Đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai được cụ thể hóa là yêu cầu được đặt ra tại Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2012 và Nghị quyết số 18-NQ/TW năm 2022, đã được thể chế hóa trong Hiến pháp năm 2013, Luật Đất đai 2013 và Luật Đất đai 2023; mới đây nhất là Nghị quyết số 37/NQ-CP của Chính phủ về quản lý sử dụng đất. Đây là cơ sở để phân bổ hợp lý, khai thác tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực đất đai, đáp ứng yêu cầu chỉnh trang, phát triển đô thị, tạo điều kiện tiếp cận đất đai của doanh nghiệp và người dân trên cơ sở hài hòa các mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội; giữa các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, cân bằng lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Dồn điền, đổi thửa là một chính sách áp dụng đối với đất nông nghiệp, cụ thể là việc dồn đất ruộng từ các ô/thửa nhỏ thành các thửa lớn, trên cơ sở đó giúp cho việc canh tác diễn ra thuận lợi, hiệu quả hơn, công tác phát triển sản xuất trở nên thống nhất và có quy mô lớn hơn.
Tại Hà Nội, UBND thành phố đã ban hành Kế hoạch số 68/KH-UBND ngày 09/5/2012 và Kế hoạch số 171/KH-UBND ngày 13/11/2013 thực hiện dồn điền đổi thửa đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn năm 2012-2013. Trong đó, các Kế hoạch xác định rõ mục đích: Khắc phục tình trạng ruộng đất manh mún, phân tán hiện nay để có điều kiện thực hiện quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, tạo thuận lợi cho việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa nhằm giảm chi phí sản xuất; nâng cao thu nhập cho người nông dân, góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển dịch cơ cấu lao động trong nông nghiệp; Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; góp phần đẩy nhanh tiến độ hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
Đồng thời, đưa ra yêu cầu đối với các địa phương: Dồn điền đổi thửa phải gắn với quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển nông nghiệp và các quy hoạch liên quan khác trên địa bàn; Chỉ tiến hành dồn điền đổi thửa ở những nơi, những vùng sản xuất nông nghiệp ổn định theo quy hoạch được duyệt; Sau dồn điền đổi thửa, mỗi hộ chỉ còn 01 - 02 thửa để sản xuất; Thực hiện dồn điền đổi thửa phải đảm bảo nguyên tắc công khai, dân chủ, đoàn kết, có sự đồng thuận cao của nhân dân; Sau thực hiện dồn điền đổi thửa phải cấp ngay Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp cho các hộ sản xuất theo quy định của Luật Đất đai.
Thực hiện Kế hoạch của UBND thành phố, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Hà Nội ban hành Hướng dẫn số 29/HD-SNN ngày 14/5/2012 hướng dẫn quy trình thực hiện công tác dồn điền đổi thửa đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố. Trong đó, Hướng dẫn đưa ra yêu cầu cụ thể: “Tôn trọng quyền lợi của các hộ nhận ruộng khoán theo Nghị định 64/1993/NĐ-CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ. Gắn chuyển đổi ruộng đất với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ nông dân, thực hiện đúng Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai”. Công tác dồn điền đổi thửa phải tuân theo nguyên tắc: “Việc đổi ruộng đất không đồng nghĩa với việc chuyển xem xét tiêu chuẩn để chia lại ruộng đất vì thế phải tuân thủ nguyên tắc (sinh không tăng, tử không giảm) đảm bảo theo đúng quy định tại Nghị định 64/CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ đồng thời phải giao đủ số diện tích các hộ được chia theo Nghị định 64/CP đang quản lý, sử dụng theo quy định tại phương án chuyển đổi đã được phê duyệt trước đây… Những diện tích đất nông nghiệp đã được quy hoạch chuyên mục đích sử dụng đất có quyết định thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư nhưng chưa kiểm kê lập phương án GPMB thì được giữ nguyên cho các hộ, không đưa vào đối tượng chuyển đổi ruộng đất”.
