợt bão lũ tháng 11/2020. Vào thời điểm khép lại việc kêu gọi ủng hộ, anh từng thông tin cụ thể trên trang Facabook cá nhân sẽ sắp xếp đến miền Trung và khẳng định "Tất cả cần phải minh bạch dù chỉ 1.000 đồng".

Tuy nhiên đến nay, vẫn chưa thấy NSƯT Hoài Linh thông báo hay chia sẻ kế hoạch, hoạt động nào liên quan đến việc chuyển số tiền ấy đến người dân miền Trung chịu thiệt hại do thiên gây ra, nên việc dư luận “nổi sóng” với những nghi ngờ là điều khó tránh khỏi.

Theo chia sẻ mới nhất trên báo chí, nghệ sĩ Hoài Linh khẳng định số tiền này vẫn còn nằm trong tài khoản riêng dành cho mục đích thiện nguyện mà anh đã thiết lập.

Nghệ sĩ Hoài Linh giải thích, anh đã chuẩn bị chuyến đi trao số tiền cho đồng bào miền Trung, sau chuyến lưu diễn tại Điện Biên, Lai Châu. Song, vì tình hình dịch bệnh bùng phát nên anh phải dời lại. Anh dự kiến từ ngày 10 đến 17/5 tiến hành chuyến đi nhưng rồi dịch bệnh lại bùng phát nên đành phải dời.

Đồng thời, nghệ sĩ Hoài Linh cam kết sẽ gửi đến người dân miền Trung đầy đủ số tiền mà các nhà hảo tâm đã ủng hộ, có chứng từ rõ ràng cùng lời khẳng định không đánh đổi 30 năm sự nghiệp lấy 13 tỉ đồng.

Trao đổi với Tạp chí Luật sư Việt Nam về một số vấn đề pháp lý xoay quanh vụ việc này, Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp đánh giá nếu nghệ sĩ Hoài Linh không chuyển tiền từ thiện cho đồng bào miền Trung như đã thỏa thuận hoặc có hành vi gian dối để chiếm đoạt số tiền đó thì có thể bị xử lý hình sự.

Theo quy định của pháp luật thì đây là quan hệ dân sự về việc thực hiện công việc theo nội dung ủy quyền tặng cho tài sản. Người tặng cho là người có tiền, tài sản; người được tặng cho là đồng bào miền Trung đang gặp khó khăn vì thiên tai. Nghệ sĩ Hoài Linh trong trường hợp này chỉ là người đại diện theo ủy quyền của người có tài sản, có trách nhiệm chuyển giao tài sản của bên cho sang cho bên nhận tài sản theo thỏa thuận, cam kết trước nó.

Việc ủy quyền tặng cho tài sản này được thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 và các văn bản pháp luật có liên quan. Cụ thể, tại Điều 138 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:

Điều 562 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định quy định, hợp đồng ủy quyền là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên được ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc nhân danh bên ủy quyền, bên ủy quyền chỉ phải trả thù lao nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.

Nghĩa vụ của Hoài Linh là nghĩa vụ của bên được ủy quyền, cụ thể theo Điều 565 Bộ luật Dân sự quy định nghĩa vụ như sau: 

- Thực hiện công việc theo ủy quyền và báo cho bên ủy quyền về việc thực hiện công việc đó.

- Báo cho người thứ ba trong quan hệ thực hiện ủy quyền về thời hạn, phạm vi ủy quyền và việc sửa đổi, bổ sung phạm vi ủy quyền.

- Bảo quản, giữ gìn tài liệu và phương tiện được giao để thực hiện việc ủy quyền.

- Giữ bí mật thông tin mà mình biết được trong khi thực hiện việc ủy quyền.

- Giao lại cho bên ủy quyền tài sản đã nhận và những lợi ích thu được trong khi thực hiện việc ủy quyền theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật.

- Bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ quy định tại Điều này.

Như vậy, nghệ sĩ Hoài Linh đã đồng ý nhận ủy quyền của những người khác để nhận tiền, chuyển giao số tiền đó cho đồng bào lũ lụt miền Trung là nhận thực hiện nghĩa vụ dân sự. Nghĩa vụ của Hoài Linh xuất phát từ thời điểm nhận tiền của những người hâm mộ. Nghệ sĩ Hoài Linh cũng có trách nhiệm phải thông báo cho đồng bào lũ lụt miền Trung, người được tặng cho số tiền đó về số tiền tặng cho, thời gian, phương thức tặng cho (từ thiện)... Từ thời điểm nghệ sĩ Hoài Linh nhận số tiền đó thì các khoản lãi suất phát sinh thuộc về bên được hưởng tiền là đồng bào lũ lụt miền Trung. Dù nghệ sĩ có kéo dài thời hạn bàn giao số tiền đó thì số tiền lãi phát sinh cũng thuộc về đồng bào miền Trung chứ không phải là tiền của nghệ sĩ Hoài Linh. Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản nào thì thuộc về chủ sở hữu tài sản đó. Khi chủ sở hữu đồng ý chuyển tài sản đó cho người khác hưởng thụ thì người hưởng thụ sẽ được sở hữu hoa lợi, lợi tức đó.

