Tại phiên thảo luận, đa số các ý kiến Đại biểu Quốc hội đều cho rằng Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã thực hiện "sứ mệnh" rút ngắn khoảng cách, thay đổi diện mạo đời sống vùng kinh tế đồng bào dân tộc thiểu số cùng với hai chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và nông thôn mới. Việc tích hợp 03 Chương trình mục tiêu quốc gia thành một chương trình tổng thể giai đoạn 2026 - 2035 là một bước đột phá cần thiết về thể chế, giúp tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo ngân sách.
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề nghị Ban soạn thảo cần rà soát, bảo đảm nội dung không dàn trải, tập trung vào những vấn đề trọng tâm và tạo điểm nhấn của Chương trình. Các nhiệm vụ được xây dựng phải rõ, dễ thực hiện và có tính khả thi cao: "Cầm bảo đảm không trùng lắp các nội dung tổng thể của ba Chương trình cũng như giữa các nội dung thành phần và nội dung các Chương trình khác để quản lý thống nhất, hiệu quả và thực chất". Từ đó, sẽ khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực và trùng lặp nhiệm vụ, tháo gỡ khó khăn, điểm nghẽn không triển khai được trong các Chương trình trước đây.
Toàn cảnh Phiên họp. Nguồn: Quochoi.vn.
Quy định cụ thể mục tiêu trong chương trình, đảm bảo bố trí nguồn lực tập trung và hiệu quả
Đại biểu Quốc hội Hồ Thị Minh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng trị) quan tâm đến mục tiêu đặt ra của chương trình giai đoạn 2026 - 2030 và 2031 - 2035. Theo Đại biểu, có một số chỉ tiêu rất cao và khó thực hiện. “Với cách đầu tư nhỏ lẻ như hiện nay thì những vấn đề ở giai đoạn 1 vẫn chưa đạt được, cụ thể như dự án 1 về nước sạch, đất ở, đất sản xuất và nhà”, Đại biểu dẫn chứng.
Từ đó, Đại biểu đề nghị trong giai đoạn tiếp theo cần rà soát một cách đồng bộ và giao lại đất cho người dân vùng đồng bào dân tộc sinh sống.
Về nước sạch, Đại biểu đề nghị Chính phủ cần có chủ trương đầu tư mạnh, không phân tán nhỏ lẻ như khoan giếng, cấp bồn nước, “Vì khoan giếng và cấp bồn nước thì chỉ giải quyết những vấn đề tức thời, còn về lâu dài cần có chiến lược, đề nghị cần phải có đầu tư nguồn lực như đầu tư điện lưới quốc gia”, Đại biểu đề xuất.
Cũng quan tâm về các mục tiêu, Đại biểu Quốc hội Hoàng Quốc Khánh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu) cơ bản thống nhất với sáu mục tiêu cụ thể đến năm 2030 trong dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, Đại biểu cho rằng, trong thời gian qua, trước diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu, nhiều tỉnh miền núi chịu thiệt hại lớn về lũ quét, sạt lở đất, thiệt hại nặng nề về người và tài sản, hạ tầng thiết yếu sản xuất nông nghiệp bị phá hủy nghiêm trọng.
Đại biểu Hoàng Quốc khánh cũng bày tỏ băn khoăn, thời gian qua, theo chủ trương của Đảng và trong chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn trước đã đề cập đến vấn đề này. Nhưng kết quả thực hiện còn rất hạn chế, số điểm, khu vực nguy cơ sạt lở cao còn rất lớn. Đây là nhiệm vụ rất cấp bách, cần ưu tiên bố trí nguồn lực để di dời khẩn cấp thôn bản nguy cơ sạt lở cao, lở đất, bố trí đủ nguồn kinh phí để xây dựng các khu tái định cư an toàn, hạ tầng thiết yếu, sinh kế bền vững cho người dân, chủ động phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại ngay từ gốc.
Đại biểu đề nghị quy định cụ thể hơn mục tiêu về tỉ lệ thôn bản ở vùng nguy cơ sạt lở cao được quy hoạch, sắp xếp, bố trí ổn định dân cư, xác định đây là căn cứ pháp lý quan trọng để bố trí nguồn lực, tổ chức thực hiện tập trung và hiệu quả.
Bên cạnh đó, Đại biểu Hoàng Quốc Khánh cũng đề nghị, cơ quan soạn thảo rà soát một số nhiệm vụ cụ thể để tránh chồng chéo, trùng lặp với các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình khác thực hiện trên cùng địa bàn. Cụ thể như tại mục tiêu thứ sáu có xác định: "Đảm bảo đủ hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là cơ sở vật chất của hệ thống cơ sở giáo dục và đào tạo đạt chuẩn để đáp ứng mục tiêu dạy và học; 100% người dân tộc thiểu số, người nghèo có bảo hiểm y tế và được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản miễn phí".
Đại biểu cũng đề xuất, đây là nội dung thuộc lĩnh vực giáo dục và y tế. Trong khi tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ thông qua hai Chương trình mục tiêu quốc gia, đó là Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe dân số, phát triển 2026-2035. Rất mong cơ quan soạn thảo rà soát nội dung để tránh trùng lặp.