Tại Phú Xuyên, quán triệt chỉ đạo của UBND thành phố và Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, huyện đã ban hành các kế hoạch triển khai công tác dồn điền đổi thửa. Trong đó, từ năm 2012 huyện đã xác định nguyên tắc “phải được ổn định diện tích, số lượng, số nhân hộ khẩu quỹ đất đã được Nhà nước giao theo Nghị định 64/CP (27/9/1993)…”.
Tuy nhiên, theo phản ánh của gia đình bà Trần Kim San và anh Nguyễn Minh Thắng (con trai bà San) thôn Sơn Thanh, xã Sơn Hà, huyện Phú Xuyên cho biết, năm 1988, thực hiện chính sách khoán ruộng đất nông nghiệp (khoán 10) mỗi hộ xã viên được khoán từ 05 đến 08 thửa và tính sản lượng từng khu vực. Gia đình anh Thắng đã nhận về khu vực sau Trạm Y tế xã vốn sâu trũng, mồ mả, khó canh tác; được sự đồng ý của đội sản xuất và các xã viên, có xác nhận của ông Vũ Văn Vỏ, Đội trưởng đội 1 lúc bấy giờ.
Vị trí đất gia đình bà Trần Kim San được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP.
Do tất cả diện tích ruộng đã được dồn về một vị trí, gia đình anh Thắng tiến hành cải tạo, canh tác sản xuất. Đến năm 1993, khi thực hiện Nghị định 64/1993/NĐ-CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp, gia đình anh Thắng vẫn được giao tại khu vực sau Trạm Y tế xã, được ông Nguyễn Văn Bệ, Đội trưởng Đội Sản xuất thôn Sơn Thanh giai đoạn 1991 -1998 xác nhận.
Theo anh Thắng, diện tích đất gia đình anh được giao theo Nghị định 64 là hơn 05 nghìn mét vuông.
Cũng trong năm 1993, gia đình anh Thắng đã xây dựng dự án xin vay vốn ngân hàng để phát triển sản xuất nông nghiệp trên chính diện tích đất này. Ngày 05/7/1994, UBND xã xác nhận dự án của gia đình đủ điều kiện vay vốn ngân hàng. Gia đình sau đó đã thực hiện dự án và nghĩa vụ thanh quyết toán đầy đủ với ngân hàng.
Đến năm 1999, Nhà nước đã thu hồi 1,77 sào Bắc bộ diện tích đất đã được giao nhà anh Thắng làm đường liên xã – trục Thao Chính - Tân Dân, và bù diện tích này cạnh mương Ba Tua.
Gia đình anh Thắng tiếp tục canh tác, sử dụng ổn định diện tích đất này, thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước.
Năm 2013, UBND xã Sơn Hà tổ chức dồn điền đổi thửa theo chủ trương chung nhưng không thành công, và không có bất cứ thông báo nào liên quan đến diện tích đất của gia đình anh Thắng đang canh tác.
Năm 2016, gia đình anh Thắng làm đơn gửi UBND huyện Phú Xuyên đề nghị cấp GCNQSDĐ. UBND huyện yêu cầu UBND xã Sơn Hà xem xét giải quyết nhưng UBND xã không thực hiện.
Trong các ngày 29 và 30/01/2024, UBND xã mời đại diện gia đình anh Thắng làm việc với nội dung thống nhất diện tích đất và trao đổi công tác dồn điền đổi thửa. Tại buổi làm việc, anh Thắng cho biết diện tích đất của gia đình đang sử dụng tại khu vực sau Trạm Y tế xã bao gồm đất được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP và đất khai hoang làm lò gạch, vôi theo đề án phát triển kinh tế và 01 phần diện tích đã bị thu hồi làm đường.
