Luật sư Phan Văn Thanh, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh.
Trước tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn ra ngày càng phức tạp, nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam đã thực hiện chương trình tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 cho người dân. Tuy nhiên, gần đây một số địa phương lại có đề xuất tiêm vaccine tự chi trả kinh phí. Cụ thể, UBND thị trấn Đông Anh (TP. Hà Nội) có văn bản yêu cầu các tổ dân phố tổ chức thống kê, đăng ký, cam kết tự nguyện với việc tiêm vaccine của cá nhân theo từng hộ gia đình (ngay sau đó UBND thị trấn Đông Anh đã thu hồi văn bản này); hay UBND huyện Trấn Yên (tỉnh Yên Bái) ban hành công văn hỏa tốc về việc rà soát, tổng hợp nhu cầu tiêm vaccine phòng Covid-19 trên địa bàn đối người trên 18 tuổi thuộc đối tượng tiêm, tổng số người trong cơ sở kinh doanh, doanh nghiệp, cụm công nghiệp trên địa bàn. Đáng chú ý, trong nội dung công văn của UBND huyện Trấn Yên có đoạn yêu cầu chủ sử dụng lao động trên địa bàn, rà soát và đăng ký cho 100% công nhân và người lao động tiêm vaccine, tự chi trả kinh phí. Trong văn bản không đưa ra mức giá cụ thể.
Luật sư Phan Văn Thanh, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh cho biết, tại phiên họp thường kỳ tháng 5 năm 2021, Chính Phủ đã họp và thông qua Nghị quyết số 58/NQ-CP ngày 08/6/2021 về công tác phòng, chống dịch Covid-19. Theo đó, giá dịch vụ tiêm vaccine phòng Covid-19 tự nguyện cho các đối tượng có nhu cầu thực hiện theo quy định tại Nghị quyết số 21/NQ-CP ngày 26/02/2021 của Chính phủ về mua và sử dụng vaccine phòng Covid-19 (Nghị quyết 21) và Nghị định số 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ về hoạt động tiêm chủng (Nghị định 104).
Theo Điều 2 Nghị quyết 21, các đối tượng được ưu tiên tiên và miễn phí vaccine phòng Covid-19 bao gồm:
(1) Lực lượng tuyến đầu phòng, chống dịch, gồm:
(i) Người làm việc trong các cơ sở y tế;
(ii) Người tham gia phòng chống dịch (thành viên Ban chỉ đạo phòng, chống dịch các cấp, người làm việc ở các khu cách ly, làm nhiệm vụ truy vết, điều tra dịch tễ, tổ Covid dựa vào cộng đồng, tình nguyện viên, phóng viên...);
(iii) Quân đội, Công an;
(2) Nhân viên, cán bộ ngoại giao của Việt Nam được cử đi nước ngoài; hải quan, cán bộ làm công tác xuất nhập cảnh;
(3) Người cung cấp dịch vụ thiết yếu: hàng không, vận tải, du lịch; cung cấp dịch vụ điện, nước...;
(4) Giáo viên, người làm việc tại các cơ sở giáo dục, đào tạo; người làm việc tại các cơ quan, đơn vị hành chính thường xuyên tiếp xúc với nhiều người;
(5) Người mắc các bệnh mạn tính, người trên 65 tuổi;
(6) Người sinh sống tại các vùng có dịch;
(7) Người nghèo, các đối tượng chính sách xã hội;
(8) Người được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cử đi công tác, học tập, lao động ở nước ngoài;
(9) Các đối tượng khác do Bộ Y tế quyết định căn cứ yêu cầu phòng chống dịch.
Như vậy, các đối tượng được ưu tiên và miễn phí tiêm vaccine phòng chống Covid-19 là các đối tượng từ (1) đến (9) trong đó bao gồm cả những “người sống tại vùng có dịch”.
Tuy nhiên thế nào là vùng có dịch? Theo khoản 14 Điều 2 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm 2007 thì vùng có dịch là khu vực được cơ quan có thẩm quyền xác định có dịch. Theo Điều 3 và Điều 5 Quyết định số 02/2016/QĐ-TTg ngày 28/01/2016 thì việc công bố dịch bệnh và công bố hết dịch bệnh đối với các dịch bệnh nhóm A như Covid-19 thuộc thẩm quyền của Bộ Y tế hoặc Thủ tướng Chính phủ.