Trong khi đó, Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hoá) bày tỏ thống nhất với mục tiêu tổng quát và một số chỉ tiêu cụ thể trong Dự thảo, thể hiện sự quan tâm sâu sắc, quyết tâm chính trị rất lớn của Đảng, Chính phủ, Quốc hội trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới hiện đại và giảm nghèo bền vững, rút ngắn khoảng cách giữa vùng miền, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi so với các vùng khác. Mục tiêu lớn nhất là nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
Đại biểu đề nghị cần giải thích có sức thuyết phục về cơ sở của việc xác định các mục tiêu về tỉ lệ hộ nghèo đa chiều, mục tiêu xã nông thôn mới, xã nông thôn mới hiện đại của giai đoạn 2026 – 2030 và đến năm 2035. Theo đại biểu, hiện nay quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 – 2025, Bộ tiêu chí xây dựng Nông thôn mới, Nông thôn mới nâng cao, Nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2021 – 2025 cũng chuẩn bị kết thúc. Bộ tiêu chí Nông thôn mới hiện đại thì hiện nay chưa xây dựng.
“Tôi đề nghị cần làm rõ căn cứ để đề ra các mục tiêu về tỉ lệ hộ nghèo đa chiều, nông thôn mới, nông thôn mới hiện đại. Đồng thời, cũng đề nghị cần rà soát lại việc bố trí các nhóm nội dung trong các hợp phần để tránh chồng chéo, đảm bảo có trọng tâm, trọng điểm và kế thừa được các nội dung của ba chương trình giai đoạn 2021 – 2025”, Đại biểu Mai Văn Hải đề nghị.
Làm rõ "bộ tiêu chí" và cơ sở xây dựng các mục tiêu của Chương trình
Về phạm vi đối tượng và phân loại địa bàn, Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) cho rằng, có nguy cơ trùng lặp, bỏ sót do hiện mới ban hành tiêu chí phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số nhưng chưa có kết quả phân định, trong khi tiêu chí nông thôn mới và giảm nghèo vẫn đang ở giai đoạn dự thảo. “Điều này khiến việc xác lập đối tượng thụ hưởng, phân bổ nguồn vốn, xác định mức hỗ trợ có nguy cơ thiếu thống nhất giữa các hợp phần, thậm chí mâu thuẫn pháp lý. Cho nên đề nghị sớm hoàn thiện tiêu chí đồng bộ, cơ chế phân định một lần làm căn cứ xuyên suốt trong quá trình thực hiện”, Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề xuất.
Trong khi đó, Đại biểu Quốc hội Điểu Huỳnh Sang (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai) khẳng định, Chương trình tích hợp tập trung vào vùng lõi nghèo, nơi chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, nâng cao nông thôn mới ở vùng khó khăn, tránh chồng chéo, trùng lắp, đưa các chính sách hỗ trợ đi vào cuộc sống để bảo đảm cho người dân được thụ hưởng kịp thời, thực chất. Đồng thời, cần thực hiện phân cấp, phân quyền cho Chính quyền địa phương.
Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn khi chưa thống nhất về chỉ tiêu thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số: “Chỉ tiêu số xã thoát nghèo đến năm 2030 là quá cao so với tốc độ giảm nghèo thực tế. Việc đưa chỉ tiêu số xã nông thôn mới hiện đại thì trong Tờ trình lại thiếu cơ sở. Vì thực tế chưa có quy định về Bộ tiêu chí chính thức cho giai đoạn 2026-2030”, Đại biểu bày tỏ quan điểm.
Đại biểu Điểu Huỳnh Sang đề nghị Ban soạn thảo phải làm rõ các số liệu, các "bộ chỉ tiêu" và cơ sở để xây dựng mục tiêu giai đoạn sau nhằm phù hợp với nguồn lực về tài chính. Đề nghị Chính phủ cân nhắc và thống nhất "bộ chỉ tiêu" để tạo lộ trình hợp lý, làm rõ cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn của các chỉ tiêu, dựa trên dự báo về tăng trưởng, năng lực ngân sách và khả năng tổ chức thực hiện của cấp xã hiện nay.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần tập trung vào những nhu cầu cấp thiết như xây dựng hạ tầng, cải thiện dịch vụ giáo dục, y tế và hỗ trợ sinh kế bền vững cho người dân đồng bào dân tộc và thiểu số, với mục tiêu là giảm nghèo bền vững cho các đối tượng nghèo.
“Tôi đề xuất phải xây dựng một bộ tiêu chí chung, tiêu chí mới. Hiện nay các bộ tiêu chí cho nông thôn hiện đại và một số nội dung giảm nghèo đa chiều chưa hoàn thiện, phải xây dựng một bộ tiêu chí chung và có phân lớp rõ ràng. Đồng thời phải phân cấp, phân quyền rõ ràng để tránh xung đột mục tiêu và tránh dàn trải nguồn lực và khó khăn cho công tác điều phối”, Đại biểu đề xuất.
