Ảnh minh hoạ.
Hành vi xâm hại tình dục là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ người khác tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô và sử dụng người khác vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức. Tội phạm hiếp dâm là một loại tội phạm mà người phạm tội có hành vi cố ý xâm phạm đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, quyền tự do tình dục của con người, những hành vi nguy hiểm này sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự và hình phạt tương ứng. Như vậy, có thể hiểu rằng giám định pháp y trong điều tra các tội phạm xâm hại tình dục là hoạt động giám định trên cở sở vận dụng tri thức, phương tiện y học để tiến hành khám nghiệm và rút ra các kết luận có tính khoa học về những vấn đề có liên quan qua đó bổ trợ, phục vụ quá trình điều tra các vụ án xâm hại tình dục được thực hiện theo trình tự, thủ tục luật định giúp quá trình giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện và nhanh chóng.
Trong quá trình điều tra các vụ án hình sự về tội phạm xâm hại tình dục thì sẽ có rất nhiều hoạt động giám định pháp y được áp dụng. Khi tiến hành giám định, Giám định viên cần tiến hành giám định các tổn thương trên cơ thể của nạn nhân, giám định về dấu vết thu được ở hiện trường vụ án… để củng cố thêm chứng cứ phục vụ cho công tác điều tra đối với vụ án hình sự về loại tội phạm này, cụ thể như sau:
Thứ nhất, đối với giám định một số dấu vết trên cơ thể nạn nhân
Trong quá trình thực hiện hành vi phạm tội xâm hại tình dục, ít nhiều thì người phạm tội cũng sẽ để lại một số dấu vết trên cơ thể nạn nhân, đó có thể là các tổn thương hoặc các dấu vết sinh học. Tổn thương trên thân thể nạn nhân chủ yếu là những tổn thương được thể hiện như xây sát da, bầm tụ, rách da, các vết hằn, ấn móng tay, dấu răng trên người nạn nhân và thủ phạm, đôi khi còn là những tổn thương ở vùng ngực, vùng trong đùi của nạn nhân. Đây thường là những dấu vết do thủ phạm sử dụng ngoại lực tác động lên cơ thể nạn nhân nhằm khống chế nạn nhân để thực hiện hành vi phạm tội của mình hoặc là hậu quả của quá trình phản kháng, chống cự hành vi của người phạm tội. Các dấu vết này có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình chứng minh sự thuận tình của nạn nhân đối với hành vi của người phạm tội, cũng như để xác định tỉ lệ thương tật của nạn nhân định khung hình phạt và đối với trường hợp nạn nhân chết sẽ giúp cơ quan tiến hành tố tụng xác định được thủ phạm thực hiện hành vi xâm hại tình dục vào thời điểm nào (trước hay sau khi nạn nhân chết) định tội một cách chính xác và phù hợp.
Thứ hai, đối với giám định màng trinh của nạn nhân
Trong quá trình giám định màng trinh, khi giám định tổn thương trong, cần tiến hành xác định màng trinh bị phá hay còn nguyên vẹn. Nếu vết rách màng trinh mới thì có chảy máu (đó chính là hồng cầu, bạch cầu và huyết tương), trong 03 - 04 ngày đầu thường có sự sưng nề, về sau sẹo hoá hoàn toàn đôi khi có mủ nếu nhiễm trùng. Ở tuổi trưởng thành, vết rách ít viêm và tổn thương hơn, tuy nhiên ở tuổi trẻ em, thương tích sẽ lan rộng và bầm tím quanh âm hộ. Kết quả giám định màng trinh sẽ giúp chúng ta biết được mức độ tổn thương màng trinh nói riêng và tỷ lệ tổn thương cơ thể của nạn nhân nói chung, từ đó chính là căn cứ để cơ quan tiến hành tố tụng xác định hành vi của cấu thành tội phạm nào.
Thứ ba, đối với giám định dấu vết tinh dịch trên cơ thể nạn nhân
Dấu vết này thường xuất hiện khi mà người phạm tội đã thực hiện hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác. Dấu vết tinh dịch có thể thu thập được trong âm đạo, trong miệng hoặc ở trên cơ thể của nạn nhân. Để phát hiện các dấu vết này, Giám định viên sẽ thực hiện việc xét nghiệm nhằm tìm Acid phosphatase trong tinh dịch. Trong trường hợp sớm lấy được dịch âm hộ và âm đạo thì để riêng soi tươi, từ đó tìm hình thể của tinh trùng, bình thường tinh trùng sống từ 03 - 05 ngày trong âm đạo. Trong trường hợp muộn lấy tinh dịch nghi ngờ đã khô thì truy tìm tinh thể Florence bằng cách ngâm vết tinh dịch nghi ngờ bằng nước muối sinh lý rồi ly tâm lấy cặn, bỏ lên lam kính nhỏ dung dịch Florence, sau đó phủ lá kính để từ 15 - 20 phút và xem ở dưới kính hiển vi, nếu là tinh dịch sẽ thấy các tinh thể óng ánh đầu vát nhọn đứng rời rạc hoặc chồng lên nhau, đó là sản phẩm thoái hóa của tinh trùng.