Tiếp đến, ngày 27/5/2024, UBND cho biết điều chỉnh phương án từ việc lấy toàn bộ diện tích ruộng sau Trạm Y tế của gia đình bắt đi bốc 02 thăm, nay giữ thăm 1 ở vị trí này, thăm 2 bốc vị trí khác. Tuy nhiên, gia đình anh Thắng yêu cầu giữ nguyên diện tích, vị trí đất đã được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP.
Tại Thông báo số 51/TB-UBND, ngày 06/6/2024 của UBND xã Sơn Hà cho biết, diện tích đất của hộ gia đình bà Trần Kim San (mẹ anh Thắng) khu vực sau Trạm Y tế xã được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP có diện tích 4.716m2.
Ngày 10/6/2024, gia đình anh Thắng làm đơn đề nghị UBND xã giữ nguyên diện tích đất này. Tại buổi tiếp công dân định kỳ vào cuối 7/2024, đại diện UBND TP. Hà Nội cho biết sẽ giải quyết dứt điểm những kiến nghị của anh Thắng và các hộ dân liên quan đến công tác dồn điền đổi thửa trước 30/8/2024.
Tuy nhiên, đến nay sự việc vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, đảm bảo lợi ích cho người dân.
Anh Thắng cho biết, tổng diện tích đất nông nghiệp vị trí sau Trạm Y tế xã của gia đình hiện nay là hơn 06 nghìn mét vuông. Trong đó bao gồm 4.716m2 đất được giao theo Nghị định 64, số còn lại là đất khai hoang. Gia đình có nguyện vọng giữ lại diện tích đã được giao theo Nghị định 64, đúng với chủ trương của thành phố, số còn lại UBND xã Sơn Hà tạo điều kiện để chuyển đổi sang vị trí khác hoặc có phương án đền bù thỏa đáng cho gia đình đối với công tôn tạo, khai hoang.
Liên quan đến việc này, lãnh đạo UBND huyện Phú Xuyên cho biết, việc dồn điền đổi thửa thực hiện theo nguyên tắc công khai minh bạch, được sự đồng thuận cao của người dân; giữ nguyên đất đã được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP cho các hộ dân.
Ông Bùi Văn Thắng, Chủ tịch UBND xã Sơn Hà ngày 19/9/2024 cho biết, quán triệt các văn bản chỉ đạo của UBND thành phố, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn và UBND huyện, UBND xã Sơn Hà đã tổ chức thực hiện nghiêm túc công tác dồn điền đổi thửa theo nguyên tắc “sinh không tăng, tử không giảm”, giữ nguyên hiện trạng đối với các hộ dân đã được giao đất theo Nghị định 64/NĐ-CP.
Theo Luật sư Đinh Văn Nam, Văn phòng Luật sư ATK, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, nguyên tắc dồn điền đổi thửa là phải tạo được sự đồng thuận, nhất trí cao trong nhân dân, bám sát chỉ đạo của các cơ quan cấp trên, tôn trọng lợi ích của người dân.
Tại Hà Nội, thực hiện công tác dồn điền đổi thửa, ngay từ năm 2012, UBND thành phố cũng như các sở ngành đã kịp thời ban hành các văn bản, kế hoạch, hướng dẫn các địa phương thực hiện một cách hiệu quả.
“Tất cả các văn bản của TP. Hà Nội đều đề cập đến việc giữ nguyên diện tích đất của người dân đã được giao theo Nghị định 64/NĐ-CP khi thực hiện dồn điền đổi thửa. Đây là chủ trương chung của thành phố khi tiến hành công tác này, các địa phương cần bám sát để thực hiện”, Luật sư nói.
Theo Luật sư Nam, việc các cơ quan chức năng huyện Phú Xuyên chậm cấp GCNQSDĐ cho các hộ dân sau khi chia đất theo Nghị định 64/NĐ-CP khiến việc giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai kéo dài. Trong đó, vụ việc của gia đình anh Nguyễn Minh Thắng là ví dụ.
PV
Hải Phòng: 98 bị hại có nguy cơ không thu hồi được tiền bị chiếm đoạt