Bởi vậy, việc thực hiện hoạt động từ thiện kéo dài khiến phát sinh các khoản lãi suất từ khoản tiền đó thì lãi suất cũng thuộc về người được hưởng số tiền đó là đồng bào miền Trung. Nghệ sĩ Hoài Linh có trách nhiệm phải chuyển giao toàn bộ số tiền gốc và lại cho đồng bào miền Trung trong thời hạn sớm nhất có thể. Ngoài ra, nếu việc thực hiện nghĩa vụ chuyển tiền không kịp thời, gây thiệt hại cho đồng bào miền Trung thì nghệ sĩ Hoài Linh còn phải chịu bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật. Cụ thể, Điều 360 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ. Theo đó, trường hợp có thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ gây ra thì bên có nghĩa vụ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Với tư cách là người nhận ủy quyền thể nghệ sĩ Hoài Linh phải thực hiện đúng thỏa thuận, cam kết với người có tài sản, người đã chuyển tiền cho nghệ sĩ Hoài Linh. Đây là nghĩa vụ dân sự theo quy định của pháp luật, đồng thời cũng là vấn đề đạo đức xã hội. 

Số tiền này không phải ngẫu nhiên mà nhiều người đã gửi vào tài khoản của Hoài Linh để nhờ Hoài Linh chuyển tiền cho đồng bào miền Trung đang gặp thiên tai. Việc chuyển tiền từ thiện xuất phát từ thông tin, thông báo của Hoài Linh về việc tiếp nhận từ thiện, từ sự tin tưởng, mến mộ nghệ sĩ này. Đây là uy tín, là “tín nhiệm” là danh dự của nghệ sĩ chứ không đơn giản chỉ là chuyện tiền bạc. Khi người hâm mộ, những nhà hảo tâm đã tin tưởng chuyển tiền thì họ luôn hy vọng số tiền đó sẽ sử dụng kịp thời, đúng mục đích, khắc phục phần nào khó khăn cho đồng bào miền Trung Việt Nam. Vậy mà thông tin đến bây giờ hỏi linh vẫn giữ số tiền đó, chưa chuyển cho đồng bào miền Trung sau một thời gian rất dài như vậy khiến nhiều người khá bất ngờ, bức xúc, thậm chí sốc, không tin nổi chuyện đó lại có thể xảy ra.

"Với thông tin tài khoản, giao dịch tại ngân hàng qua sao kê tài khoản có lẽ cũng sẽ thể hiện rất rõ số tiền chuyển đến và tiền có trong tài khoản của nghệ sĩ này. Nghệ sĩ giải thích sự chậm trễ trong việc chuyển tiền từ thiện này là do nghệ sĩ bận và do dịch bệnh. Tuy nhiên giải thích như vậy là không thuyết phục", Luật sư Cường nói.

Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sư Chính pháp.

Trong những trường hợp ủy quyền thực hiện hoạt động từ thiện như thế này nếu như phát hiện có việc gian dối để chiếm đoạt số tiền từ thiện từ 4.000.000 đồng trở lên hoặc sử dụng số tiền từ thiện sai mục đích dẫn đến mất khả năng trả lại tài sản thì người nhận ủy quyền như nghệ sĩ Hoài Linh trong tình huống này sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" theo quy định tại Điều 175 Bộ luật Hình sự năm 2015. 

Theo Luật sư Cường, phải công khai minh bạch về việc nhận tiền và thực hiện ngay nghĩa vụ của mình là chuyển tiền cho đồng bào miền Trung theo đúng cam kết trước đó. Việc chuyển tiền vào thời điểm này khi khó khăn của đồng bào đã qua rồi là có vẻ hơi “vô duyên”, khó có lời giải thích nào thuyết phục. Tuy nhiên, đó là trách nhiệm pháp lý, là đạo đức của con người. Trường hợp nghệ sĩ không chuyển tiền theo cam kết hoặc có sự gian dối trong việc chi tiêu sử dụng số tiền này mà có đơn thư tố cáo thì cơ quan điều tra sẽ vào cuộc xác minh làm rõ có dấu hiệu lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hay không để giải quyết vụ việc theo quy định của pháp luật.

Người xưa thường nói “một miếng khi đói bằng một gói khi no”. Khi đồng bào đang gặp khó khăn, hoạn nạn mới cần có sự giúp đỡ kịp thời của nhân dân trong và ngoài nước theo tinh thần “lá lành đùm lá rách”. Những nghệ sĩ có tên tuổi, có uy tín như nghệ sĩ Hoài Linh đứng ra kêu gọi quyên góp ủng hộ thì sẽ được rất nhiều người hưởng ứng, tin tưởng chuyển tiền. Tuy nhiên, nghệ sĩ đã không chuyển tiền từ thiện cho đồng bào theo đúng cam kết, lại không công khai thông tin, không có lời xin lỗi, chậm trễ một thời gian quá dài như vậy thì rõ ràng là chuyện chưa từng xảy ra trên thực tế. Chuyện này sẽ tác động xấu đến dư luận xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin của con người đối với lòng tốt, cái thiện và sẽ là bài học sâu sắc đối với những nghệ sĩ, những người nổi tiếng trong việc thực hiện quyền góp từ thiện, Luật sư Cường bày tỏ quan điểm.

PHƯƠNG HOA

Tội 'Cho vay nặng lãi' 'theo quy định Bộ luật Hình sự như thế nào?