Thứ tư, đối với giám định pháp y có mẫu vật từ nguồn gốc của cơ thể thu được ở hiện trường vụ án
Trong các vụ án xâm hại tình dục, không phải lúc nào cũng có thể thu được toàn vẹn tử thi hay cơ thể người sống nhất là đối với những vụ hiếp dâm sau đó giết người phanh thây thành nhiều phần khác nhau để phi tang, mà có thể chỉ thu được những dấu vết vương vãi tại hiện trường vụ án như vết máu, lông, tóc, tinh dịch có thể tìm thấy ở trên hung khí, quần áo, hoặc trên cơ thể nạn nhân. Thông qua việc giám định các dấu vết này sẽ cung cấp những thông tin cần thiết cho hoạt động điều tra vụ án cũng như giúp phân biệt giữ người và động vật như: để phân biệt được máu người và máu động vật thì sử dụng phương pháp là cho hồng cầu máu O của người vào dịch vết máu trong muối đẳng trương để thu được kết quả. Khi xác định thời gian tồn tại của vết máu tại hiện trường thì sử dụng phương pháp khuyếch tán Ion chlor để từ đó xác định thời điểm thủ phạm thực hiện hành vi phạm tội.
Hiện nay, một số vụ án hiếp dâm do công tác khám nghiệm hiện trường còn qua loa, việc phát hiện, ghi nhận, đánh giá, thu thập dấu vết, vật chứng tại hiện trường còn lúng túng, chưa kịp thời nên đã gây nhiều khó khăn trong việc chứng minh tội phạm làm ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả công tác điều tra các vụ án hiếp dâm và hoạt động truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người thực hiện hành vi phạm tội, đặc biệt ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân. Nguyên nhân một phần là do quy định pháp luật còn một số điểm chưa rõ ràng, nhận thức pháp luật của cơ quan tiến hành giám định pháp y còn chưa có sự thống nhất, việc tổ chức thực hiện các hoạt động về giám định pháp y trong điều tra vụ án hình sự còn một số điểm bất cập, các chế độ chính sách đãi ngộ cán bộ pháp y còn nghèo nàn và do sự quản lý lỏng lẻo trong việc cấp giấy tờ, hồ sơ…Do vậy, giám định pháp y trong điều tra vụ án hình sự này cần phải được tiếp tục nghiên cứu và làm sáng tỏ hơn nữa để đưa thủ tục này dễ dàng áp dụng vào thực tế mang lại hiệu quả cao trong quá trình đấu tranh phòng, chống tội phạm ở Việt Nam ngày nay.
Như vậy, chúng ta có thể thấy rằng hoạt động giám định pháp y đem lại nhiều ý nghĩa đối với hoạt động điều tra các vụ án xâm hại tình dục giúp các cơ quan tố tụng giải quyết vụ án dựa trên các cơ sở khoa học đảm bảo đúng người, đúng tội, không làm oan người vô tội, cũng như không bỏ lọt tội phạm. Kết quả giám định pháp y sẽ giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng có căn cứ, cơ sở khoa học để làm rõ sự thật khách quan về vụ việc đã xảy ra cũng như là chứng cứ để tiến hành khởi tố, điều tra các vụ án xâm hại tình dục. Ngoài ra, còn định hướng cho các cơ quan điều tra xây dựng, loại trừ các giả thuyết điều tra. Các nhận xét của Giám định viên pháp y có ý nghĩa rất quan trọng để phục vụ kịp thời cho công tác truy xét, điều tra các dấu vết nóng để nhanh chóng tìm ra thủ phạm.
Những kết luận này có thể mở ra cho cơ quan điều tra hướng điều tra phù hợp và khoanh vùng được đối tượng tình nghi. Kết quả giám định pháp y không những cung cấp thông tin cần thiết để giải quyết vụ án hình sự mà còn ngăn chặn ý thức chủ quan lên việc giải quyết vụ án vừa đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật tránh những nhận định, đánh giá sai lầm, cảm tính. Bên cạnh đó, thông qua quá trình giám định, người giám định có thể phát hiện ra những nguyên nhân, điều kiện thực hiện tội phạm; những sơ hở, thiếu sót của cơ quan, tổ chức, cá nhân và thủ đoạn hoạt động của kẻ phạm tội. Đây chính là nguồn thông tin quan trọng trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, phòng ngừa nguy cơ trở thành nạn nhân của tội phạm hiếp dâm để phục vụ cho công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm.
PHẠM VĂN PHƯƠNG
Toà án quân sự Quân khu 7