Ngày 01/4/2020, theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Y tế, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 447/QĐ-TTg công bố dịch bệnh Covid-19 là bệnh truyền nhiễm nhóm A, nguy cơ ở mức độ đại dịch toàn cầu. Thời gian xảy ra dịch từ ngày 23/01/2020 (thời điểm xác định trường hợp đầu tiên mắc ca bệnh viêm đường hô cấp do chủng mới của virus Corona gây ra); địa điểm và quy mô xảy ra dịch trên toàn quốc.
Nếu xác định vùng có dịch là toàn quốc thì có thể hiểu rằng tất cả người dân Việt Nam đều là những người sống trong vùng có dịch nên có thể được tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 miễn phí.
Một trong những nguyên tắc khi xây dựng Kế hoạch tiêm vaccine phòng Covid-19 giai đoạn 2021-2022 của Bộ Y tế là “đảm bảo tỷ lệ bao phủ cao, an toàn tiên chủng và tiếp cận công bằng cho người dân” (theo quy định tại Mục IV.1 Kế hoạch tiêm vaccine phòng Covid-19 giai đoạn 2021 - 2022 Ban hành kèm theo Quyết định số 1467/QĐ-BYT ngày 05/3/2021 của Bộ trưởng Bộ Y tế). Do đó, việc thu phí tiêm vaccine phòng Covid-19 là không phù hợp với mục đích này, nhiều người dân sẽ không có đủ điều kiện để mua vaccine nhất là khi nhiều hộ kinh doanh, doanh nghiệp phải đóng cửa, nhiều người mất việc làm hoặc bị giảm lương.
Thêm vào đó, các vaccine đang được tiêm hiện nay chủ yếu có nguồn gốc từ Chương trình COVAX Facility tài trợ tiêm miễn phí cho người dân. Việc thu phí khi của người dân là không đúng với mục đích tài trợ và COVAX có thể sẽ không tiếp tục tài trợ vaccine phòng Covid-19 cho các đợt tiếp theo.
Ngày 26/5/2021 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 779/QĐ-TTg về việc thành lập Quỹ vaccine phòng Covid-19 nhằm tiếp nhận, quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, hỗ trợ, đóng góp tự nguyện bằng tiền, vaccine của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước và các nguồn vốn hợp pháp khác để hỗ trợ, tài trợ cho hoạt động mua, nhập khẩu vaccine, nghiên cứu, sản xuất vaccine trong nước và sử dụng vaccine phòng Covid-19. Quỹ do Bộ Y tế và Bộ Tài chính quản lý và sẽ chấm dứt hoạt động và giải thể sau khi hoàn thành việc tiêm vaccine phòng dịch Covid-19 cho người dân (theo quy định tại khoản 1 Điều 5, Điều 6, khoản 2 Điều 8 Quyết định 779/QĐ-TTg ngày 26/5/2021).
"Nếu như thu tiền tiêm vaccine, thì người dân sẽ tự hỏi tại sao đã kêu gọi đóng góp và thành lập Quỹ vaccine phòng Covid-19 rồi mà người dân vẫn phải đóng tiền. Trong khi hầu hết các nước trên thế giới hiện nay như Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc…người dân được miễn phí tiêm vaccine phòng Covid-19", Luật sư Thanh nói.
Bên cạnh đó, dưới góc độ pháp lý, căn cứ theo các quy định pháp luật trên có thể hiểu rằng việc tiêm phòng vaccine phòng Covid-19 là miễn phí đối với mọi người dân Việt Nam và việc tiêm vaccine phòng Covid-19 sẽ được thực hiện theo Kế hoạch tiêm vaccine phòng Covid-19 giai đoạn 2021-2022 của Bộ Y tế. Trong trường hợp nếu có thu phí, giá vaccine sẽ do Bộ Y tế quy định theo quy định tại khoản 4 Điều 13 Nghị định 104/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016. Việc một số địa phương tự ý ban hành công văn yêu cầu người dân phải trả tiền để được tiêm vaccine phòng Covid-19 là không đúng thẩm quyền và trái với quy định pháp luật.
Trong trường hợp nhân được các công văn yêu cầu người dân phải trả tiền để được tiêm vaccine phòng Covid-19, người dân có quyền khiếu nại đến các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để yêu cầu hủy bỏ các công văn này theo các quy định của luật về khiếu nại tố cáo hoặc khởi kiện theo quy định của Luật Tố tụng hành chính.
LINH NHI
