Quyền dự họp và biểu quyết theo pháp luật Việt Nam
Cơ sở pháp lý về quyền tài sản
Theo Điều 115 Bộ luật Dân sự 2015, quyền tài sản được hiểu là quyền có thể được định giá bằng tiền và có thể chuyển giao trong các giao dịch dân sự. Các quyền tài sản bao gồm:
- Quyền đối với tài sản vô hình;
- Quyền sử dụng đất;
- Quyền sở hữu trí tuệ;
- Quyền yêu cầu thanh toán và các quyền khác có thể định giá bằng tiền.
Tuy nhiên, pháp luật chưa quy định rõ ràng liệu quyền dự họp và biểu quyết có thuộc phạm vi quyền tài sản hay không, dẫn đến sự khác biệt trong cách diễn giải. Trong khi đó, quyền nhân thân thường gắn liền với cá nhân hoặc tổ chức, không thể định giá độc lập bằng tiền và không thể chuyển nhượng riêng lẻ.
Ảnh minh hoạ.
Bản chất của quyền dự họp và quyền biểu quyết
- Khả năng định giá bằng tiền:
Trên thực tế, quyền dự họp và biểu quyết có thể được định giá, đặc biệt trong các giao dịch M&A hoặc trong các cuộc họp cổ đông quan trọng. Giá trị của các quyền này có thể phản ánh: Ảnh hưởng của cổ đông trong doanh nghiệp; Mức độ quan trọng của quyết định được biểu quyết; Số lượng cổ phần nắm giữ.
- Khả năng chuyển nhượng:
Theo Luật Doanh nghiệp 2020, quyền dự họp và biểu quyết không thể được chuyển nhượng trực tiếp. Tuy nhiên, cổ đông có thể ủy quyền cho người khác thực hiện quyền này thay mình. Trong thực tế, việc chuyển nhượng gián tiếp quyền biểu quyết thường diễn ra dưới hình thức thỏa thuận ủy quyền có thù lao, nơi một bên trao quyền biểu quyết cho bên khác thực hiện. Điều này cho thấy mặc dù bản thân quyền không thể được mua bán trực tiếp, nhưng việc thực hiện quyền có thể được kiểm soát thông qua cơ chế ủy quyền.
- Đặc điểm của quyền tài sản:
Quyền tài sản thường có các đặc điểm sau: Có giá trị kinh tế độc lập: Có thể mua bán hoặc định giá bằng tiền; Có thể chuyển nhượng, cầm cố, thế chấp: Điều này không áp dụng đối với quyền dự họp và biểu quyết, vì chúng chỉ có thể được thực hiện thông qua ủy quyền và không thể chuyển nhượng riêng lẻ.
Quan điểm về bản chất của quyền dự họp và biểu quyết
Quan điểm 1: Đây là quyền tài sảnMột số học giả và chuyên gia cho rằng quyền này có thể được xem là quyền tài sản theo nghĩa rộng vì:
- Có giá trị tài chính và có thể được giao dịch gián tiếp thông qua ủy quyền;
- Giá trị tiền tệ của quyền này thể hiện rõ khi cổ đông đồng ý chuyển quyền biểu quyết thông qua cơ chế ủy quyền có thù lao.
Quan điểm 2: Đây không phải là quyền tài sảnTheo quan điểm truyền thống và Luật Doanh nghiệp 2020:
- Không thể chuyển nhượng độc lập mà chỉ có thể thực hiện thông qua ủy quyền;
- Không thể thế chấp, cầm cố, tặng cho hoặc định đoạt dưới hình thức khác;
- Gắn liền với tư cách cổ đông hoặc thành viên trong doanh nghiệp.
Pháp luật Việt Nam chưa trực tiếp loại trừ quyền này khỏi danh mục quyền tài sản, nhưng bản chất không thể chuyển nhượng của nó cho thấy rằng nó không đáp ứng đầy đủ định nghĩa về quyền tài sản theo Bộ luật Dân sự.
Quyền dự họp và biểu quyết theo pháp luật Hoa Kỳ
Tại Hoa Kỳ, quyền dự họp và biểu quyết của cổ đông chủ yếu được điều chỉnh theo Luật Công Ty Bang Delaware (Delaware General Corporation Law - DGCL) và quy định của Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC).
Bản chất của quyền biểu quyết theo luật Hoa Kỳ
Theo pháp luật Mỹ, quyền biểu quyết không phải là quyền tài sản độc lập, mà là một quyền gắn liền với việc sở hữu cổ phần. Cổ đông có thể ủy quyền biểu quyết (proxy voting) nhưng không thể bán riêng lẻ quyền này mà không đi kèm với cổ phần.
Quan điểm của tòa án Hoa Kỳ
Tòa án Delaware và các cơ quan quản lý đã đưa ra nhiều phán quyết quan trọng về quyền biểu quyết:
- Schreiber v. Carney (1982): Mua bán phiếu bầu không tự động bị coi là bất hợp pháp, nhưng nếu nhằm mục đích thao túng quyền kiểm soát công ty có thể bị xem xét trách nhiệm pháp lý.
- Blasius Industries, Inc. v. Atlas Corp. (1988): Hội đồng quản trị không được can thiệp vào quyền biểu quyết của cổ đông nếu không có lý do chính đáng.
- Paramount Communications Inc. v. QVC Network Inc. (1994): Xác nhận quyền biểu quyết là quyền quản trị, không phải quyền tài sản có thể mua bán.
Đề xuất sửa đổi Luật Doanh nghiệp 2020
Dựa trên thực tiễn pháp luật Việt Nam và Hoa Kỳ, có thể xem xét một số đề xuất sau để hoàn thiện Luật Doanh nghiệp 2020:
- Xác định rõ bản chất của quyền biểu quyết: Cần có quy định cụ thể trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi để làm rõ liệu quyền này có phải là quyền tài sản hay không, tránh sự mơ hồ trong áp dụng thực tế.
- Quy định rõ giới hạn của việc ủy quyền biểu quyết: Xây dựng quy định về các trường hợp được phép ủy quyền có thù lao nhằm ngăn chặn việc mua bán quyền biểu quyết trái luật.
- Công khai minh bạch việc ủy quyền biểu quyết: Yêu cầu công khai thông tin về ủy quyền trong các giao dịch M&A hoặc các cuộc họp cổ đông quan trọng.
- Học hỏi từ luật Hoa Kỳ về kiểm soát biểu quyết: Cân nhắc áp dụng các mô hình như ủy thác biểu quyết (voting trusts) hoặc ủy quyền biểu quyết không hủy ngang (irrevocable proxies) để kiểm soát quyền biểu quyết một cách hợp lý trong doanh nghiệp.
Với các sửa đổi trên, Luật Doanh nghiệp sửa đổi có thể xử lý tốt hơn vấn đề này và hạn chế các tranh chấp liên quan đến quyền biểu quyết trong tương lai.
